اگر در آغاز راه باغبانی و پرورش گیاهان آپارتمانی باشید ممکن است با مشکلات متعددی مواجه شوید. مثلا تمام مراقبت‌های لازم یک گیاه را انجام می‌دهید اما متوجه می‌شوید که گیاه محبوبتان رشد نمی‌کند و از زمانی که به خانه آورده‌اید، هیچ تغییری نکرده است. اگر رشد گیاه شما خیلی کند شده یا به نظر می‌رسد که به‌کلی متوقف شده، احتمالا توقف رشد گیاه دلایل متعددی دارد. برای حل مشکل، ابتدا باید دلیل اصلی آن را پیدا کنید. در ادامه دلایل اصلی توقف رشد گیاه را نام می‌بریم و راه‌حل‌هایی برای حل این مشکلات عنوان می‌کنیم.
مهم‌ترین دلایل توقف رشد گیاه؛ برای حل مشکل چه کار کنیم؟
اگر گیاهی که از گلخانه به خانه آورده‌اید و متوجه شده‌اید که رشد نمی‌کند و در عین حال به نظر می‌رسد که مشکلی هم ندارد و خشک نمی‌شود، احتمالا در یکی از شرایط زیر قرار گرفته است.
۱. کاشت در فصل و موقعیت نامناسب و توقف رشد گیاه
وقتی گیاهی را در فصل نامناسب یعنی خارج از فصل رشدش می‌کرد، به این معنی است که دمای محیط و دمای خاک، برای گیاه مناسب نیست. کاشت در فصل نامناسب می‌تواند باعث کاهش باردهی گیاه شود و چون دمای خاک مناسب نیست، گیاهان برای جوانه زدن دچار مشکل می‌شود.
گیاهانی که محصولات خوراکی دارند و محصول آن‌ها در فصل گرم سال می‌رسد، در بهار کاشته می‌شوند. گیاهانی که در فصل سرد سال بار می‌دهند، در پاییز کاشته می‌شوند. همیشه قبل از کاشت و تکثیر گیاه حتما فصل رشد آن را در نظر بگیرید و از تقویم برای پیدا کردن زمان مناسب استفاده کنید.
اگر می‌خواهید باغچه‌ی شما همیشه در تمام طول سال گل‌های زیبا داشته باشد، باید گیاهان مختلفی بکارید که فصل رشد و گل‌دهی آن‌ها با هم متفاوت باشد.
موقعیت کاشت گیاه هم اهمیت دارد چون روی میزان نوری که گیاه دریافت می‌کند، تاثیر می‌گذارد. برای انتخاب زمان و مکان مناسب کاشت گیاه به این نکات توجه کنید:
- گیاهان را در مکانی که امکان وزش باد دارد قرار ندهید چون باد می‌تواند برگ‌های گیاه را دچار مشکل کند؛ به‌ویژه در گیاهان جوان.
- گیاهان را در محیط تاریک و کم‌نور نگذارید مگر اینکه گیاه شما به قسمت تاریک خانه عادت کرده باشد یا کلا گیاهی باشد که به نور نیاز ندارد.
- گیاهان را جایی نگذارید که نور شدید میانه‌ی روز را دریافت کنند. این نور شدید به‌راحتی می‌تواند باعث سوزاندن برگ گیاهان شود.
- گیاهان را در فضایی که دمای خیلی بالایی دارد قرار ندهید چون دمای زیاد می‌تواند خاک را خشک کند مگر اینکه بتوانید آب مورد نیاز گیاه را تامین کنید.
- گیاهانی به‌عنوان گیاه همراه در کنار هم بکارید اما در انتخاب گیاه همراه دقت کنید چون انتخاب گیاه اشتباه می‌تواند مانع رشد گیاه اصلی شود.
- گیاهان را در جای شلوغ و گلدان‌های کوچک و تنگ نکارید. گیاه برای رشد کردن به فضای کافی نیاز دارد. گلدانی را انتخاب کنید که حداقل ۵ سانت بزرگ‌تر از خود گیاه یا سیستم ریشه‌ی آن باشد. برای گیاهانی که در باغچه می‌کارید، حتما فضای مناسبی برای بین گیاهان در نظر بگیرید.
۲. شوک جابه‌جایی و توقف رشد گیاه
شوک جابه‌جایی زمانی اتفاق می‌افتد که گیاهان نتوانند خودشان را با موقعیت جدید وفق دهند. اگر گیاه شما ضعیف شده احتمالا به همین دلیل است که دچار شوک جابه‌جایی شده است. ظاهر پژمرده، ریزش برگ و توقف رشد گیاه یا کاهش رشد آن، از نشانه‌های شوک جابه‌جایی است.
گیاهانی که سیستم ریشه‌ای کم‌عمق دارند در برابر شوک جابه‌جایی آسیب‌پذیرترند. بنابراین، به این گونه گیاهان باید بیشتر توجه کنید. سیستم ریشه‌ی قوی می‌تواند به کاهش آسیب ناشی از شوک جابه‌جایی کمک کند زیرا گیاه شما به‌سرعت بهبود می‌یابد. نکات زیر به مقابله با شوک جابه‌جایی کمک می‌کند:
- سیستم ریشه باید در طول جابه‌جایی مرطوب بماند. بنابراین همیشه قبل از کاشت گیاه، آن را به‌طور کامل آبیاری کنید. در غیر این صورت، خشکی ممکن است به ریشه‌ها آسیب و فشار وارد کند.
- آب دادن کامل پس از انتقال گیاه ضروری است زیرا احتمال شوک جابه‌جایی را به حداقل می‌رساند.
- چه در حال تغییر گلدان، تکثیر یا نشاکاری باشید، از ایجاد مزاحمت بی‌مورد برای سیستم ریشه خودداری کنید و با دقت گیاه را نگهداری کنید. ریشه باید همانطور که هست منتقل شود، مگر زمانی که به پوسیدگی ریشه آلوده شده باشد. در این مورد، کوتاه کردن ریشه‌های بیمار و آسیب‌دیده، بسیار مهم است.
- اگر در حال انجام هرس ریشه هستید، حتما چند برگ و شاخه را هرس کنید تا تعادل ایجاد شود. یک محلول کود تقویت‌کننده‌ی ریشه برای تشویق رشد ریشه اضافه کنید.
- سعی کنید تا حد امکان محیط رشد قبلی را تکرار کنید، این شامل حفظ همان نوع خاک، زهکشی و دما است.
- اجازه دهید گیاه طی چند روز خود‌به‌خود بهبود یابد. تمام موارد شوک جابه‌جایی اثرات طولانی‌مدت ندارند. همانطور که گیاه شروع به تطبیق با مکان جدید می‌کند، متوجه بهبود ظاهر گیاه خواهید شد.
- زمان‌بندی اهمیت دارد. بهترین زمان برای پیوند یا تکثیر، اوایل بهار یا اواخر پاییز است.
۳. شرایط نامطلوب خاک
خاک نقش مهمی در رشد گیاهان دارد؛ چه در گلدان کاشته باشید چه در باغچه. خاک مهم‌ترین منبع تامین‌کننده‌ی میکروارگانیسم‌های ضروری مورد نیاز گیاه است. بهترین خاک برای گیاه خاکی است که میکرارگانیسم‌های بیشتری داشته باشد. خاک سالم مساوی با گیاه سالم است.
هر چند سال باید خاک را بررسی کنید تا متوجه شوید که ریزمغذی‌ها و درشت‌مغذی‌های مورد نیاز گیاه را دارد یا نه. تست خاک، اطلاعات دقیقی در مورد میزان مغذی بودن خاک می‌دهد.
خاک مناسب باید سیستم ریشه را محکم کند، گیاه را در حالت عمودی نگه دارد، آب را حفظ کند، گیاهان را از فرسایش محافظت کند و مواد مغذی را تامین کند.
خاک مانند انبار مواد غذایی برای گیاهان است؛ بنابراین استفاده از خاک نابارور و ضعیف می‌تواند باعث توقف رشد گیاه شود. می‌توانید شرایط خاک را به روش‌های زیر بهبود بخشید:
- مواد مغذی ارگانیک مثل کمپوست به خاک اضافه کنید تا آن را تقویت کند. کمپوست همچنین به‌عنوان منبع غذایی برای موجودات زنده خاک عمل می‌کند.
- از فشرده کردن خاک خودداری کنید؛ زیرا جریان هوا و حرکت آب را کاهش می‌دهد. باغچه یا باغ کوچک خود را به قسمت‌های کوچکی تقسیم کنید که از رفت‌و‌آمد و وزن بدن و پا و وزن تجهیزات، محافظت شود.
- برای بهبود احتباس آب و خنک نگه داشتن خاک در طول تغییرات شدید آب‌وهوایی، سطح خاک را مالچ بپاشید. مالچ‌پاشی رشد علف‌های هرز را هم کاهش می‌دهد. رشد این علف‌ها می‌تواند مواد مغذی خاک را مصرف کند.
- تناوب زراعی را تمرین کنید و محصولات پوششی را برای جلوگیری از آفات و بیماری‌ها اضافه کنید. این کار از تخلیه مواد مغذی جلوگیری می‌کند. البته این مورد برای گلدان و باغچه‌های کوچک نیست.
- قبل از کاشت، خاک را با کود برای افزایش حاصلخیزی، درمان کنید. برای افزودن مواد مغذی، کود را در طول فصول رشد گیاهان تکرار کنید.
- هر گیاه دارای محدوده pH ترجیحی خاک است که نشان می‌دهد خاک باید اسیدی، خنثی یا قلیایی باشد. مطمئن شوید که pH مناسب را حفظ می‌کنید. می‌توانید از اصلاح‌کننده‌های خاک برای رساندن PH در محدوده مناسب برای گیاهان خود استفاده کنید؛ اما این کار باید چند هفته قبل از کاشت انجام شود.
۴. آبیاری نامناسب
آب یکی از عناصر حیاتی برای تمام مراحل رشد گیاه است؛ زیرا ۸۵ تا ۹۵ درصد وزن گیاه را آب تشکیل می‌دهد. علاوه‌بر این، به جوانه‌زنی بذر، انتقال مواد مغذی، تعرق، فتوسنتز و پشتیبانی از سلامت گیاه کمک می‌کند. هر گیاه بسته به فصل، دما و نوری که در آن قرار دارد، نیاز آبیاری خاص خود را دارد. کمبود آب یا مالچ‌پاشی می‌تواند دمای خاک را افزایش دهد که گیاه را تحت فشار قرار می‌دهد.
آبیاری کم یا آبیاری بیشازحد می‌تواند به طرق مختلف بر توقف رشد گیاه تأثیر بگذارد؛ بنابراین موارد زیر را در نظر داشته باشید و تعادل آب گیاه را حفظ کنید:
- برای جلوگیری از آبیاری بیشازحد، گیاهان فضای باز را در خاک باغچه با زهکشی عالی بکارید و برای جلوگیری از مشکلات آبیاری از گلدان‌هایی با سوراخ‌های زهکشی استفاده کنید.
- افزودن بیش از حد آب در نهایت منجر به پوسیدگی ریشه به دلیل کمبود اکسیژن می‌شود. اضافه کردن آب کمتر، مانع از انتقال مواد مغذی در سیستم گیاه و منجر به ضعیف شدن گیاه می‌شود.
- گیاهان را در اوایل روز آبیاری کنید تا آب در طول روز به‌درستی تبخیر شود.
- گیاهان در هوای گرم نسبت به هوای سرد به آب بیشتری نیاز دارند.
- همیشه قبل از اضافه کردن آب، خاک را بررسی کنید. می‌توانید از تست انگشت یا رطوبت‌سنج استفاده کنید.
۵. نور نامناسب
نور به گیاهان برای فتوسنتز کمک می‌کند؛ بنابراین عنصری حیاتی برای بقای گیاه است. اما مقدار زیادی از هر چیزی که گیاه نیاز دارد؛ برای آن مضر است، از جمله نور.
قرار گرفتن در معرض نور بیشازحد، گیاه را می‌سوزاند، در حالی که نور کمتر از حد لازم، باعث می‌شود گیاهی بدون برگ و ساقه‌دار داشته باشید که ظاهر زیبایی ندارد.
این شرایط رشد کلی گیاه و ظرفیت گل‌دهی را کاهش می‌دهد. همچنین ممکن است در نهایت رنگ برگ گونه‌های متنوع را از دست بدهید.
قبل از انتخاب مکان، میزان نور مورد نیاز گیاه خود را در نظر بگیرید. این برای گیاهانی که در باغچه می‌کارید مهم است چون انتقال آن‌ها به مکان جدید، سخت است.
گیاهان گلدانی را می‌توان به‌راحتی از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل کرد. بر اساس نیاز به نور، گیاهان به سه دسته تقسیم می شوند: گیاهان کم‌نور (سایه یا نور با مقدار ۵۰ تا ۲۵۰ فوت کندل)، گیاهان با نور متوسط (نور جزیی خورشید یا ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ فوت کندل)، و گیاهان با نور زیاد (آفتاب کامل یا بیش از ۱۰۰۰ فوت کندل).
- هنگام برنامه‌ریزی برای کاشت باغ یا گذاشتن گلدان در خانه، جهت نور خورشید را در نظر بگیرید. مناطقی که حداکثر یا حداقل نور در طول روز در دسترس است را بشناسید.
- گیاهان سایه‌دوست را زیر گیاهان بلندتر یا نزدیک دیوارها یا نرده‌ها بکارید تا در بیشتر ساعات روز در سایه بمانند. به یاد داشته باشید، این گونه‌های کم‌نور یا سایه دوست، در طبیعت، زیر سایه‌ی گیاهان دیگر رشد می‌کنند.
- اگر نمی‌توانید سایه پیدا کنید، از پارچه‌های سایه‌دار، پرده‌های شفاف برای ایجاد محیط کم‌نور استفاده کنید.
- گیاهانی که نیاز به نور کامل خورشید دارند باید در مناطقی بدون مانع کاشته یا قرار داده شوند. باید روزانه ۶ تا ۸ ساعت نور خورشید دریافت کنند.
- می‌توانید نور طبیعی خورشید را با نورهای مصنوعی مانند LED، فلورسنت، رشته‌ای، سدیم پرفشار و متال هالید جبران کنید. هر کدام از این گزینه‌ها معایب و مزایای خاص خود را دارد، بنابراین مطمئن شوید که نوع مناسب را انتخاب کرده‌اید. برای استفاده از نورهای مصنوعی، باید روی مدت، شدت نور، کیفیت نور و فاصله از منبع تمرکز کنید.
- رنگ نور هنگام استفاده از منابع نور مصنوعی نیز اهمیت دارد. نور آبی، گیاهان فشرده با برگ‌های ضخیم تولید می‌کند، در حالی که نور قرمز، گیاهان بزرگ با ساقه‌های بلند تولید می‌کند.
- اجازه ندهید گرد‌و‌غبار روی سطح برگ جمع شود. این مانع، ظرفیت جذب نور شما را کاهش می‌دهد، به این معنی که حتی اگر گیاه را در سطح نور مناسب نگه دارید، در واقع نور دریافت نمی‌کند و باعث توقف رشد گیاه می‌شود.
۶. کوددهی نامناسب
درست مثل آب، باید تعادلی برای کودها پیدا کنید. کسانی که گیاهان آپارتمانی یا باغی نگهداری می‌کنند، وسوسه می‌شوند که به امید رشد بهتر و داشتن گیاه قوی، به گیاهان خود بیش از حد کود بدهند.
اما این کار، بیشتر از اینکه خوب باشد باعث آسیب می‌شود؛ زیرا در بیشتر موارد، گیاه را در برابر آفات یا بیماری‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. علاوه بر رشد آهسته یا توقف رشد گیاه، سایر علائم کوددهی بیشازحد شامل سوختگی لبه‌ی برگ، لبه‌های خشک و پژمرده شدن است.
نمک‌ها نیز در بالای سطح خاک جمع می‌شوند و جذب رطوبت را برای گیاه دشوار می‌کنند. کوددهی بیشازحد می‌تواند آب‌های زیرزمینی را نیز آلوده کند.
- گیاهان را فقط در دوره‌های رشد فعال کود دهید؛ نه در خواب یا زمستان. هنگامی که گیاهان به‌طور فعال رشد نمی‌کنند، هر چیزی که به خاک اضافه شود در خاک باقی می‌ماند که می‌تواند به‌سرعت ریشه‌ها را بسوزاند.
- اگر در مورد نسبت کود مطمئن نیستید، از نصف نسبت توصیه‌شده استفاده کنید.
- برای حفظ انرژی گیاه و کمک به بهبودی گیاه از آسیب کود، شاخ و برگ‌های مرده را جدا کنید.
- کودهای شیمیایی را با کودهای ارگانیک جایگزین کنید؛ زیرا سازگار با محیط‌زیست‌اند و مواد مغذی را به‌آرامی آزاد می‌کنند که به جلوگیری از آسیب کوددهی بیشازحد کمک می‌کند.
- در مورد نیازهای غذایی گیاهان خود تحقیق کنید. برخی از گیاهان به فسفر بیشتری نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر به نیتروژن بیشتری نیاز دارند. بنابراین، اگر می‌خواهید از تغذیه نادرست جلوگیری کنید، انتخاب کودهای NPK مناسب مهم است. نسبت این مواد روی بسته‌بندی کودها درج شده است.
- گلدان خود را به یک فضای باز ببرید و آن را با آب بشویید تا نمک‌های اضافی کود حذف شود. همچنین می‌توانید لایه‌ی رویی خاک را با خاک تازه‌ی گلدان تازه کنید یا خاک باغچه را با شلنگ شست‌وشو دهید تا از شر کود اضافی خلاص شوید.
۷. آفت‌ها و بیماری‌ها
آفات یا بیماری‌ها می‌توانند مشکلات جدی برای گیاهان مورد علاقه‌ی شما ایجاد کنند. فهرست بلندبالایی از آفات گیاهان آپارتمانی وجود دارد که ممکن است گیاهان فضای باز یا داخل خانه را آلوده کنند. این حشرات یا آفات از شاخ و برگ، ریشه یا شیره‌ی گیاه تغذیه می‌ٰکنند و رشد را کند می‌کنند یا باعث توقف رشد گیاه می‌شوند.
درست مانند آفات، بیماری‌هایی که توسط باکتری‌های مضر یا پاتوژن‌ها منتشر می‌شوند نیز می‌توانند به گیاهان شما استرس وارد کنند. برخی از بیماری‌ها مختص هر گیاه و برخی دیگر بیماری‌های رایج‌اند.
نکات زیر را برای مدیریت آفات و بیماری‌ها در نظر داشته باشید:
- اولین قدم در مدیریت بیماری (قارچی، ویروسی یا باکتریایی) یا آفات، پیشگیری از ابتلا است. گیاهان را به‌طور منظم در حین آبیاری، مه‌پاشی یا تمیز کردن بررسی کنید. هر دو طرف برگ، گره‌های برگ و سایر مناطق پنهان را بررسی کنید.
- بیشتر آفات از طریق منبع خارجی ایجاد می‌شوند. بنابراین، باید گیاه، خاک و کود را از جای معتبر خریداری کنید.
- گیاهان تازه خریداری‌شده را حداقل به مدت دو هفته از سایر گیاهان سالم جدا کنید تا هیچ بیماری و آفتی پخش نشود. اگر گیاهان آلوده باشند، علائم در این دو هفته ظاهر می‌شود.
- درمان‌های شیمیایی باید آخرین راه حل باشد؛ همچنین اگر گیاه به شدت آلوده باشد. اولین دفاع شما در برابر آفات و بیماری‌ها باید محصولات طبیعی مانند روغن چریش، روغن باغبانی، صابون ظرفشویی و… باشد.
- سالم نگه داشتن گیاهان در طول چرخه‌ی رشد، مقاومت آن‌ها را در برابر آفات و بیماری‌ها افزایش می‌دهد.
- قسمت‌های به‌شدت آلوده یا بیمار را هرس کرده و دور بیندازید. از بازیافت برگ‌های آلوده خودداری کنید.
- گردش هوا را خوب حفظ کنید و شاخ و برگ را برای مدت طولانی مرطوب نگه ندارید.
جمع‌بندی
گیاهان آپارتمانی و باغی به ۷ دلیل عمده ممکن است دچار توقف رشد گیاه شوند. با نکاتی که بالاتر عنوان کردیم می‌توانید از گیاهان خود مراقبت کنید تا گلدان و باغچه‌ای زیبا و سرسبز داشته باشید.
منبع: Plantcareforbeginners
نظرات