کلاهبرداری عبارت است از: استفاده از روش‌های متقلبانه برای فریب دادن افراد در جهت بردن اموال آنان. به بیان دیگر، در ماهیت هر اقدامی که با سوءنیت و به طور متقلبانه صورت گیرد و موجب فریب افراد شود و از این طریق، مرتکب بتواند مال دیگری را ببرد، مشمول عنوان کلاهبرداری خواهد بود.
براساس قانون، کلاهبرداری به ۲ دسته مشدد و ساده تقسیم شده است. در صورتی که مرتکب برخلاف واقع، خود را به عنوان یا دارای سمت ماموریت از طرف سازمان‌ها و موسسات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکت‌های دولتی یا شوراها، شهرداری‌ها و نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه‌گانه و همچنین نیروهای مسلح و نهادها و موسسات مامور به خدمت عمومی قلمداد کرده یا جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی باشد یا مرتکب کارکنان نهادهای نامبرده باشد، کلاهبرداری از نوع مشدده خواهد بود، در غیر این صورت کلاهبرداری ساده است. مجازات کلاهبرداری ساده علاوه بر رد مال، یک تا ۷ سال حبس و جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار اخذ کرده، است. مجازات کلاهبرداری مشدده، حبس ۲ تا ۱۰ سال و انفصال ابد از خدمات عمومی و پرداخت جزای نقدی معادل مال اخذ شده است.
اثبات جرم کلاهبرداری
برای اثبات جرم کلاهبرداری باید ارکان و عناصر جرم کلاهبرداری در مراجع قضایی، احراز شود. جرم کلاهبرداری همانند سایر جرایم از ۳ عنصر قانونی، مادی، روانی تشکیل می‌شود.
رکن قانونی: قانونگذار در ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری، را جرم‌انگاری کرده است. براساس این ماده، مجرم با استفاده از وسایل متقلبانه، قربانیان خود را فریب می‌دهد به گونه‌ای که آنها با رضایت، مال خود را به کلاهبردار می‌دهند.
رکن مادی: رفتار فیزیکی کلاهبردار، عنصر مادی کلاهبرداری است. شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق کلاهبرداری شامل لزوم متقلبانه بودن وسایل، اغفال و فریب قربانی، تعلق مال برده شده به قربانی است.
رکن رکین کلاهبرداری توسل به حیله و تقلب، در قالب سلسله‌ای از صحنه‌سازی‌ها و مانورهای متقلبانه برای فروش مال غیر است. اثبات توسل متهم به وسایل متقلبانه به عهده شاکی است. لازم به توضیح است صرف دروغگویی بدون توسل به وسایل متقلبانه کلاهبرداری نیست.
رکن معنوی: عنصر روانی یا معنوی این جرم نیز عبارت است از اینکه، کلاهبردار قصد بردن اموال قربانیان خود را از طریق کلاهبرداری داشته است.
این عنصر، همان سوءنیت است. اثبات سوءنیت متهم در پرونده‌های کیفری بسیار حائزاهمیت بوده و در صورت فقدان آن، جرمی محقق نخواهد شد.
تخفیف مجازات جرم کلاهبرداری
در صورت وجود جهات تخفیف، دادگاه می‌تواند با اعمال ضوابط مربوط به تخفیف، مجازات مرتکب را فقط تا حداقل مجازات مقرر (حبس) و انفصال ابد از خدمات دولتی تقلیل دهد.
گذشت شاکی، همکاری موثر متهم در شناسایی شرکا، معاونان، تحصیل ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب آن، اوضاع و احوال خاص موثر در ارتکاب جرم، از قبیل رفتار یا گفتار تحریک‌آمیز بزه‌دیده یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم، اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار موثر او حین تحقیق و رسیدگی، ندامت، حسن سابقه یا وضع خاص متهم از قبیل کهولت یا بیماری، کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام او برای جبران زیان ناشی از آن، خفیف بودن زیان وارده به بزه‌دیده یا نتایج زیانبار جرم، مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم از جهات تخفیف مجازات است.
گذشت شاکی در جرم کلاهبرداری
با توجه به اینکه کلاهبرداری از جمله جرایم غیرقابل گذشت است، بنابراین با گذشت و رضایت شاکی نیز جنبه عمومی جرم پابرجاست و پرونده متوقف نخواهد شد. البته با گذشت شاکی دادگاه می‌تواند مجازات را تخفیف بدهد.
تعلیق مجازات جرم کلاهبرداری
به موجب تبصره یک ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری، مجازات کلاهبرداری به هیچ‌وجه قابل تعلیق نیست.
مرور زمان در جرم کلاهبرداری
به موجب قانون جدید کلاهبرداری اگر بیش از ۱۴ میلیارد ریال باشد، مشمول مرور زمان تعقیب، رسیدگی و اجرای مجازات نخواهد شد.
سابقه کیفری جرم کلاهبرداری
سابقه کیفری در جرم کلاهبرداری تحت شرایطی باعث تشدید مجازات کلاهبردار خواهد شد. چنانچه به موجب حکم قطعی، شخصی محکوم به مجازات شده باشد و از تاریخ قطعیت حکم تا حصول اعاده حیثیت یا شمول مرور زمان اجرای مجازات مجددا کلاهبرداری کند به حداکثر مجازات تا ۱.۵ برابر آن محکوم می‌شود.
مرتکب جرم کلاهبرداری، تا ۳ سال بعد از اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم خواهد بود. منظور از حصول اعاده حیثیت، گذشت ۳ سال از تاریخ اجرای حکم است.
در صورتی که مجازات اجرا نشده باشد با انقضای ۱۵ سال از تاریخ قطعیت حکم به دلیل مرور زمان اجرای مجازات منتفی است. البته کلاهبرداری بیش از ۱۴ میلیارد ریال مشمول مرور زمان نخواهد شد.منبع:اعتماد
نظرات