اختلال شخصیت خودشیفته ، چگونگی تشخیص و درمان آن

اول فارس|روانشناسی شخصیت: کسی را می‌شناسید که همیشه عکس‌های خودش را در شبکه‌های اجتماعی‌اش بارگذاری کند و از سوی دیگران انتظار تحسین داشته باشد یا کسی که فکر می‌کند از دیگران بهتر است و در طول اولین قرار ملاقات دایما درباره خودش صحبت می‌کند اما با کوچک‌ترین انتقادی از دست شما برنجد؟ ممکن است از بودن در کنار چنین فردی لذت نبرید و او را فردی خودشیفته یا از خود راضی بنامید، اما یک خودشیفته‌ی واقعی شخصی است که دارای اختلال شخصیت خودشیفته است.

اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) نوعی اختلال شخصیتی است که با الگوهای رفتاری طولانی مدتی از قبیل اهمیت بیش از حد قایل شدن برای خود، اشتیاق بیش از حد به تحسین شدن و ناتوانی در توجه و درک احساسات دیگران، تعریف می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً وقت زیادی را صرف خیال‌پردازی درباره‌ی دستیابی به قدرت و موفقیت می‌کنند و عدم موفقیت‌های خود را ناشی از وجود بی‌عدالتی در مورد خوشان تصور می‌کنند.

در فرد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، احساس اهمیت بیش از حد نسبت به خود می‌تواند اعتماد به نفس پایین فرد را پنهان کند. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ با ما همراه باشید تا با هم ابعاد مختلف اختلال شخصیت خودشیفته را بررسی کنیم.

اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟‍

اختلال شخصیت خودشیفته نام خود را از یک افسانه‌ی یونانی گرفته است، که در آن شخصیتی اسطوره‌ای به نام نارسیس بازتاب تصویر خود را در آب برکه می‌بیند و عاشق تصویر خودش می‌شود.

اختلال شخصیت خودشیفته یک اختلال شخصیت گروه ب است. افراد مبتلا به این اختلالات به سختی می‌توانند احساسات خود را مدیریت کنند. این افراد معمولا از خودشان تصویری ایدئال در ذهن دارند و نسبت به دیگران احساس برتری بی دلیلی را احساس می‌کنند. این صفات می‌توانند نشانگر عدم اعتماد به نفس و احساس ناامنی شدید باشد که ممکن است فرد از آن‌ها بی‌اطلاع باشد.

موارد زیر ویژگی‌های اصلی افراد مبتلا اختلال شخصیت خودشیفته است:

• نیاز به تحسین
• خود بزرگ‌بینی
• عدم همدلی با دیگران

تحقیقات نشان می‌دهد که ۶.۲٪ از انسان‌ها به اختلال شخصیت خودشیفته مبتلا هستند، از جمله ۷.۷٪ از مردان و ۴.۷٪ از زنان.

اختلال شخصیت بر احساس، تفکر و عملکرد افراد تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته عموما احساساتی شدید و همراه با نوسان را تجربه می‌کنند و همین‌طور در مورد مسایلی از قبیل اعتبار، قدرت و توانمندی‌های شخصی نگرانی بیش از حدی دارند.

از نظر دیگران، آن‌ها ممکن است:

• خودخواهانه رفتار کنند.
• کنترل‌گر و طلبکار به نظر برسند.
• در همدلی کردن یا در نظر گرفتن نیازها یا احساسات دیگران مشکل دارند.

در واقع، این رفتارها غالبا از نیاز به پوشاندن و مخفی کردن احساس ناامنی عمیقی که آن‌ها تجربه می‌کنند، نشات می‌گیرد.

علائم

برداشت و تصور افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته از خودشان می‌تواند به شدت با برداشت دیگران از آن‌ها متفاوت باشد.

ویژگی‌های این اختلال که ممکن است برای دیگران قابل توجه باشند، شامل موارد زیر است:

• نیاز شدید به توجه و تحسین
• عزت‌نفس شکننده و احساس ناامیدی در صورت عدم دریافت تحسین
• احساس برتری بیش از حد نسبت به دیگران
• اغراق در صمیمیت با دیگران، به ویژه کسانی که دارای ثروت یا موقعیت اجتماعی بالایی هستند.
• دستاوردها و استعدادهای خود را بالاتر از سطح واقعی آن‌ها ارزیابی می‌کنند.
• دست کم گرفتن دستاوردهای دیگران
• علاقه‌ی شدید به موفقیت، قدرت، درخشش، زیبایی یا عشق ایدئال
• اعتقاد به منحصر به فرد بودن خودشان، و این‌که فقط افراد خاصی می‌توانند این مساله را درک کنند.
• ملزم دانستن دیگران به برخورد مطلوب با آن‌ها
• استفاده از دیگران برای رسیدن به اهداف خود
• عدم توانایی یا عدم تمایل به شناسایی احساسات یا درک نیازهای دیگران
• احساس حسادت شدید نسبت به دیگران و باور داشتن به این مساله که دیگران نیز نسبت به آن‌ها حسادت می‌ورزند.
• طوری رفتار می‌کنند که مغرور به نظر می‌رسند.
• جذابیت زیادی از خود نشان می‌دهند اما به سرعت عصبانی می‌شوند.
• همیشه در مورد نگرانی‌های خود صحبت می‌کنند اما علاقه‌ای به نگرانی‌های دیگران ندارند.
• هنگامی که مساله‌ای یا صحبتی شخصیت یا عملکرد آن‌ها را زیر سوال ببرد، رفتار پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند.

ویژگی‌ها دیگر این اختلال ممکن است کمتر با خودشیفتگی همراه باشد، مانند:

• تجربه کردن احساس شرم، تحقیر و پوچی در هنگام ناامیدی
• عدم تمایل به امتحان کردن موقعیت‌های جدید به خاطر از ترس شکست
• مشکل داشتن در حفظ روابط
• احساس بیگانگی عاطفی با دیگران
• موفقیت بالا به دلیل اعتماد به نفس بیش از حد اما عملکرد ضعیف در برابر شکست یا انتقاد
• سوظن دایمی
• کناره‌گیری اجتماعی
• ناتوانی در مدیریت احساسات

اختلالات دیگری همانند افسردگی و بی‌اشتهایی نیز می‌توانند همراه با اختلال شخصیت خودشیفته بروز پیدا کنند.

تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته

ارزیابی روان‌پزشکی می‌تواند به تشخیص این بیماری کمک کند، اما تشخیص قطعی و دقیق اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است کمی چالش‌برانگیز باشد.

اول به این خاطر که انواع مختلفی از اختلالات شخصیتی وجود دارد که ویژگی‌های آن‌ها معمولا تا حدودی باهم همپوشانی دارند. همچنین، ممکن است فردی در کنار وجود یک اختلال دیگر به اختلال شخصیت خودشیفته هم مبتلا باشد.

علاوه بر این فرد مبتلا به این اختلال ممکن است تشخیص ندهد که مشکلات زندگی او از رفتار خود او ناشی می‌شود و در عوض دیگران را مقصر می‌داند.

فردی که با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کند نسبت به انتقادات دیگران و ضعف‌ها و مشکلات خود حساسیت بالایی دارد و این مساله باعث می‌شود که دیگران نتوانند با او درباره‌ی مشکلات رفتاری‌اش و اینکه چگونه این مساله می‌تواند بر زندگی و روابط او تأثیر بگذارد، صحبت کنند.

برای تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته، درمانگر یا روان‌پزشک باید حداقل پنج مورد از معیارهای زیر را که در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی آمده است، در بیمار تشخیص بدهند:

• احساس خودبزرگ‌بینی تشدید شده
• تخیل و خیال‌بافی‌های بی‌انتها در مورد موفقیت، قدرت، درخشش، زیبایی یا عشق ایدئال
• باور به این مساله که افرادی منحصر به فرد هستند و هر کسی قادر به درک آن‌ها نیست و فقط افرادی خاص یا دارای مقام اجتماعی بالا باید با آن‌ها ارتباط برقرار کنند.
• نیاز به تحسین بیش از حد
• از دیگران انتظار دارند که در تمام شرایط رفتار و برخورد مناسبی با آن‌ها داشته باشند و خواسته‌هایشان را برآورده کنند.
• تمایل به استفاده از دیگران برای رسیدن به اهداف خود
• عدم همدلی و تمایل به درک احساسات و نیازهای دیگران
• حسادت به دیگران و اعتقاد به این که دیگران نیز به آن‌ها حسادت می‌کنند
• رفتارها یا نگرش‌های مغرورانه

اختلال شخصیت خودشیفته یک اختلال طیفی است و علائم آن از حالت خفیف تا شدید متغیر است.

کارشناسان همچنین دو زیرگروه را برای این اختلال پیشنهاد داده‌اند:

• زیرگروه خودبزرگ‌بین: نشانه‌های این گروه شامل احساس خودبزرگ‌بینی، پرخاشگری و جسارت بیش از حد است.
• زیرگروه آسیب‌پذیر: نشانه‌های اصلی این گروه شامل حساسیت بیش از حد و حالت تدافعی است.

درمان

تا به امروز هیچ درمان قطعی برای اختلال شخصیت خودشیفته وجود ندارد، اما درمان‌های موجود می‌توانند به فرد کمک کند تا مشکلات اساسی مربوط به این اختلال را پشت سر بگذارد و برخی رفتارهایش را تغییر دهد.

در صورت بروز اختلال شخصیت خودشیفته به همراه اختلالات دیگری مانند افسردگی یا اضطراب، دارودرمانی می‌تواند تا حدود زیادی مفید باشد.

با این حال، درمان اصلی برای این اختلال روان‌درمانی است. روان‌درمانی می‌تواند به شخص کمک کند که:

• مبنای رفتارهای خود را درک کند.
• احساسات خود را به‌طور موثرتری مدیریت کند.
• یاد بگیرد که مسئولیت اقدامات خود را بپذیرد.
• ایجاد و حفظ روابط سالم‌تر را یاد بگیرد.
• عزت‌نفسش تقویت شود.
• انتظاراتش را از خود و دیگران تنظیم کند.
• تأثیر رفتارهای خود را بر دیگران درک کند.

درمان شناختی رفتاری (CBT)، خانواده‌درمانی یا گروه‌درمانی از انواع روان‌درمانی است که می‌توانند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کنند.

هدف درمان شناختی رفتاری شناسایی باورها و رفتارهای ناسالم و مضر است و همین‌طور جایگزینی آن‌ها با رفتارهای سالم و مثبت است.

علل بروز اختلال شخصیت خودشیفته

در حالی که علل بروز اختلالات شخصیت عموما مشخص نیست، اما پژوهشگران بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز این اختلال موثر باشد.

به عنوان مثال بروز موارد زیر در دوران کودکی می‌تواند خطر ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته را افزایش دهد:

• توجه بیش از حد به فرزند و بزرگ جلوه دادن او
• انتظارات بیش از حد زیاد از کودک
• مراقبت یا غفلت بیش از حد نسبت به کودک
• ضایعه‌ی روانی یا تروما
• مورد سوء استفاده قرار گرفتن
• طرد شدن

استرس نیز می‌تواند علائم اختلال شخصیت را بدتر کند.

عوارض اختلال شخصیت خودشیفته

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته معمولا با اختلالات روانی دیگر نیز دست و پنجه نرم می‌کنند. این موارد معمولا شامل موارد زیر می‌باشد:

• سو مصرف مواد مخدر یا الکل
• افسردگی
• اختلال هراسی
• اختلال اضطراب اجتماعی
• اختلال اضطراب عمومی
• سایر اختلالات شخصیتی
• بی‌اشتهایی عصبی

همچنین ممکن است فردی که به اختلال شخصیت خودشیفته مبتلا است در معرض ریسک بالایی در مورد موارد زیر نیز قرار داشته باشد:

• مشکلات ارتباطی و مدیریت روابط
• مشکلات در محل کار یا تحصیل
• افکار یا رفتارهای خودکشی‌گرایانه

همچنین خطر بروز عوارض قلبی عروقی نیز برای این افراد وجود دارد. برخی تحقیقات صورت گرفته نشان داده است که مردان مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته سطح بالاتری از هورمون استرس (کورتیزول) را در خون خود دارند، و این مساله‌ای است که خطر ایجاد مشکلات قلبی عروقی را در فرد بیشتر می‌کند.

نکته‌ی پایانی

اختلال شخصیت خودشیفته می‌تواند برای فرد و نزدیکانش چالش‌برانگیز و مشکل‌ساز باشد، اما درمان و پشتیبانی دیگران می‌تواند کیفیت زندگی را برای همه‌ی افراد درگیر با این اختلال بهبود ببخشد.

افرادی که شک دارند که به اختلال شخصیت خودشیفته دچار هستند می‌تواند با مراجعه به یک روان‌درمانگر تحت معاینه قرار بگیرند و در مورد وضعیت خود اطمینان حاصل کنند. روش‌های مختلفی برای پیدا کردن یک درمانگر مناسب به صورت آنلاین وجود دارد که می‌تواند به شما در مورد این مساله کمک کند.

برای کسی که با شخصی مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته در ارتباط است، نکات زیر می‌تواند مفید باشد:

• یک شبکه‌ی پشتیبانی و حمایتی، شامل اعضای خانواده و دوستان تشکیل دهید.
• از طریق کار کردن، فعالیت‌های داوطلبانه و یا سرگرمی به دنبال منافع مستقل برای خود باشید.
• از استراتژی‌های سالم حل تعارض استفاده کنید.
• سعی کنید هنگام صحبت در مورد اینکه چگونه رفتار فرد بر شما تأثیر می‌گذارد، آرام باشید.
• در گروه‌های پشتیبانی آنلاین عضو شوید و با سایر افرادی که در وضعیت مشابه هستند تعامل داشته باشید.

خدمات مشاوره‌ای نیز به افرادی که در رابطه با شخصی که به اختلال شخصیت خودشیفته مبتلا شده است، ضربه‌ی روحی دیده‌اند، کمک شایانی می‌کند.

منبع: Medical News Today