چگونه به اداره کار شکایت کنیم؟

شکایت اداره کار برای رسیدگی به اختلافات کارگری و کارفرمایی در قانون کار پیش بینی شده است. راه و روش شکایت اداره کار و قوانین و شرایط شکایت اداره کار از دو منبع اصلی قانون کار و آیین دادرسی کار تبعیت می کنند. با توجه به گستردگی مقررات و مصوبات مربوط به شکایت وزارت کار در این مقاله سعی می شود به زبان ساده صفر تا صد شکایت از کارفرما برای حقوق، عیدی و سنوات و سایر مزایا توضیح داده شود.

مراجع حل اختلاف اداره کار

در فصل نهم قانون کار مراجع حل اختلاف پیشبینی شده است.

مراجع حل اختلاف اداره کار به اختلافات فردی یا جمعی بین کارگر و کارفرما رسیدگی می کنند.

در ماده ۱۵۷ قانون کار چنین عنوان شده است که هرگونه اختلاف فردی بین کارفرما و کارگر یا کارآموز که ناشی از اجرای این قانون و سایر مقررات کار، قرارداد کارآموزی، موافقت نامه های کارگاهی یا پیمان های دسته جمعی کار باشد از طریق شکایت اداره کار در مراجع حل اختلاف اداره کار رسیدگی می شود. علاوه بر مقررات فصل نهم قانون کار و ماده ۱۵۷ قانون کار آرای مختلفی از هیات عمومی دیوان عدالت اداری صادر شده است که صلاحیت رسیدگی به هرگونه اختلاف کارگری و کارفرمایی ناشی از مقررات قانون کار و مقررات مرتبط را به مراجع حل اختلاف اداره کار داده است. بنابراین مراجع حل اختلاف اداره کار مراجعی شبه قضایی و قضاوتی هستند که به صورت خاص به اختلافات کارگر و کارفرما رسیدگی می کنند. سایر اختلافات بین کارگر و کارفرما اعم از حوادث ناشی از کار یا اختلافات غیر کاری در دادگاه های عمومی رسیدگی می شود.

ماده ۱۵۷ قانون کار راه و روش شکایت اداره کار و شرایط شکایت اداره کار را به صورت کلی تعیین کرده است.

ماده ۱۵ قانون کار – هر گونه اختلاف فردی بین کارفرما و کارگر یا کارآموز که ناشی از اجرای این قانون و سایر مقررات کار، قرارداد کارآموزی،‌موافقت‌نامه‌های کارگاهی یا پیمانهای دسته‌جمعی کار باشد، در مرحله اول از طریق سازش مستقیم بین کارفرما و کارگر یا کارآموز و یا نمایندگان آنها در‌شورای اسلامی کار و در صورتی که شورای اسلامی کار در واحدی نباشد، از طریق انجمن صنفی کارگران و یا نماینده قانونی و کارگران و کارفرما حل و‌فصل خواهد شد و در صورت عدم سازش از طریق هیاتهای تشخیص و حل اختلاف به ترتیب آتی رسیدگی و حل و فصل خواهد شد.

راه و روش حل و فصل اختلاف کارگری و کارفرمایی

در ماده ۱۵۷ قانون کار مراحل مختلفی برای حل و فصل اختلافات کارگری و کارفرمایی پیش بینی شده است.

در ابتدا اختلافات باید از طریق سازش مستقیم بین کارگر و کارفرما و خارج از اداره کار حل و فصل شود. چنانچه سازش مستقیم بین طرفین اتفاق نیافتد کارگر می تواند با شکایت اداره کار ادعای خود را مطرح کند. در جریان جلسات اداره کار نیز سازش بین کارگر و کارفرما امکان پذیر است که در اینصورت اداره کار رای سازشی صادر می کند.

اگر طرفین به سازش توافق نداشته باشند در ابتدا هیات تشخیص به اختلاف کارگر و کارفرما رسیدگی خواهد کرد. هیات تشخیص به عنوان اولین مرحله از رسیدگی بدوی نامیده می شود. هیات تشخیص پس از رسیدگی، رای بدوی را صادر می کند و اگر پس از صدور رای بدوی هر یک از طرفین به رای اعتراض نداشته باشند پس از ۱۵ روز این رای قطعی خواهد شد و طرفین باید آن را اجرا کنند.

در صورتی که یکی از طرفین کارگر یا کارفرما به رای بدوی هیات تشخیص اعتراض داشته باشند می تواند اعتراض خود را به آن رای اعلام کند تا پرونده جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف ارجاع شود. اعلام اعتراض به رای هیات تشخیص باید از طریق سامانه جامع روابط کار ثبت شود. هیات حل اختلاف مرجع تجدید نظر مراجع حل اختلاف اداره کار است. در این مرحله پرونده بررسی و به موارد اعتراضی طرفین رسیدگی می شود. پس از رسیدگی به موارد اعتراض، هیات حل اختلاف رای خود را صادر می کند. رای صادره از هیات حل اختلاف قطعی است و باید اجرا شود. برای قطعی شدن رای هیات حل اختلاف نیاز به گذشت زمان نیست. فرآیند شکایت اداره کار با قطعی شدن رای به پایان می رسد.

اعتراض به رای قطعی هیات حل اختلاف باید در دیوان عدالت اداری مطرح شود. شکایت در دیوان عدالت اداری علیه رای صادره از هیات حل اختلاف یا هیات تشخیص مانع اجرای رای نخواهد شد؛ یعنی همزمان با اینکه رای به مرحله اجرا در می آید طرفین می توانند ظرف مهلت تعیین شده در دیوان عدالت اداری به رای قطعی شده اعتراض کنند. در برخی موارد کارفرما می تواند با دستور موقت دیوان عدالت اداری اجرای رای قطعی حل اختلاف را متوقف نمایند.

قوانین مورد استناد در مراجع حل اختلاف اداره کار

در ابتدای ماده ۱۵۷ قانون کار اختلافات ناشی از اجرای قانون کار و سایر مقررات کار را در صلاحیت مراجع حل اختلاف اداره کار قرار داده است. بنابراین اولین و مهم ترین مرجع قانونی که در مراجع حل اختلاف اداره کار مورد استناد قرار می گیرد قانون کار است. علاوه بر قانون کار بخشنامه ها، دستورالعمل ها و سایرمقررات کار که به تبع قانون کار تصویب شده اند نیز مورد استناد قرار می گیرند. بخشنامه های مزد هر سال، قانون عیدی و پاداش از جمله ی این مقررات هستند. قانون مهم دیگری که به مقررات کار ارتباط دارد قانون تامین اجتماعی است. در ماده ۱۴۸ قانون کار و ماده ۳۶ قانون تامین اجتماعی بیمه کردن کارگران الزامی شده است. در ماده ۸۶ قانون تامین اجتماعی نیز پرداخت کمک هزینه عائله مندی (حق اولاد) از جانب کارفرما الزامی شده است. بنابراین قسمت هایی از قانون تامین اجتماعی نیز از مقررات مورد استناد در مراجع حل اختلاف اداره کار خواهد بود.

مراحل و نحوه شکایت از کارفرما در اداره کار

در این قسمت به زبان ساده از صفرتا صد شکایت از کارفرما برای حقوق، عیدی، سنوات و سایر مزایا و راه و روش شکایت اداره کار پرداخته خواهد شد.

مراحل و جریان رسیدگی و شرایط شکایت اداره کار برای هر نوع خواسته ای یکسان است در سال های اخیر نحوه رسیدگی در اداره کار از حالت سنتی و کاغذی خارج و به صورت آنلاین و اینترنتی تغییر کرده است. سامانه شکایت وزارت کار با عنوان سامانه جامع روابط کار است که راهنمای جامع سامانه جامع روابط کار را اینجا مطالعه نمایید. بنابراین کارگری که قصد شکایت از کارفرما را داشته باشد طبق مصوبات مربوط به شکایت وزات کار باید به ترتیب زیر عمل کند.

احراز هویت

برای احراز هویت کارگر باید به صورت حضوری به یکی از دفاتر پیشخوان دولت مراجعه نموده و با ارائه اسناد و مدارک هویتی و سیم کارت به نام خود نسبت به احراز هویت اقدام نماید. پس از احراز هویت یک رمز عبور به تلفن همراه کارگر پیامک می شود. کارگر پس از دریافت پیامک می تواند با استفاده از کد ملی و رمز عبور ارسالی وارد سامانه جامع روابط کار شود.

ثبت اینترنتی شکایت اداره کار

کارگر با استفاده از کدملی و رمز عبوری که در مرحله احراز هویت دریافت کرده است از طریق سایت سامانه جامع روابط کار می تواند شکایت خود را ثبت نماید. در هنگام ثبت شکایت باید تصویر تمام اسناد و مدارک قابل ارائه در سامانه بارگذاری شود.

تعیین زمان جلسه رسیدگی و اعلام آن از طریق پیامک

پس ارسال شکایت کارگر به اداره کار، زمانی برای تشکیل جلسه رسیدگی تعیین می شود. این زمان در سامانه درج می شود و همزمان پیامکی به کارگر ارسال می شود که به سامانه مراجعه نموده و از زمان و محل جلسه مطلع شود. زمان رسیدگی به شکایت کارگر از طریق ابلاغ فیزیکی و کاغذی به کارفرما نیز اعلام می گردد که در این ابلاغیه فقط یک کد درج شده است و اطلاعات تکمیلی از روی برگه ابلاغ قابل دریافت نیست.

کارفرما پس از دریافت برگه ابلاغیه باید به سامانه جامع روابط کار مراجعه نموده و از جزئیات دادخواست کارگر و از زمان جلسه رسیدگی اطلاع پیدا کند. اگر کارفرما قبلا در سامانه ثبت نام کرده و احراز هویت کرده باشد با همان نام کاربری و رمز عبور می تواند دوباره وارد سامانه شده و شکایت جدید را در سامانه خود دریافت نماید. ولی اگر برای اولین بار است که کارگری از این کارفرما شکایت کرده، کارفرما نیز باید به یکی از دفاتر پیشخوان مرجعه و با ارائه اسناد و مدارک هویتی احراز هویت شود.

اگر کارفرما شخصیت حقوقی داشته باشد برای شکایت اداره کار باید به عنوان شخص حقوقی احراز هویت شود. مدیرعامل یا مسئول مجموعه با ارائه اسناد شرکت که در آن شناسه ملی و نیز مدیرعامل یا مسئول مشخص است باید به عنوان کارفرما احراز هویت شود.

پس از سیر تشریفات قانونی مانند ثبت شکایت اداره کار، تعیین وقت، جلسه رسیدگی تشکیل و در نهایت هیات تشخیص و هیات حل اختلاف رای صادر می نمایند. رای صادره در مرحله اول قابل اعتراض و در مرحله دوم قطعی خواهد بود. پس از قطعی شدن رای صادره از هیات تشخیص و یا هیات حل اختلاف باید رای صادره به مرحله اجرا درآید. آرای صادره از مراجع حل اختلاف اداره کار در کل به ۳ قسمت تقسیم می شوند:

• قسمت مالی و پولی رأی
• قسمت اجرایی رأی
• قسمت بیمه

راه و روش اجرای رای شکایت اداره کار برای حالت های مختلف رای به صورت زیر خواهد بود. به عنوان مثال فرض کنیم رایی صادر شده و در آن کارفرما مکلف است مبلغی را به عنوان عیدی به کارگر پرداخت نماید علاوه بر آن کارگر را در شغل قبلی خود ابقا به کار نماید و حق بیمه ایام اشتغال را نزد سازمان تامین اجتماعی واریز کند. قسمت پولی و اجرایی در ابتدا به صورت مستقیم توسط کارفرما باید به مرحله اجرا درآید و اگر کارفرما از اجرای رای خودداری نماید کارگر می تواند رای را جهت اجرا به واحد اجرای احکام دادگستری ارائه نماید.

قسمتی از رای که به حق بیمه کارگر ارتباط دارد توسط کارفرما قابل اجرا نیست و باید کارگر ارجاع رای به تامین اجتماعی را درخواست کند. اداره کار رای را به سازمان تامین اجتماعی ارجاع می کند و توسط شعبه مربوطه به مرحله اجرا در می آید. تامین اجتماعی با افزودن سابقه نوشته شده در رای در سابقه بیمه کارگر، حق بیمه رای مربوطه به همراه جریمه آن را به عنوان بدهی به حساب کارفرما ثبت می کند. مهم ترین مرحله از مراحل و شرایط شکایت اداره کار قسمت اجرای رای است که نتیجه را به دست می دهد.

اعتراض به رای قطعی اداره کار در دیوان عدالت اداری

همانطور که قبلا نیز گفته شد رای صادره از هیات تشخیص و هیات حل اختلاف تحت شرایط خاصی قطعی می شود. اگر رای هیات تشخیص پس از ۱۵ روز مورد اعتراض هیچ یک از طرفین قرار نگیرد این رای قطعی محسوب می شود و اگر هر یک از طرفین در مهلت ۱۵ روزه به رای هیات تشخیص اعتراض کنند پرونده به حل اختلاف ارجاع شده و رای صادره از هیات حل اختلاف قطعی خواهد بود.

پس از قطعی شدن رای، کارگر یا کارفرما و یا هر دو می توانند اعتراض خود به رای قطعی شکایت اداره کار را در دیوان عدالت اداری مطرح نمایند. نکته مهم این است که در دیوان عدالت اداری کارگر یا کارفرما علیه همدیگر نمی توانند ثبت شکایت بکنند بلکه باید به رای اداره کار و علیه اداره کار صادر کننده رای شکایت ثبت کنند.

رسیدگی در دیوان عدالت اداری دو مرحله ای است یعنی هر یک از طرفین می توانند به رای اولیه صادر شده از دیوان عدالت اداری اعتراض نمایند بدیهی است همیشه خوانده دعوی (مشتکی عنه) اداره کار خواهد بود.

جایگاه ارجاع پرونده به تحقیق و بازرسی در مقررات شکایت وزارت کار

باتوجه به این که قانون کار قانونی حمایتی بوده و در راستای تامین حقوق کارگران تدوین شده است بنابراین در مراجع حل اختلاف اداره کار نیز این موضوع مورد توجه قرار گرفته است. در اغلب کارگاه ها کارگران اسناد و مدارکی دال بر اشتغال خود در کارگاه را ندارند؛ بنابراین موقعی که با کارفرمای خود اختلاف پیدا می کنند نمی توانند ادله اثبات دعوی ارائه نمایند. در چنین شرایطی مراجع حل اختلاف می توانند پرونده را جهت تحقیق و بازرسی و بررسی صحت ادعای کارگر به مامور تحقیق ارجاع نمایند. گزارش مامور تحقیق و گزارش بازرس کار یکی از مهم ترین اسناد برای صدور رای محسوب می شود.

مورد مهم بعدی جایگاه و نقش گزارش بازرس کار و تحقیق در شکایت اداره کار در شکایت های مربوط به مطالبه حق بیمه واریز نشده است. در دعاوی با موضوع حق بیمه، چون سازمان تامین اجتماعی ذینفع است بنابراین صرف اعلام و اخبار کارفرما به کارکرد کارگر نمی تواند دلیل برای صدور رای سابقه کار باشد چون اقرار به ضرر دیگری محسوب می شود. ایجاد سابقه در تامین اجتماعی و تعهدات مالی برای این سازمان می شود لذا در چنین دعاوی طبق توافق نامه بین تامین اجتماعی و وزارت کار و دستور العمل موضوع ماده ۱۴۸ قانون کار پرونده باید به تحقیق و بازرسی ارجاع داده گردد تا صحت ادعای کار و تبانی نبودن شکایت مشخص گردد.

در مواردی که کارگر فوت کرده و یا از کار افتاده می شود سابقه بیمه برای برقراری مستمری اهمیت بسیار بالایی دارد و بار مالی سنگینی بر دوش تامین اجتماعی قرار می دهد. در چنین مواردی طبق مقررات شکایت وزارت کار تحقیق و بازرسی به صورت مشترک بین تامین اجتماعی و اداره کار انجام می شود.منبع: کارتابان