آنچه باید درباره اختلال سوءمصرف مصرف مواد بدانید

سلامت روان و جسم در زندگی پرشتاب امروزی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر تبدیل شده است. در این میان اختلال مصرف مواد به عنوان یک معضل جدی بهداشتی، گریبان‌گیر جوامع بسیاری در سراسر جهان شده و زندگی افراد بی‌شماری را تحت تاثیر قرار داده است. این اختلال که ریشه در عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، محیط و فشارهای اجتماعی دارد، نه تنها فرد مبتلا، بلکه خانواده و جامعه را هم درگیر تبعات ناگوار خود می‌کند.

در این مطلب  با نگاهی جامع و عمیق به اختلال مصرف مواد بپردازیم. همچنین علل، عوامل خطر، مراحل پیشرفت، روش‌های درمان و پیشگیری از درگیری با آن را بررسی کرده و به سوالات رایج در این زمینه پاسخ دهیم تا درک بهتری از این مشکل پیچیده به دست آوریم و گامی در جهت آگاهی‌بخشی و کاهش آسیب‌های ناشی از آن برداریم.

اختلال مصرف مواد چیست؟

این اختلال زمانی ایجاد می‌شود که مصرف مواد با توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره تداخل پیدا کند. اختلال مصرف مواد می‌تواند حتی با داروها (تجویزی یا غیرتجویزی) هم ایجاد شود. متخصصان پیش از این از اصطلاح سوء مصرف مواد برای توصیف اختلال مصرف مواد استفاده می‌کردند. همچنین اصطلاح دیگر برای اختلال مصرف مواد استفاده می‌شود، اعتیاد است. باید بدانید که این مفهوم با وابستگی متفاوت است.

سوء مصرف مواد به شدت بر سلامت عمومی تاثیر می‌گذارد. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، در سال ۲۰۱۷ بیش از ۷۰ هزار نفر فقط در آمریکا بر اثر مصرف بیش از حد مواد مخدر جان خود را از دست داده‌اند. همچنین هر سال حدود ۸۸ هزار نفر در این کشور بر اثر مصرف بیش از حد الکل جان خود را از دست می‌دهند.

سوء مصرف مواد منجر به سایر مشکلات بهداشت عمومی هم می‌شود، مشکلاتی مثل:

• رانندگی در حالت مستی و تحت تاثیر مواد
• خشونت
• استرس خانوادگی
• احتمال کودک آزاری و غفلت از کودکان

استفاده‌ی مشترک یا استفاده‌ی مجدد از سوزن برای تزریق مواد مخدر، خطر ابتلا و انتقال بیماری‌های عفونی، از جمله HIV و هپاتیت، را افزایش می‌دهد. انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) اختلال مصرف مواد را به عنوان یک بیماری مغزی توصیف می‌کند. این اختلال با مصرف مکرر مواد، علی‌رغم بروز دائمی اثرات منفی آن، مشخص می‌شود. اختلال مصرف مواد شامل عوامل اجتماعی و بیولوژیکی بسیاری است.

موفق‌ترین راه برای پیشگیری از اختلال مصرف مواد، آموزش است.

عوامل خطر در اختلال مصرف مواد

سوء مصرف مواد و اعتیاد می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال مواردی وجود دارد که ممکن است احتمال ابتلا به اختلال مصرف مواد را افزایش دهد. همانطور که در مورد بسیاری از بیماری‌ها صادق است، ژنتیک نقش اساسی در بروز اعتیاد ایفا می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی ممکن است مسئول ۴۰ تا ۶۰ درصد از حساسیت فرد به ابتلا به اختلال مصرف مواد باشند.

سایر عوامل خطر برای ایجاد مشکلات سوء مصرف مواد عبارتند از:

• آزار جسمی، جنسی یا عاطفی
• قرار گرفتن در معرض آسیب روحی
• داشتن اعضای خانواده یا هم‌سالانی که از مواد استفاده می‌کنند یا سوء مصرف مواد دارند.
• دسترسی به این مواد

همچنین بعضی از اختلالات سلامت روان موثر بر ایجاد این اختلال عبارتند از:

• افسردگی
• اضطراب
• اختلالات خوردن
• اختلالات شخصیتی
• مصرف مواد در سنین پایین

اختلال مصرف مواد در نوجوانان

احتمال آزمایش مواد توسط نوجوانان زیاد است. مغز آن‌ها هنوز به طور کامل رشد نکرده است، بنابراین توانایی تصمیم گیری مشابه بزرگسالان را ندارند و به همین دلیل ممکن است با مصرف از روی کنجکاوی و با هدف امتحان کردن، دچار مشکلات سوء مصرف مواد شوند.

عوامل خطر برای سوء مصرف مواد در نوجوانان عبارتند از:

• والدین یا اعضای خانواده‌ای که سوء مصرف مواد دارند
• رفتار بد در دوران کودکی، مثل آزار یا غفلت
• فشار همسالان برای مصرف مواد
• زورگویی
• وابستگی به گروه های خلافکار
• بعضی از شرایط خاص روحی و ذهنی، مثل ADHD یا افسردگی

داشتن یک یا چند مورد از این عوامل خطر به این معنی نیست که فردی به اعتیاد مبتلا می‌شود. با این حال هرچه عوامل خطر بیشتری وجود داشته باشد، احتمال اینکه مصرف مواد به سوء مصرف یا اعتیاد پیشرفت کند، بیشتر است.

اختلال مصرف مواد شامل مصرف چه موادی می‌شود؟

این اختلال فقط در مورد مواد مخدر نیست و شامل هر موردی می‌شود که اعتیادآور و آسیب‌زننده است. حتی اگر نوشیدنی ساده‌ای مثل قهوه یا نوشابه به صورت غیرعادی مصرف شده و فرد به آن‌ها وابستگی روحی و جسمی پیدا کند، در دسته‌ی مواد اعتیاد آور جای می‌گیرند. در این بخش با مهم‌ترین و آسیب‌ زننده‌ترین این مواد آشنا می‌شویم.

داروهای تضعیف‌ کننده

موادی که به عنوان داروهای تضعیف‌ کننده (یا داروهای تضعیف‌ کننده‌ی سیستم عصبی مرکزی) طبقه‌بندی می‌شوند، فعالیت در سیستم عصبی مرکزی (CNS) را کاهش می‌دهند. این داروها باعث می شوند احساس آرامش و خواب آلودگی کنید. با این حال اثرات داروهای تضعیف‌ کننده بسته به مقدار مصرف شده و واکنش خاص فرد به ماده متفاوت است.

به عنوان مثال دوزهای پایین داروهای تضعیف‌ کننده در واقع می توانند اثر محرک داشته باشند و باعث احساس سرخوشی شوند. دوزهای بالاتر باعث اثرات تضعیف‌ کننده، مثل اختلال شناختی یا از دست دادن هماهنگی می شوند.

الکل

بدن شما الکل را به سرعت از معده و روده‌ی کوچک به جریان خون جذب می کند. الکل عملکرد مغز و مهارت‌های حرکتی را مختل می کند و می‌تواند روی هر اندامی در بدن شما تاثیر بگذارد. همچنین می تواند به جنین در حال رشد هم آسیب برساند.

مصرف زیادِ الکل خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهد:

• بیماری کبد
• سکته
• سرطان

اختلال مصرف الکل زمانی رخ می دهد که مصرف الکل بر زندگی روزمره شما تاثیر بگذارد، تاثیری مثل از بین بردن توانایی شما در کار کردن یا حفظ روابط. همچنین سوء مصرف شدید الکل می‌تواند در دراز مدت به سلامت شما آسیب برساند.

هروئین

هروئین یک ماده افیونی است. هروئین مثل داروی تجویزی مورفین، از دانه‌ی گیاه خشخاش یا تریاک ساخته می شود. این ماده با نام‌های اسمک، اچ، اسکا و جانک هم شناخته می شود.

هروئین معمولا به صورت وریدی تزریق یا به صورت تنفس دود یا استنشاق مستقیم مصرف می‌شود. همچنین می‌تواند به صورت رکتال هم تجویز شود. مصرف آن باعث ایجاد احساس سرخوشی و ابری شدن افکار شده و به دنبال آن حالت خواب آلودگی ایجاد می‌شود.

مصرف هروئین می تواند منجر به بروز موارد زیر شود:

• مشکلات قلبی
• سقط جنین
• مصرف بیش از حد مواد
• مرگ

مصرف منظم هروئین منجر به افزایش تحمل نسبت به همین ماده می‌شود. این بدان معناست که با گذشت زمان، ممکن است برای تجربه‌ی اثرات مطلوب آن، نیاز به مصرف بیشتر داشته باشید و اگر به طور ناگهانی متوقف شود، معمولا علائم ترک رخ می‌دهد. به همین دلیل بسیاری از افرادی که هروئین مصرف می کنند، برای جلوگیری از بروز احساس بیماری به مصرف آن ادامه می‌دهند.

محرک‌ها

محرک‌ها می‌توانند به طور موقت باعث بروز احساس هوشیاری، انرژی یا اعتماد به نفس بیشتر در فرد شوند. سوء مصرف این مواد می‌تواند منجر به بروز خطرات جدی مثل موارد زیر شود:

• بی خوابی
• مشکلات قلبی عروقی
• تشنج

کوکائین

کوکائین یک ماده‌ی مخدر قوی است و از طریق تزریق وریدی، استنشاقی یا دود مصرف و باعث ایجاد احساسات پرانرژی و سرخوشی می‌شود. این ماده با نام های زیر هم شناخته می‌شود:

• کوک
• سی
• کراک
• اسنو
• فلیک
• بلو

مصرف کوکائین علائمی مثل افزایش دمای بدن، فشار خون و شربان قلب را با خود به همراه دارد. همچنین مصرف طولانی مدت یا مصرف به میزان زیاد باعث بروز حمله‌ی قلبی، نارسایی تنفسی، سکته، تشنج و حتی مرگ می‌شود.

متامفتامین‌ها

متامفتامین ارتباط نزدیکی با آمفتامین دارد. این ماده را می‌تواند استنشاق کرد، تزریق کرد یا با گرما دود کرد. نام‌های دیگر متامفتامین عبارتند از:

• چاک
• مت
• آیس
• کریستال
• گلاد
• اسپید
• کرانک

متامفتامین می‌تواند باعث بیداری طولانی مدت شود. همچنین ممکن است فعالیت بدنی را افزایش دهد که همین موضوع می‌تواند منجر به افزایش ضربان قلب، دمای بدن و فشار خون شود. اگر هم برای مدت طولانی استفاده شود منجر به بروز مشکلات خلقی، رفتارهای خشونت آمیز، اضطراب، گیجی، بی‌خوابی و مشکلات شدید دهان و دندان می‌شود.

ماری جوانا

ماری جوانا یک مخلوط خشک شده از گل، ساقه، دانه و برگ‌های گیاه شاهدانه است. این مخلوط به صورت دود یا به شکل مخلوط در انواع خوراکی‌ها مصرف می‌شود. احساس سرخوشی، ادراک تحریف شده و مشکل در حل مسائل عوارضی است که مصرف این ماده ایجاد کند. ماری جوانا همچنین با نام‌های زیر شناخته می‌شود:

• گانجا
• پات
• وید
• گراس
• ۴۲۰
• تریز
• علف
• گل

تحقیقات از توانایی ماری جوانا در درمان بعضی از مشکلات سلامتی مثل گلوکوم و عوارض جانبی شیمی درمانی صحبت می‌کند اما همچنان برای اعلام نظر قطعی باید تحقیقات بیشتری روی این موضوع انجام شود.

این دسته به طیف گسترده ای از موادی اشاره دارد که مردم اغلب در مهمانی‌های رقص کلوب‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند. این داروها شامل موارد زیر هستند:

• گاما هیدروکسی بوتیرات (GHB): با نام‌های صدمه شدید بدنی، جی و اکستازی مایع نیز شناخته می‌شود.
• کتامین: با نام‌های کی، اسپشیال کی، ویتامین کی و والیوم گربه نیز شناخته می‌شود.
• متیلن دی اکسی مت آمفتامین (MDMA): با نام های اکستازی، ایکس، ایکس تی سی، آدام، کلاریتی و مولی نیز شناخته می‌شود.
• دی اتیل آمید اسید لیزرژیک (LSD): با نام اسید نیز شناخته می‌شود.
• فلو نیتر آزپام (Rohypnol): با نام‌های R2 یا به عنوان روفی، روفی، روش یا قرص فراموشم کن نیز شناخته می‌شود.

داروهای کلاب می توانند منجر به ایجاد احساس سرخوشی، جدایی از واقعیت یا آرام بخشی شوند. به دلیل خواص آرام بخش، به ویژه از روفی‌،ها برای انجام تجاوزات جنسی یا تجاوز در قرار ملاقات روی افراد ناآگاه استفاده شده است.

عوارض جانبی مصرف این مواد شامل موارد زیر می‌شود:

• مشکلات جدی کوتاه مدت سلامت روان، مثل هذیان
• مشکلات جسمی، مثل ضربان قلب سریع، تشنج و کم آبی بدن
• مرگ

خطر این عوارض جانبی در صورت مخلوط شدن با الکل افزایش می‌یابد.

سایر ترکیبات

سایر مواد پرمصرفی وجود دارند که در دسته های فوق قرار نمی‌گیرند و در این بخش به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

استروئیدهای آنابولیک

استروئیدهای آنابولیک معمولا با نام‌های جوس، جیم کندی، پامپرز و استکرز شناخته می‌شوند و به صورت آزمایشگاهی تولید می‌شوند. این مواد از تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) تقلید می‌کنند و به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف می‌شوند. متاسفانه مصرف این ماده با هدف افزایش قدرت بدنی در بین ورزشکاران بسیار رایج است. سوء مصرف استروئید می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی و مزمن سلامتی شود، از جمله:

• رفتار پرخاشگرانه
• آسیب کبدی
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• ناباروری

خانم‌هایی  که از استروئیدها زیاد استفاده می‌کنند با علائم دیگری مثل رشد موی صورت، تغییرات چرخه‌ی قاعدگی، طاسی و صدای بم درگیر هستند. همچنین نوجوانانی که از استروئیدها زیاد استفاده می کنند ممکن است با اختلال رشد، بلوغ تسریع شده و آکنه‌ی شدید درگیر شوند.

استنشاقی‌ها

عمل استفاده از استنشاقی‌ها گاهی اوقات با عنوان هافینگ شناخته می‌شود از این مواد با نام‌های ویپ-ایتز، پاپرز و اسنپر هم نام برده می‌شود. استنشاقی ها بخارات شیمیایی هستند که افراد برای تجربه‌ی اثرات تغییر دهنده‌ی ذهن آن‌ را تنفس می‌کنند. بنزین، چسب، اسپری مو، رنگ و مایع فندک از رایج‌ترین استنشاقی‌ها که بین افراد زیادی محبوب هستند.

اثرات کوتاه مدت مصرف استنشاقی‌ها باعث ایجاد احساسی شبیه به مصرف الکل می شود. اما باید بدانید که مصرف این مواد به ظاهر ساده می‌تواند باعث بروز اختلالات و عوارضی شود که در لیست زیر می‌بینید:

داروهای تجویزی

بسیاری از افراد برای کنترل درد مصرف می‌کنند. بعضی از این داروها فقط با نسخه ارائه می‌شود (تجویزی است) و بعضی دیگر را به راحتی و بدون نسخه می‌توان تهیه کرد. سوء مصرف داروهای تجویزی زمانی رخ می‌دهد که دارویی را مصرف می‌کنید که برای شما تجویز نشده است، یا آن را برای دلایلی غیر از دلایلی که توسط پزشک شما تجویز شده است، استفاده می‌کنید.

بعضی از افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند، حتی زمانی که دارو را دقیقا طبق تجویز پزشک مصرف می‌شود، ممکن است دچار اختلال مصرف مواد شوند.

بعضی از رایج‌ترین انواع این داروها را می‌توانید در لیست زیر بخوانید:

• مواد افیونی برای کنترل درد، مثل فنتانیل (Duragesic, Subsys)، اکسی کدون (OxyContin, Xtampza ER) یا استامینوفن هیدروکودون
• داروهای اضطراب یا خواب، مثل آلپرازولام (زاناکس) یا دیازپام (والیوم)
• محرک‌ها، مثل متیل فنیدات (ریتالین) یا آمفتامین/دکستروآمفتامین (آدرال)

اثرات مصرف این داروها بسته به نوع دارو متفاوت است، اما سوء مصرف داروهای تجویزی می‌تواند منجر به بروز موارد زیر شود:

• خواب آلودگی
• تنفس افسرده
• کند شدن عملکرد مغز
• اضطراب
• پارانویا
• تشنج

سوء مصرف داروهای تجویزی در چند دهه‌ی گذشته افزایش یافته و این موضوع تا حدی به دلیل در دسترس قرار گرفتن گسترده‌ی آن‌ها در جامعه است.

مراحل اختلال مصرف مواد

بعضی از کارشناسان، اختلال مصرف مواد را به مراحل زیر تقسیم می‌کنند:

• در مرحله‌ی استفاده آزمایشی، شما ماده را با دوستان و هم‌سالان خود برای تفریح ​​استفاده می‌کنید.
• در مرحله‌ی استفاده منظم، شما رفتار خود را تغییر می‌دهید و از ماده برای رفع احساسات منفی استفاده می‌کنید.
• در مرحله‌ی اشتغال ذهنی روزانه یا استفاده‌ی پرخطر، شما مشغول ماده هستید و به زندگی خود خارج از مصرف ماده اهمیتی نمی‌دهید.
• در مرحله‌ی وابستگی، شما نمی‌توانید بدون استفاده از ماده با زندگی خود روبه‌رو شوید و به مرور مشکلات مالی و شخصی‌تان افزایش می‌یابد. همچنین ممکن است برای به دست آوردن ماده، خطراتی را متحمل شوید که منجر به مشکلات قانونی یا حتی مرگ می‌شود.

درمان اختلال مصرف مواد

خوشبختانه این اختلال را می‌توان با کمک روش‌های پزشکی به طور کامل درمان کرد و لازم است اما قبل از شروع درمان باید بدانید که:

• اعتیاد یک وضعیت پیچیده اما قابل درمان است.
• هیچ درمان ثابت و مشخصی وجود ندارد که برای همه موثر باشد.
• درمان به راحتی در دسترس است.
• درمان بر نیازهای متعدد شما متمرکز است.
• درمان به سلامت روان شما می پردازد. نیازهای درمانی شما به طور مرتب ارزیابی می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که درمان شما آن‌ها را برآورده می کند.
• بسیار مهم است که برای مدت زمان کافی در دوره‌ی درمانی بمانید. درمان داوطلبانه می‌تواند موثر باشد.
• مصرف مواد در طول درمان کنترل می‌شود چون عود علائم می‌تواند رخ دهد و نیاز به مدیریت دارد.
• برنامه‌های درمانی باید بیماری‌های عفونی را هم بررسی و ارزیابی کنند و در عین حال، مشاوره‌ی آموزشی در مورد خطرات را ارائه دهند. این موضوع به شما این امکان را می‌دهد تا کنترل سلامت خود را در دست بگیرید و به بیماری‌های عفونی مبتلا نشوید یا آن‌ها را منتقل نکنید.

سم زدایی در اختلال مواد

بسته به نوع اختلال مصرف مواد، اولین مرحله‌ی درمان ممکن است سم زدایی با کمک پزشکی باشد. در طول این فرآیند، مراقبت‌های حمایتی در حالی ارائه می‌شود که ماده از جریان خون شما پاک می‌شود.

سم زدایی با سایر درمان‌ها برای تشویق به ترک طولانی مدت انجام می‌شود. بسیاری از درمان‌ها شامل مشاوره‌ی فردی و گروهی است  و تمام این‌ها در مراکز سرپایی یا برنامه‌های توانبخشی و بستری در منزل ارائه می‌شود.

داروها هم می‌توانند علائم ترک را کاهش داده و به بهبودی کمک کنند. به عنوان مثال در اعتیاد به هروئین، پزشک شما ممکن است دارویی به نام متادون یا بوپرنورفین/نالوکسون (سابوکسون) تجویز کند. این داروها می‌توانند به بهبودی شما کمک کرده و به شما در مقابله با مرحله‌ی شدید ترک کمک کنند.

پیشگیری از اختلال مصرف مواد

بهترین راه برای جلوگیری از اختلال مصرف مواد، پیشگیری از مصرف در وهله اول است. با این حال در حالی که پرهیز از مواد ایمن‌ترین رویکرد است، ممکن است واقع بینانه‌ترین رویکرد نباشد. به همین دلیل آموزش و اقدامات ایمنی بهترین ابزار برای کاهش آسیب و جلوگیری از اعتیاد هستند.

مراقبت های بهداشت روان، ارتباط با جامعه و کاهش انگ زدن به فرد درگیر این اختلال، همگی می‌توانند به پیشگیری از ایجاد اختلالات مصرف مواد کمک کنند. برنامه‌های کاهش آسیب هم می توانند عوارض مصرف مواد را کاهش داده و افراد را به درمان متصل کنند.

اگر به عنوان والدین نگران مصرف مواد توسط فرزندان خود هستید، فضایی امن برای صحبت آزادانه با فرزندان خود ایجاد کنید. در این مسیر هر چه دانش و اعتماد بیشتر باشد، بهتر است.

آیا اختلال مصرف مواد می‌تواند بر نسل‌های بعدی تاثیر بگذارد؟

اختلال سوء مصرف مواد می‌تواند اثرات عمیقی بر نسل‌های بعدی داشته باشد. این تاثیرات به چندین عامل وابسته است که شامل جنبه‌های ژنتیکی، روانی، اجتماعی و محیطی می‌شود. در این بخش بعضی از راه‌هایی که سوء مصرف مواد می‌تواند نسل‌های بعدی را تحت تاثیر قرار دهد را معرفی می‌کنیم.

تاثیرات ژنتیکی

افرادی که به اختلال سوء مصرف مواد مبتلا هستند، ممکن است ژن‌هایی را به فرزندان خود منتقل کنند که آن‌ها را مستعدتر به ابتلا به این اختلالات می‌سازد. مطالعات نشان داده‌اند که اختلالات سوء مصرف مواد، به ویژه در خانواده‌های با سابقه‌ی مصرف مواد، بیشتر شایع است. این موضوع به این دلیل است که عوامل ژنتیکی می‌توانند بر نحوه‌ی تعامل مغز با مواد مخدر تاثیر بگذارند، که ممکن است خطر ابتلا به سوء مصرف مواد را افزایش دهد.

تاثیرات محیطی و اجتماعی

کودکان و نوجوانانی که در خانواده‌های دارای اعضای مبتلا به سوء مصرف مواد زندگی می‌کنند، معمولا با چالش‌های اجتماعی و روانی زیادی روبه‌رو می‌شوند. این چالش‌ها معمولا شامل موارد زیر می‌شوند:

• دسترسی به مواد: کودکانی که در محیط‌های آلوده به مواد مخدر بزرگ می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که خودشان به سوء مصرف مواد روی آورند.
• آسیب‌های روانی: زندگی در خانواده‌هایی که به دلیل مصرف مواد دچار بحران‌های عاطفی و اقتصادی هستند، می‌تواند تاثیرات منفی بر سلامت روانی کودک داشته باشد. اضطراب، افسردگی و دیگر مشکلات روانی ممکن است در چنین شرایطی تشدید شود.
• عدم حمایت‌های عاطفی و اجتماعی: سوء مصرف مواد در خانواده‌ها می‌تواند باعث شود که والدین نتوانند به درستی از نیازهای عاطفی و اجتماعی فرزندان خود مراقبت کنند. این وضعیت می‌تواند بر رشد و توسعه اجتماعی، تحصیلی و روانی کودکان تاثیر منفی بگذارد.

تاثیرات جسمی

در بعضی موارد اختلال سوء مصرف مواد می‌تواند تاثیرات جسمی هم بر فرزندان داشته باشد، به ویژه در صورتی که مادر باردار در حین بارداری مواد مصرف کند. این موضوع ممکن است منجر به ایجاد مشکلات جسمی و ذهنی در نوزادان شود، از جمله:

• سندرم نقص رشد جنینی: استفاده از مواد مخدر در دوران بارداری می‌تواند باعث مشکلات جدی در رشد جنین شود.
• آسیب‌های مغزی و عصبی: مصرف مواد توسط مادر می‌تواند تاثیرات منفی بر سیستم عصبی و مغز جنین بگذارد، که می‌تواند مشکلاتی مثل اختلالات توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و مشکلات یادگیری ایجاد کند.
• نقص‌های فیزیکی و حرکتی: نوزادانی که مادرانشان در دوران بارداری به مواد مخدر وابسته بوده‌اند، بیشتر احتمال دارد که با مشکلات فیزیکی مثل اختلالات عضلانی یا ضعف‌های حرکتی مواجه شوند.

تاثیرات روان‌شناختی و رفتاری

اختلال سوء مصرف مواد نه تنها بر فرد مبتلا، بلکه بر روابط خانوادگی و تعاملات اجتماعی او نیز تاثیر می‌گذارد. کودکان و نوجوانانی که در چنین محیط‌هایی بزرگ می‌شوند، ممکن است با مشکلاتی مثل موارد زیر درگیر باشند:

• اختلالات روانی: افسردگی، اضطراب، اختلالات رفتاری و مشکلات درک روابط اجتماعی می‌تواند در اثر زندگی در محیط‌های پرتنش و مشکل‌دار ناشی از سوء مصرف مواد به وجود آید.
• رفتارهای پرخطر: نوجوانان و جوانانی که در خانواده‌های مبتلا به سوء مصرف مواد بزرگ می‌شوند، ممکن است خود نیز در معرض خطر انجام رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد، روابط جنسی پرخطر یا شرکت در فعالیت‌های جنایی قرار گیرند.

اختلال سوء مصرف مواد نه تنها زندگی فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند به طور قابل توجهی بر نسل‌های بعدی هم تاثیر بگذارد. این اثرات به صورت ژنتیکی، اجتماعی، روانی و جسمی می‌توانند برای نسل‌های بعدی مشکلات عمده‌ای ایجاد کنند. بنابراین درمان و پیشگیری از اختلالات سوء مصرف مواد باید شامل توجه ویژه به خانواده‌ها و نسل‌های آینده باشد.

کلام آخر

اختلال مصرف مواد یک چالش پیچیده و چندوجهی است که نیازمند توجه و درک عمیق است. این اختلال تنها یک مشکل فردی نیست، بلکه یک مساله‌ی اجتماعی و بهداشتی است که بر تمام ابعاد زندگی فرد و جامعه تاثیر می‌گذارد. با توجه به گستردگی و عواقب وخیم اختلال مصرف مواد، آموزش، آگاهی‌بخشی و پیشگیری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

خوشبختانه با پیشرفت‌های علم پزشکی و روانشناسی، روش‌های موثری برای درمان این اختلال توسعه یافته است. از سم‌زدایی و درمان‌های دارویی تا مشاوره‌ی فردی و گروهی، برنامه‌های درمانی متنوعی وجود دارند که می‌توانند به افراد مبتلا کمک کنند تا مسیر بهبودی را طی کنند.

با این حال باید به این نکته توجه داشت که درمان اختلال مصرف مواد یک فرآیند طولانی و دشوار است که نیازمند صبر، پشتکار و حمایت همه‌ جانبه است. حمایت خانواده، دوستان و جامعه نقشی کلیدی در موفقیت درمان و بازگشت فرد به زندگی سالم و پربار دارد.

امیدواریم که با افزایش آگاهی در مورد اختلال مصرف مواد و با ارائه‌ی اطلاعات دقیق و جامع، بتوانیم به افراد مبتلا و خانواده‌هایشان کمک کنیم تا در مسیر درمان گام بردارند و به آینده‌ای روشن‌تر دست یابند. همچنین لازم است که به طور مداوم در پی روش‌های نوین پیشگیری و درمان باشیم تا بتوانیم در برابر این معضل بهداشتی چیره شویم و جامعه‌ای سالم‌تر و شادتر بسازیم.منبع: healthline