درباره دلائل ناباروری در زنان و درمان آن بیشتر بدانید

اغلب زنان بعد از چندین اقدام مکرر ناموفق برای بارداری، دچار ترس از ابتلا به ناباروری می شوند و به همین علت به مراکز درمان ناباروری مراجعه می کنند. اما سؤال اینجا است که تعریف دقیق «شخص نابارور» چیست و بهترین زمان برای شروع پروسه درمان چه زمانی است؟

اصولاً به زنانی که در سنین زیر ۳۵ سال هستند و یک سال هم برای بارداری اقدام ناموفق داشته اند، نابارور گفته می شود و همچنین اگر خانمی بین سن ۳۵ تا ۴۰ سال باشد و ۶ ماه برای بارداری اقدام کند ولی بارداری اتفاق نیفتد، به عنوان فرد مبتلا به ناباروری شناخته می شود. این موضوع در سنین بالای ۴۰ سال اهمیت بیشتری پیدا کرده و خانم باید بلافاصله برای شناسایی علت ناباروری و شروع پروسه درمان اقدام کند؛ چرا که در این سنین، زمان بسیار اهمیت دارد و باید هرچه سریع‌تر بدن را برای باروری آماده و مشکل ناباروری را برطرف نمود.

بر اساس آخرین گزارش ها درصد ناباروری در هر دو جنس زن و مرد به یک میزان است ولی دستگاه تولید مثل در زنان بسیار پیچیده تر از مردان است و برای شناسایی علت های نازایی زمان بیشتری نیاز است؛ بر همین اساس اقدامات به موقع برای تشخیص دلایل ناباروری در زنان و انتخاب روش درمانی مناسب بسیار حائز اهمیت است چرا که با تشخیص علت ناباروری می توان شانس بارداری را افزایش داد. ناباروری در زنان به دلایل مختلفی مانند اختلالات دستگاه تولید مثل مانند تخمدان ها، سابقه بیماری های زمینه ای یا عدم تعادل در هورمون های حیاتی بدن ایجاد شود.

 آیا تمامی علل ناباروری، زنانه است؟
دلایل زیادی برای ناباروری وجود دارد که برخی از آن ها علل زنانه و برخی علل مردانه را شامل می شوند. البته در بعضی موارد ناباروری به علت بروز مشکلاتی در هر دو نفر، یعنی زن و شوهر بروز پیدا می کند. همچنین گاهی ناباروری بدون علت می باشد؛ یعنی زوجین هیچکدام مشکلی ندارند و شرایط کاملاً طبیعی دارند اما باردار نمی شوند. در این موارد ناباروری هیچ علت خاصی ندارد؛ بنابراین اگر بخواهیم علل ناباروری را دسته بندی کنیم می توان گفت که عبارتند از:
ناباروری با علت مردانه
ناباروری با علت زنانه
ناباروری به علت هر دو عامل زنانه و مردانه
ناباروری بدون علت
چگونه علت ناباروری را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص علت ناباروری، آقا و خانم مورد بررسی قرار می گیرند. اغلب بررسی علل مردانه بسیار راحت تر از علل زنانه می باشد چرا که با انجام یک بررسی ساده می توان میزان توانایی مرد را در باروری تشخیص داد. اما از آنجایی که علل ناباروری در زنان به دلایل مختلفی بروز پیدا می کند، تشخیص علت ناباروری در زنان سخت تر خواهد بود.

اگر تمایل دارید درباره آزمایش های تشخیص ناباروری در زنان بیشتر بدانید، اینجا کلیک کنید.
علائم نازایی در زنان
نازایی و ناباروری در زنان با علائم و نشانه هایی همراه است که برخی از آنها جزو علائم قطعی و برخی در زمره نشانه های هشدار برای شروع ناباروری می باشد‌. از جمله این علائم می توان موارد زیر را نام برد:
قاعدگی نامنظم و پریودی زودتر از موعد (هر دو هفته یکبار) یا با تأخیر زیاد (بیش از ۳۵ روز) که به مشکلات تخمک گذاری زن اشاره دارد.
افزایش موهای زائد در شکم، سینه، زیر چانه و… به علت افزایش هورمون مردانه در بدن زن که در صورت همراهی با عادت ماهانه نامنظم _بدون ارتباط با مصرف داروهایی خاص_، از نشانه های تنبلی تخمدان به شمار می رود.
بروز مشکلات هورمونی که علائمی نظیر رویش موهای ضخیم در نقاط خاص بدن، نازکی و ریزش مو، اضافه وزن، عارضه های پوستی مثل آکنه های زیاد، درد هنگام رابطه جنسی، تغییر تمایلات جنسی، ترشحات نوک پستان در غیر از ایام شیردهی و… را به دنبال دارد.
اگر دوست دارید درباره ی علائم ناباروری در زنان و مردان بیشتر بدانید، این مطلب را دنبال کنید.

عوامل مؤثر در ناباروری زنان
با توجه به این که برخی مشکلات و ویژگی های زنان نیز در زمره علل ناباروری زوجین قرار می گیرد، از اصلی ترین عوامل مؤثر بر ناباروری زنان باید به نوشیدن الکل، مصرف سیگار، ابتلای قبلی به عفونت های جنسی، اضافه وزن و چاقی یا حتی کمبود وزن اشاره کرد. با این حال، دلایل مختلفی برای نازایی زنان وجود دارد که در ادامه به آنها پرداخته می شود.
علت ناباروری در زنان چیست؟
برای تفهیم بهتر علت ناباروری در زنان، ابتدا روند بارداری طبیعی را مورد بررسی قرار می دهیم. برای بارداری به صورت طبیعی در ابتدا تخمدان ها که اعضای تولید نطفه در خانم ها هستند شروع به ایجاد تخمک های بالغ می کنند. تخمک های رها شده از تخمدان ها در مسیر لوله های رحم حرکت می کنند. معمولاً در این محل اسپرم به تخمک ها می رسد و که در نتیجه لقاح اسپرم و تخمک، جنین اولیه تشکیل می شود. این جنین حرکت کرده و در داخل رحم لانه گزینی می کند. با نگاهی به این روند متوجه می شویم که علل ناباروری معمولا در اثر عوامل زیر ایجاد می شود:

کیفیت پایین تخمک ها
تخمدان ها باید این توانایی را داشته باشند که تخمک های سالم تولید کنند. در برخی از موارد وجود مشکلات هورمونی، تولید تخمک توسط تخمدان ها را دچار اختلال می کند. به عبارتی اختلالات تخمک گذاری و مشکلات قاعدگی نظیر بی نظمی، تغییر حجم خونریزی، فواصل پریودی، دردناک شدن کمر و بخش تناسلی، گرفتگی ماهیچه ها و… می تواند از علائم ناباروری زنان باشد. مشکلات تخمک ها نیز به تولید تخمک نابارور یا حتی عدم تولید آن بر می گردد که در چنین مواردی نیز روش IVF و تخمک اهدایی، درمان های دارویی مثل کلومیفن سیترات و… به کمک می آید.

در هر حال، اختلال در آزادسازی ماهانه یک تخمک به علت مشکلات مختلفی ایجاد می شود که برخی از آنها شامل موارد زیر است:
یائسگی زودرس یا نارسایی زودرس تخمدان تا پیش از ۴۰ سالگی
ابتلا به سندرم آستین لونتال یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) با ترشح سطح بالای هورمون آندروژن
پایین بودن کیفیت تخمک ها، آسیب دیدگی یا اختلالات ژنتیکی آنها
هایپرپرولاکتینمی یا بالا بودن سطح هورمون «پرولاکتین» در شرایطی غیر از بارداری و شیردهی
مشکلات غده تیروئید مانند پرکاری و کم کاری آن
ابتلا به بعضی بیماری های مزمن همچون سرطان یا ایدز (HIV)
 
 
نقص و مشکلات لوله های رحمی
لوله های رحم که مسیر بین تخمدان ها و رحم هستند باید سالم و باز باشند تا تخمک بتواند از آن مسیر عبور کند. گاهی این لوله ها به علت عفونت ها یا بیماری هایی که در لگن اتفاق می افتد دچار چسبندگی شده و خاصیت خود را برای انتقال تخمک از دست می دهد. البته گاهی جراحی لگن یا جراحی سرویکس (دهانه رحم) هم می تواند به لوله ها آسیب برساند. همچنین وجود تومورهای خوش خیم غیر سرطانی به نام فیبروئیدها یا فیبروم های رحمی، با انسداد مسیر یا بزرگ کردن فضای رحم و طولانی نمودن مسیر حرکت اسپرم، عمل لقاح را دچار مشکل می سازد و از علت های ناباروری در زنان به شمار می‌روند.

داشتن سابقه استفاده از درمان های عقیم سازی نیز احتمال ناباروری را در زنان افزایش می دهد. به عنوان مثال، انسداد لوله های رحمی حتی با وجود برگشت پذیر بودن، از شانس باروری می کاهد.
رحم ناسالم
رحم باید شرایط مناسبی داشته باشد تا اسپرم بتواند از آن عبور کرده و وارد لوله های رحم شده و به تخمک داخل لوله رحم برسد. از سوی دیگر برای اینکه جنین بتواند لانه گزینی کند نیاز است که رحم در شرایط هورمونی و آناتومی مناسبی باشد. بخش زیادی از علت ناباروری در زنان، به مشکلات رحمی وابسته است. در داخل رحم یک بافت طبیعی تحت عنوان آندومتریوم وجود دارد که به صورت عادی در ابتدای سیکل تکثیر پیدا می کند و در میانه سیکل به حدی از رشد می رسد که محیطی مناسب برای رشد نطفه اولیه ایجاد می کند. گاهی تغییراتی در لگن اتفاق می افتد که سبب رشد غیر عادی این بافت در محل غیر طبیعی می شود؛ به این حالت بیماری آندومتریوز اطلاق می شود که یکی از علل نازایی است.
  
مشکلات دهانه رحم
دهانه رحم نیز باید سلامت کافی داشته باشد و از نظر تغییرات هورمونی و ترشحات به گونه ای باشد که بتواند اسپرم را به داخل رحم انتقال دهد. وجود اختلال در هورمون ها و ترشحات سبب می شود که اسپرم نتواند به داخل رحم نفوذ پیدا کند یا پیش از رسیدن به تخمک آسیب ببیند.

عفونت
عفونت ها نیز می توانند با درگیر کردن دستگاه تناسلی داخلی یا خارجی زن، باعث نازایی و ناباروری شوند. در بخش داخلی که شامل تخمدان، لوله های فالوپ (لوله های رحم) و خود رحم می شود، عفونت می تواند آسیب هایی جدی به ویژه انسداد لوله ها را در پی داشته باشد. انواعی از عفونت های واژن همچون عفونت های قارچی و نیز گنوکوک و کلامیدیا با علائمی نظیر خارش، سوزش و بوی ناخوشایند موجب چسبندگی لوله ها و ناباروری می شوند. پرهیز از رفتارهای پرخطر و معاینات منظم توسط پزشک زنان، به کاهش خطر عفونت و جلوگیری از عوارض آن _مانند سقط جنین، پارگی کیسه آب و زایمان زودرس_ کمک می کند.
پولیپ اندومتری
وجود پلیپ های بزرگ یا چندگانه تحت عنوان پولیپ اندومتری، مواردی نظیر توانایی کاشت و ایمپلنت جنین و نیز باروری را تحت تأثیر قرار می دهد.
 دلایل نامعلوم
دسته ای از عوامل و دلایل نامعلوم هم در ناباروری زنان اثر می گذارد که معمولاً قابل شناسایی و تشخیص نیست. این عوامل تنها نشان می دهد که آزمایش های باروری، نتایج نرمالی ندارد؛ اما در اغلب موارد با روش های درمان ناباروری می توان بر این علل و عوامل نیز غلبه کرد.
بیماری های خاص
ابتلا به برخی بیماری های خاص مانند کوشینگ، سلیاک (عدم تحمل گلوتن)، آمنوره (بیماری بلوغ و فقدان قاعدگی)، دیابت، بیماری های کلیوی، کم خونی داسی شکل و… نیز از دیگر علت های ناباروری زنان به شمار می رود. همچنین مصرف داروهایی بدون تجویز پزشک، توقف ناگهانی برخی داروها و همچنین استفاده از داروهای ضد بارداری و هورمونی، روی باروری زنان اثر می گذارد‌.
سیستم ایمنی ضعیف
ناسالم و ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن در زنان، منجر به برخی بیماری های خودایمنی می شود که به تخریب اسپرم می پردازد. در این صورت امکان لقاح و باروری در رحم زن فراهم نمی گردد.
آیا ناباروری درمان خاصی دارد؟
اولین گام برای زوج هایی که دچار ناباروری شده اند این است که صبر و حوصله داشته و پیگیر درمان خود باشند. چرا که پروسه تشخیص و درمان ناباروری یک پروسه زمان بر می باشد. امروزه پزشکان متخصص نازایی با بکارگیری روش های کمک باروری نظیر IVF، IUI، میکرواینجکشن و چندین روش دیگر سعی در برطرف کردن مشکلات این زوج ها می نمایند. پروسه درمان ناباروری به خودی خود پروسه ای زمان بر است و گاهی زوج ها با انتخاب مراکز درمان ناباروری نامناسب این زمان را افزایش می دهند.
لازم به ذکر است زمان در میزان نتیجه بخشی درمان ناباروری بسیار فاکتور حائز اهمیتی می باشد. زیرا با گذر زمان، سن افراد افزایش یافته و افزایش سن در زنان سبب کاهش ذخیره تخمدان و در مردان، سبب کاهش کیفیت اسپرم خواهد شد. برای کسب اطلاعات بیشتر به مطلب ارتباط ذخیره تخمدان و ناباروری مراجعه کنید. به هر حال به منظور یافتن علت یا علل اصلی ناباروری، باید از تست ها و آزمایش هایی استفاده کرد که شامل معاینه لگن، سونوگرافی ترانس واژینال، سنجش سطح هورمون محرک فولیکول یا استرادیول، هیستروسالپینگوگرافی جهت تشخیص انسداد لوله ها و… می شود‌.

بهترین زمان مراجعه به پزشک
برای مراجعه به پزشک باید دانست که چه زمانی یک زوج، دچار مشکل ناباروری می شوند. همان طور که قبلاً بیان شد، تلاش ناموفق یک ساله برای فرزندآوری تا قبل از ۳۵ سالگی یا تلاش ناموفق شش ماهه پس از این سن، یک علامت برای ناباروری است که نیازمند مراجعه به پزشک می باشد. پزشک با انجام تست های مختلف، معاینات اولیه، آزمایش های خون و ادرار، تصویربرداری از اندام های داخلی و نیز پرسیدن سؤالاتی به تشخیص عارضه می پردازد. آنالیز اسپرم برای سنجش کمیت و کیفیت اسپرم های مرد و مراجعه به متخصص غدد درون ریز در زمینه کشف مشکلات غده ای مرتبط با ناباروری، از دیگر اقداماتی است که معمولاً پس از مراجعه به پزشک انجام می شود.

در گفت و گو با پزشک باید موارد زیر به اطلاع وی رسانده شود:
داروهای مصرفی با نسخه یا بی نسخه شامل مکمل ها، مواد معدنی، قرص ها، کپسول ها، ویتامین ها و…
دفعات رابطه جنسی بدون استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری
تاریخ آخرین اقدام برای فرزندآوری و آخرین مقاربت جنسی
جراحی ها یا دوره های درمانی پیشین مخصوصاً در ارتباط با دستگاه تناسلی
سابقه شیمی درمانی یا قرارگیری در معرض پرتوها و تشعشعات
سابقه ابتلا به بیماری های آمیزشی
میزان مصرف مواد مخدر، سیگار و الکل
اختلالات ژنتیکی و بیماری های ارثی در خود و خانواده
سابقه ابتلا به بیماری هایی نظیر تیروئید و دیابت در خود و خانواده

مراجعه به پزشک در دختران مجرد
دختران مجرد با رسیدن به بلوغ و پیش از ازدواج نیز بهتر است که تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرند تا هر گونه نشانه غیر طبیعی و علائمی از مشکلات زنانه در خود را به سرعت پیگیری و درمان نمایند. این بررسی ها در صورت داشتن نظم و تکرار سالانه، به پیشگیری از مشکلات ناباروری کمک بسیاری می نماید.

باید توجه کرد که در دختران و پسران مجرد نیز راه هایی جهت تشخیص مشکلات ناباروری وجود دارد. این روش ها در پسران شامل آنالیز اسپرم و مایع منی و در دختران هم شامل بررسی نامنظم بودن قاعدگی، چاقی بیش از حد، رشد موهای زائد، آزمایش هورمونی از تخمدان ها، سونوگرافی به عنوان یک روش غیر تهاجمی و… می شود.
 ازدواج دیرهنگام و فریز تخمک
به دلیل ازدواج برخی دختران و پسران در سنین بالا و کاهش کیفیت تخمک ها یا اسپرم ها، قدرت باروری نیز کاهش می یابد که بهتر است ازدواج و اقدام به فرزندآوری تا پیش از ۳۵ سالگی زن صورت گیرد.

ضمناً در مواردی همچون تمایل به فرزندآوری در سال های آینده، بیماری و مشکلات تخمدان و ناچار بودن به خارج سازی تخمدان، بالا رفتن سن و ازدواج دیرهنگام و… می توان با فریز کردن تخمک، شانس باروری در سال های آتی را همچنان حفظ کرد‌.
 
راه های پیشگیری از ناباروری در زنان
اگرچه انواع بسیاری از ناباروری وجود دارد که قابل پیشگیری نیست؛ اما با برخی اقدامات می توان احتمال بروز نازایی را کاهش داد یا زمان آن را به تعویق انداخت. از جمله:
رابطه جنسی منظم در طول ایام تخمک گذاری (اواسط دوره قاعدگی) شامل ۵ روز قبل از تخمک گذاری تا ۱ روز پس از آن
اجتناب از مصرف انواع مواد مخدر، نوشیدن الکل و مصرف سیگار
انجام ورزش منظم _در زنان و مردان_ برای حفظ سلامت عمومی بدن و افزایش قدرت باروری
محدود کردن مصرف داروهای مؤثر بر باروری در طول اقدام به فرزندآوری به تشخیص پزشک
کاهش وزن در افراد چاق یا افزودن وزن در افراد دارای لاغری مفرط برای رسیدن به وزن ایده آل و ایجاد نظم در تولید هورمون ها
کاهش مصرف کافئین در زنان برای افزایش شانس باروری.منبع:raadinahealth