یکی از رسوم قدیمی اقلیدی‌ها که قدمت و پیشینه‌ای چندین ساله دارد، آیین کلوخ‌پز است که در سال ۱۳۹۵ با شماره ثبت ۱۳۱۴ در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است و با هدف شکرگزاری از نعمت‌های الهی در پایان شهریورماه هرسال با برداشت سیب‌زمینی از مزارع کشاورزی شهرستان اقلید برگزار می‌شود.
شهرستان اقلید که یکی از زیباترین شهرستان‌های استان فارس است دارای پیشینه تاریخی، گردشگری، فرهنگی و مذهبی ارزشمندی بوده و از ظرفیت‌ها و منابع طبیعی زیبا و بکری بهره‌مند است.
اقلید کلید دروازه شمالی ورود به فارس بوده که در چهارراه اصلی استان‌های فارس، اصفهان، کهکیلویه و بویراحمد و یزد قرار دارد و ششمین شهر مرتفع ایران و مرتفع‌ترین شهر استان فارس به شمار می‌‌رود.
آنچه درباره قدمت تاریخی شهرستان اقلید می‌توان بیان کرد این است که به استناد آثاری که از کتب تاریخی و سفرنامه‌های جهانگردان بجای مانده، اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است که مردمی خونگرم، زحمت‌کش، پرتلاش، مهمان‌نواز و مذهبی و پای‌بند به آداب و سنت‌ها و پیشینه تاریخی و دینی دارد.
شهرستان اقلید از نظر کشاورزی دارای موقعیت ویژه ای بوده و وجود دشت‌های مسطح و حاصلخیز و منابع طبیعی آبی قابل توجه، این منطقه را به یکی از مهمترین قطب‌های کشاورزی استان فارس تبدیل کرده است، به‌طوری‌که هم اکنون بیش از ۱۴۵ هزار هکتار از اراضی این شهرستان تحت کشت انواع محصولات کشاورزی قرار دارد.
تولید انواع محصولات باغی، پرورش دام و استعدادهای دامپروری، وجود مناطق بکر طبیعی، گردشگری و تفریحی، اماکن مذهبی و دینی، استعدادهای صنایع دستی و…از دیگر ظرفیت‌های این شهرستان است.
یکی از نکاتی که در مورد مردم شهرستان اقلید بسیار قابل توجه و چشمگیر است، توجه آن‌ها به آداب ملی و مذهبی و رسوم و سنن گذشته است که در ادامه گزارش، به چگونگی آیین کلوخ‌پزان در این شهرستان پرداخته می‌شود.
حفظ سنت‌ها و آیینهای قدیمی در اقلید
مسؤول میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان اقلید با اشاره به فرهنگ و ادب مردم این شهرستان و توجه آن‌ها به پیشینه تاریخی و فرهنگی‌شان، عنوان داشت: احیا و حفظ آیین‌ها و سنت‌های قدیمی ازجمله مسائلی موردتوجه و بااهمیت مردم شهرستان اقلید بوده و است.
محمدرضا قلندری افزود: یکی از رسوم قدیمی اقلیدی‌ها که قدمت و پیشینه‌ای چندین ساله دارد، آیین کلوخ‌پز است که در سال ۱۳۹۵ با شماره ثبت ۱۳۱۴ در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است و هر سال در سراسر شهرستان اقلید برگزار می‌شود.
وی با بیان اینکه اقلید یک منطقه کشاورزی است و محصول سیب زمینی نیز از دیرباز از مهمترین محصولاتی بوده که کشاورزان به آن توجه داشته و آن را می‌کاشتند، اظهار داشت: آیین کلوخ پزان با هدف شکرگزاری از نعمت‌های الهی در پایان شهریورماه هرسال با برداشت سیب‌زمینی از مزارع کشاورزی این شهرستان برگزار می‌شد و پدران و مادران ما این سنت دیرینه را همواره حفظ و ترویج کردند.
قلندری با اشاره به برگزاری چندین دوره جشنواره کلوخ‌پزان در شهرستان اقلید که موردتوجه مردم این شهرستان، گردشگران خارجی و توریست‌ها قرار گرفته و استقبال خوبی می‌شد، تصریح کرد: کلوخ خام و خشک، چوب خشک، بیل و سیب‌زمینی، نمک و فلفل جزو ابزار و مواد لازم و زمین تازه شخم‌زده‌شده که کلوخ‌های آن کوبیده نشده باشد، مکان مناسب برای کلوخ‌پز است.
چگونگی کلوخ‌پز کردن سیب‌زمینی
کلوخ‌پز یکی از رسوم قدیمی مردم اقلید است که در شهریورماه هرسال و هم‌زمان با برداشت سیب‌زمینی از اراضی کشاورزی این شهرستان برگزار می‌شود و دارای پیشینه چندصد ساله است.
کلوخ خام و خشک، چوب خشک، بیل و سیب‌زمینی، نمک و فلفل جزو ابزار و مواد لازم و زمین تازه شخم‌زده‌شده که کلوخ‌های آن کوبیده نشده باشد، مکان مناسب برای کلوخ‌پز است.
جمع‌آوری کلوخ و چیدن کوره‌های هرمی شکل
در ابتدا کوره هرمی‌شکل با جمع‌آوری کلوخ و تعیین زمین مسطح با توجه به وزش باد ساخته می‌شود به این صورت که بزرگ‌ترین کلوخ‌های جمع‌آوری‌شده به شکل قاعده‌ای دایره‌شکل در کنار یکدیگر چیده شده و قسمتی از آن برای ساخت سردر کوره (دهانه ورود چوب) کنار گذاشته می‌شود به‌طوری‌که دهانه ورود چوب کوره باید در خلاف جهت وزش باد باشد.
دو کلوخ بسیار بزرگ و کشیده (به شکل توپ بیس‌بال) طوری در دهانه کوره بر روی دو کلوخ بزرگ پایه‌ای گذاشته می‌شود که بالای آن‌ها در یکدیگر قفل‌شده و پایه اولیه کوره تکمیل شود (به این نوع ساخت سردر کوره در زبان محلی اقلید قوچ کردن کلوخ‌ها گفته می‌شود که برگرفته از جنگ قوچ و شاخ‌به‌شاخ شدن آن‌هاست).
ردیف‌های بعدی بدنه کوره طوری چیده می‌شود که هر ردیف کمی به سمت داخل کشیده شده و ضمن استحکام بیشتر این سازه، شرایط برای بستن سقف کوره به شکل گنبد را فراهم می‌کند.
روشن کردن آتش درون کوره‌ها
با تکمیل سازه کوره و روشن کردن آتش در آن، حدود ۴۰ تا ۵۰ دقیقه طول می‌کشد تا رنگ کلوخ‌ها براثر شدت گرما، به سرخی و سپس به سپیدی درآید.
سیب‌ها به دودسته کوچک و بزرگ تقسیم می‌شود و بر اساس حرارت سطوح مختلف کوره و قرار دادن آن‌ها در فضای مناسبی برای پختن هم‌زمان بخش دیگر کلوخ‌پز ابتدا سیب‌زمینی‌های کوچک‌تر در کف کوره ریخته می‌شود و دقت می‌شود تا روی یکدیگر تلنبار نشوند.
کوبیدن کوره‌ها
پس از قرار گرفتن یک سطح سیب‌زمینی در کنار یکدیگر تعدادی از کلوخ‌ها از بالای کوره بر روی آن‌ها ریخته شده و به‌آرامی توسط یک چوب بلند و کلفت کوبیده می‌شود تا خاک گرم بین سیب‌زمینی‌ها قرار گیرد.
قرار دادن سیب‌زمینی در کوره و کوبیدن تعدادی کلوخ بر روی آن تا زمانی که تمام کلوخ‌های کوره مصرف شوند ادامه داشته و حاصل کار به شکل کومه‌ای از خاک گرم درمی‌آید و برای کمک به نگه‌داشتن گرما در بطن این فر طبیعی، با پشت بیل به‌آرامی ضربه‌هایی از هر طرف به آن زده می‌شود تا کلوخ‌های بالایی له شده و تمام منافذ را ببندند.
پختن و کلوخ‌پز شدن سیب زمینی
پختن سیب‌زمینی‌ها حدود ۴۵ دقیقه طول می‌کشد و به همین روش و تنها با تفاوت در زمان می‌توان برخی دیگر از محصولات کشاورزی مانند هویج، به و سیب‌درختی را پخته و مصرف کرد.
به روش مشابه می توان برخی محصولات کشاورزی مشابه مانند هویج، به و حتی سیب درختی را پخته و مصرف کرد. همچنین می توان تیکه های بزرگ مرغ را همراه با مواد افزودنی در فویل های آلومینیومی پیچیده و در این کوره ها طبخ نمود.
گفتنی است در بین روش های پخت سیب زمینی، روش پخت بدون استفاده از روغن و یا آب یعنی پخت تنوری بهترین روش است و مزیت اصلی این روش ارزش غذایی بیشتر و حذف روغن و پخت سیب زمینی با پوست است و کالری آن از سیب زمینی سرخ شده، آب پز و پوره کمتر است.
گذری بر جاذبه‌های گردشگری شهرستان اقلید
از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان می توان به کتیبه و حوضچه دختر گبر ، تنگ براق و کتیبه ساسانی ، چشمه محمد رسول ا… ( ص ) ، قدم گاه امام رضا (ع) سِده ، چشمه گور بهرام آسپاس ، ، استودان های باستانی ، مسجد جامع اقلید ، امامزاده سید محمد ( ع ) ، امامزاده عبدالرحمن( ع ) ، امامزاده زینب خاتون ( س ) ، امامزاده زبیده خاتون ( س ) ، امامزاده اسماعیل (ع) ، امامزاده شمس الدین محمد (ع) ، امامزاده ابراهیم (ع) خنجشت ، چغر سیاه ، چشمه بالنگان ، قله بِل ، تپه کوشک زر ، قلعه و تپه مهر علی فارسی ( سِده )، قلعه شهر آشوب ( روستای شهرآشوب ) ، تل دِه وَرون ( خنجشت ) ، گردشگاه فیمَنی ، حمام پهلوانی ، قلعه کافوری ساسانی ( روستای کافتر ) ، کاروانسرای شاه عباسی ، شکارگاه بصیران ، غوره دان حسن آباد ، چشمه چهل شهیدان دژکرد ، چشمه بالنگان ( روستای حاجی آباد ) ، چشمه آب باریک ( ۶ کیلومتری روستای آب باریک ) ، دریاچه آب شیرین کافتر اشاره کرد.”خبرگزاری فارس”
ساجده
تاریخ : ۱۷ - بهمن - ۱۴۰۱
سلام. ممنون از مطلب خوبتون.
پیشنهاد می کنم حتما به اقلید سفر کنید، مخصوصا در بهار و تابستان. مطمئنا از هوای پاک و فضای سرسبز و زیبای اقلید و برخورد با مردم خونگرم و مهمان نوازش بی اندازه لذت خواهید برد.
به امید دیدار تک تک هم وطنان جان در شهر عزیزمان اقلید