۱۲ سال پیش و در پی صدور مجوز احداث پتروشیمی در استان فارس، محل احدات طرح اُلفین چهاردهم از بندر عسلویه به فیروزآباد تغییر کرد. تعریف این پتروشیمی در منطقه‌ای که در شرایط خشکسالی قرار داشت، از همان ابتدا با انتقادات کارشناسی بسیاری مواجه شد. در حال حاضر و با گذشت ۱۰ سال از شروع عملیات اجرایی، پیشرفت فیزیکی این طرح کمتر از ۱۳ درصد بوده است. در چنین شرایطی، طرح بازگردانی این پروژه به عسلویه مطرح شده که در کمال تعجب، با مخالفت برخی نمایندگان مجلس و مسئولان استانی مواجه شده است.
پتروشیمی فیروزآباد فارس (اُلفین چهاردهم) که قرار بود عهده‌دار تبدیل اتان پالایشگاه گاز پارسیان به گاز اتیلن به عنوان خوراک سایر پتروشیمی‌های استان باشد، پس از گذشت ۱۰ سال و با پیشرفتی کمتر از ۱۳ درصد، عملا به یکی از طرح‌های غیرفعال پتروشیمی کشور تبدیل شده است.
مشخصات این پتروشیمی در جدول زیر نشان داده شده است:
موضوع صدور مجوز احداث پتروشیمی در استان فارس در سال ۱۳۸۶ توسط هیأت وزیران و با هدف توسعه صنعتی استان فارس و با تعهد تأمین خوراک از خط اتیلن مرکز در شهرهای فیروزآباد، فسا، جهرم، داراب و استهبان و مشارکت بخش خصوصی مورد تأیید قرار گرفت.
انتقال طرح اُلفین چهاردهم از عسلویه به فیروزآباد
پس از تصویب این طرح، شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سال ۱۳۸۸ موضوع تغییر محل احدات اُلفین ۱۴ از بندر عسلویه به فیروزآباد و تغییر نام اُلفین چهاردهم به پتروشیمی فیروزآباد و اختصاص اتان تولیدی پالایشگاه گاز پارسیان ۱ و ۲ به پتروشیمی فیروزآباد را مصوب کرد.
اجرای طرح‌های پتروشیمی خط اتیلن مرکز به شکل یک بسته کامل به شرح زیر تعریف شده بود:
- استحصال اتان از پالایشگاه پارسیان در شهرستان مُهر
- خط انتقال اتان از پالایشگاه پارسیان تا پتروشیمی فیروزآباد
- اجرای طرح اُلفین فیروزآباد به عنوان تأمین کننده مواد اولیه سایر پتروشیمی‌ها
- خط انتقال اتیلن از فیروزآباد تا شهرستان‌های جهرم، فسا، داراب و استهبان
- اجرای ۴ طرح پتروشیمی جهرم، فسا، داراب و استهبان
در واقع ضروری بود که این طرح‌ها به شکل یک زنجیره کامل اجرا شود؛ چرا که بدون اجرای هر کدام از این حلقه‌های زنجیره، اجرای سایر موارد با مشکل مواجه می‌شد. لازم به ذکر است که پیشرفت فیزیکی این خط لوله تا ابتدای سال جاری حدود ۳۰ درصد بوده است.
نقشه زیر مسیر خط لوله اتیلن مرکز و موقعیت پتروشیمی فیروزآباد را نشان می‌دهد:
افزایش هزینه‌های احداث به سبب پراکنده بودن مجتمع‌ها
یکی از مشکلات اصلی پتروشیمی فیروزآباد و سایر پتروشیمی‌های استان فارس، پراکنده بودن این پتروشیمی‌ها بود که سبب شده احداث این مجتمع‌ها از نظر اقتصادی به صرفه نباشد.
به عنوان تنها یکی از هزینه‌های جانبی ایجاد شده، می‌توان به احداث خط لوله اتیلن مرکز اشاره کرد. طول خط لوله انتقال گاز اتان از پالایشگاه گاز پارسیان به مجتمع پتروشیمی فیروزآباد ۲۴۰ کیلومتر و طول خط لوله انتقال گاز اتیلن از مجتمع پتروشیمی فیروزآباد به مجتمع های پتروشیمی جهرم، داراب، فسا و استهبان ۳۱۰ کیلومتر است که سرمایه گذاری ساخت این خط لوله ۲۸۵ میلیون دلار برآورد شده است.
بر اساس یک برآورد دیگر، هزینه انتقال خوراک از عسلویه یا پارسیان به فیروزآباد، حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان بوده است که این مسئله باعث شده است که سرمایه‌گذاران این طرح‌ها رغبتی به تکمیل پروژه‌ها نداشته باشند. [۱]
بحران خشکسالی در شهرستان فیروزآباد
شهرستان فیروزآباد از جمله شهرهایی است که در چند سال اخیر با بحران بی‌آبی و خشکسالی روبرو بوده است. نقشه‌های پهنه‌بندی مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران کشور نشان می‌دهد این منطقه در ۱۰ سال گذشته جز مناطق با خشکسالی متوسط و شدید بوده است. جزئیات این موضوع در نقشه زیر مشاهده می‌شود:
همچنین بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد این منطقه، به دلیل کاهش نزولات جوی و وقوع دوره‌های مختلف خشکسالی در سال‌های اخیر، مستعد وقوع خشکسالی در آینده‌ای نه چندان دور است [۲] به طوریکه در حال حاضر نیز، باعث از بین رفتن کشاورزی و دامداری برخی مناطق در این شهرستان شده است.
جمعیت شهرستان فیروزآباد بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ حدودا برابر ۱۲۱ هزار نفر بوده است که بر اساس سرانه میانگین مصرف آب در کشور (۲۲۰ لیتر در هر شبانه روز)، جهت تامین آب شرب این شهرستان سالیانه حدودا به ۱۰ میلیون متر مکعب آب نیاز است. در حال حاضر آب شهری مورد نیاز از محل ۸ چاه حفر شده در در شهرستان‌های فیروزآباد و میمند تامین می‌شود.
آب مورد نیاز پتروشیمی فیروزآباد بیش از نیاز آب شرب شهرستان
بررسی‌ها نشان می‌دهد تعریف طرح پتروشیمی اُلفین چهاردهم در این منطقه با وجود خشکسالی و بحران آب از لحاظ کارشناسی توجیه‌پذیر نیست. پتروشیمی‌های اُلفین در ظرفیت پتروشیمی فیروزآباد حدودا به ۴۰۰ لیتر در ثانیه آب نیاز دارند. به عبارت دیگر مجتمع پتروشیمی فیروزآباد پس از بهره‌برداری به سالیانه ۱۲.۵ میلیون متر مکعب آب احتیاج دارد که این میزان ۲۵ درصد بیش از مصرف آب شرب این شهرستان است. هرچند احمدرضا قهرمانی معاونت فنی پتروشیمی فیروزآباد، میزان آب مصرفی این پتروشیمی را ۶ میلیون متر مکعب عنوان کرده است که این میزان هم برابر ۶۰ درصد آب شرب مصرفی است.
انتقال آب سد تنگاب به فیروزآباد
در شهریورماه سال جاری، عملیات اجرایی انتقال آب سد تنگاب به فیروزآباد آغاز شده است و پیش‌بینی می‌شود فاز اول طرح تا پایان امسال به بهره‌برداری برسد و فاز دوم با پایان یافتن فاز نخست، شروع شود.
طبق گفته افرسیاب خوشاب، نماینده مجری شبکه آبیاری تنگاب انتظار می‌رود با اجرای کامل این طرح سالیانه حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دشت فیروزآباد شود، که تاثیر مناسبی در کاهش مصرف آب‌های زیرزمینی و همچنین تقویت منابع آب و توسعه کشاورزی دارد. همچنین مصارف صنعتی و شرب در این طرح حدود ۲۰ میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده است.
هرچند به نظر می‌رسد که در چند سال ابتدایی شروع بهره‌برداری، می‌توان آب مورد نیاز پتروشیمی فیروزآباد را از سد تنگاب این شهرستان تامین کرد؛ اما باید در نظر گرفت که طرح‌های پتروشیمی نیاز به تامین آب پایدار حداقل به مدت ۲۵ سال دارند و همانطور که اشاره شد، دشت فیروزآباد از مناطق در معرض خشکسالی در چند سال آینده بود و ضروری است که در تخصیص آب سد تنگاب، اولویت مصرف شرب، دامداری و کشاورزی در نظر گرفته شود.
انتقال پتروشیمی فیروزآباد به عسلویه
در شهریور ماه ۱۳۹۶، همزمان با شدت گرفتن موضوع تامین آب طرح‌های صنعتی به ویژه پروژه‌های پتروشیمی، سهامداران طرح پتروشیمی اتیلن فیروزآباد با انجام مطالعاتی به این جمع‌بندی رسیدند که برای بالا رفتن ضریب تولید و بهره برداری اقتصادی طرح، آن را از فیروزآباد به سواحل خلیج فارس در عسلویه منتقل کنند.
بر این اساس مجریان طرح اُلفین چهاردهم با تشریح دلایلی همچون کمبود آب در فیروزآباد و اولویت مصارف شرب و کشاورزی نسبت به مصارف صنعتی، دسترسی به منابع خوراک متعدد برای تامین مطمئن و پایدار خوراک در عسلویه، دسترسی به مبادی صادراتی در عسلویه برای صادرات اتیلن (با توجه به پیشرفت نکردن طرح‌های مصرف کننده اتیلن در شهرهای داراب، فسا، جهرم و استهبان)، کاهش هزینه سرمایه گذاری و بهره برداری در عسلویه تقاضای انتقال طرح به عسلویه را مطرح کرده‌اند.
جواد کمری، مدیرعامل پتروشیمی فیروزآباد هم در گفت‌وگویی با تائید درخواست سهامداران این پتروشیمی برای انتقال طرح به عسلویه، گفت: بحث آب اگر با مشکل روبه‌رو شود طرح کامل شکست می‌خورد و بحث تعطیلی یک طرح است. [۳]
وقتی منابع آبی قربانی منافع شخصی می‌شود!
پس از اعلام موافقت وزارت نفت با انتقال پتروشیمی، کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی و نمایندگان استان فارس در جلسه‌ای با وزیر نفت، درخواست قرارگاه خاتم الانبیا به عنوان سهامدار و مجری پتروشیمی فیروزآباد به منظور انتقال پتروشیمی فیروزآباد به عسلویه مطرح شد که به گفته کوروش کرم‌پور، نماینده فیروزآباد در مجلس، علی رغم موافقت اولیه وزیر نفت با انتقال پتروشیمی، در آن جلسه وزیر نفت و اعضای کمیسیون نسبت به انتقال پتروشیمی الفین فیروزآباد مخالفت کردند و انتقال این پتروشیمی ها منتفی شد. [۴]
البته به گفته عنایت الله رحیمی، استاندار فارس، سرمایه‌گذار این پتروشیمی اعتقاد دارد که پتروشیمی‌های پراکنده از نظر اقتصادی به صرفه نیست و پیشنهاد ایجاد شهرک‌های پتروشیمی و تجمیع این پتروشیمی‌ها را ارائه داده است.
طرح جایگزین احداث پتروشیمی فیروزآباد
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین سناریوهایی که در جلسه‌های کارشناسی مورد بررسی قرار گرفته است شامل انتقال پتروشیمی فیروزآباد به منطقه عسلویه و احداث واحدهای پتروشیمی تولید پلی‌اتیلن در ۲ شهرستان و احداث صنایع پایین دستی در ۲ شهرستان دیگر بوده که هم اکنون منتظر تصمیم مسئولان کشوری و استانی است.
بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد ضروری است طرح‌های پتروشیمی مادر مانند طرح اُلفین فیروزآباد به مناطقی منتقل شوند که به منابع آب و خوراک نزدیک باشند؛ بنابراین می‌توان گفت منطقه عسلویه که در ابتدا هم برای این طرح در نظر گرفته شده بود، مناسب‌ترین منطقه است.
از طرفی با توجه به به مزایای احداث شهرک‌های پتروشیمی شامل مصرف کمتر آب، افزایش اشتغال، ایجاد ارزش افزوده نسبت به طرح‌های پتروشیمی پایه، کاهش واردات صنایع وابسته به محصولات پتروشیمی و نزدیکی به بازارهای هدف (استان فارس و استان‌های مجاور) لازم است که با در نظر گرفتن پتانسیل تامین خوراک و آب پایدار و همچنین نیاز بازار به محصولات تولیدی، صنایع پایین‌دست پتروشیمی در استان فارس احداث گردد.
نظرات