این امری عادی است که از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا یک داروی تجویزی شما می‌تواند با سایر داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشد. اما آیا تابه‌حال در مورد غذاهای بالقوه مشکل‌ساز پرس‌وجو کرده‌اید؟ به نظر می‌رسد، تعداد انگشت‌شماری از میوه‌ها، سبزیجات، تنقلات و نوشیدنی‌های معمولی می‌توانند بر نحوه‌ی جذب یا متابولیسم داروها در بدن تأثیر بگذارند.
دیجی کالا: این موضوعی است که در صفحه‌ی رادار بسیاری از مردم دیده نمی‌شود. در واقع این اطلاعات را می‌توان در بسته‌ای که هنگام دریافت نسخه‌ی خود از داروخانه دریافت می‌کنید، یافت، اما ممکن است در تمام اطلاعات مکتوب ارائه شده گم شود و مطالعه نشود.
آگاهی از تداخلات بالقوه غذا و دارو برای افراد مسن بسیار مهم است. تحقیقات موسسه لاون نشان می‌دهد که ۴۲ درصد از بزرگسالان ۶۵ ساله و بزرگ‌تر در ایالات متحده پنج داروی تجویزی یا بیشتر را در روز مصرف می‌کنند که هنگام به خاطر سپردن نحوه‌ی مصرف هر دارو، مسائل را پیچیده می‌کند.
در برخی موارد مصرف یک غذای خاص می‌تواند اثربخشی یک داروی خاص را کاهش دهد یا به طور بالقوه سطح سرمی دارو را افزایش دهد. در موارد دیگر این ترکیب می‌تواند عوارض جانبی بد یا حتی خطرناکی ایجاد کند. به همین دلیل مهم است که همیشه از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا غذایی وجود دارد که می‌تواند با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشد.
در همین حال، در اینجا برخی از داروهای رایج و غذاها و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند یک جفت مشکل ساز را ایجاد کنند، آورده شده است.
چرا برخی از داروها باید همراه یا بعد از غذا مصرف شوند؟
برخی از داروها باید همراه یا بعد از غذا مصرف شوند. در اینجا ۶ دلیل اصلی برای این موضوع ارائه شده است.
۱. برای کاهش عوارض جانبی تهوع یا استفراغ
بهتر است برخی از داروهایی که باعث تهوع یا استفراغ می‌شوند بعد از غذا مصرف کنید تا این عوارض کاهش یابد. به عنوان مثال می‌توان به آلوپورینول و بروموکریپتین اشاره کرد.
۲. برای کاهش عوارض جانبی تحریک معده، از جمله سوءهاضمه، التهاب معده یا زخم معده
برخی از داروها می‌توانند معده را تحریک کنند و مصرف آن‌ها با غذا این اثر را کاهش می‌دهد. چیزهایی مانند بیسکوییت یا ساندویچ یا یک لیوان شیر معمولاً کافی است. مثال‌ها عبارت‌اند از:
- آسپرین
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند دیکلوفناک و ایبوپروفن
- استروئیدها، مانند پردنیزولون و دگزامتازون
۳. برای درمان مشکلاتی مانند سوزش سر دل، رفلاکس یا سوءهاضمه
داروهایی به نام آنتی‌اسیدها برای جلوگیری از سوزش سر دل و رفلاکس اسید و سوءهاضمه مصرف می‌شوند که معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که اسید با ورود غذا به معده‌ی شما تولید می‌شود؛ بنابراین، این داروها اگر بلافاصله بعد از غذا یا در حین غذا مصرف شوند بیشترین تأثیر را دارند.
۴. برای اطمینان از شسته نشدن دارو
داروهایی مانند دهان‌شویه، نیستاتین مایع و ژل میکونازول برای برفک دهان یا زخم دهان باید بعد از غذا استفاده شود. این به این دلیل است که خوردن غذا دارو را خیلی سریع از بین می‌برد.
۵. برای اطمینان از جذب مناسب دارو در جریان خون
برخی از داروها برای جذب مناسب بدن به غذا در معده و روده نیاز دارند، مانند داروی HIV، ریتوناویر.
۶. برای کمک به بدن برای پردازش غذاها
معمولا داروهای دیابت که از راه خوراکی هستند را باید در زمان صرف غذا مصرف کنید. این برای کاهش سطح قند خون بعد از غذا خوردن و جلوگیری از قند خون بسیار پایین (هیپوگلیسمی) است.
مکمل‌های آنزیمی که می‌توانند برای کمک به افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن استفاده شوند، باید همراه با غذا مصرف شوند تا به بدن در پردازش وعده‌ی غذایی کمک کنند.
۵ گروه از مواد غذایی که می‌توانند با داروهای شما تداخل داشته باشند
برخی از غذاها می‌توانند با داروها تداخل داشته باشند و بر اثربخشی آن‌ها تأثیر بگذارند یا عوارض جانبی ایجاد کنند. بسته به وضعیت شما، ممکن است لازم باشد زمان مشخصی بین لحظه‌ی غذا خوردن و لحظه‌ی مصرف دارو در نظر گرفته شود. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد در طول درمان از مصرف برخی غذاها به طور کامل اجتناب کنید یا به سادگی میزان مصرف آن را کنترل کنید.
در اینجا پنج دسته از مواد غذایی که معمولاً با دارو تداخل دارند آورده شده است:
۱. غذاهای غنی از کلسیم (محصولات لبنی، نوشیدنی‌های گیاهی غنی‌شده و آب میوه‌ها)
کلسیم می‌تواند به داروهای مختلف از جمله آنتی‌بیوتیک های خاص و داروهای پوکی استخوان متصل شود و از جذب آن‌ها توسط بدن جلوگیری کند. این مسأله می‌تواند درمان را کم اثر کند.
برای جلوگیری از این تداخل، توصیه می‌شود که دارو را حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل یا دو ساعت بعد از خوردن هر غذای غنی از کلسیم (یا مکمل‌های کلسیم یا مولتی ویتامین‌های حاوی کلسیم) یا تا زمانی که داروساز توصیه کرده است مصرف کنید.
۲. غذاهای غنی از ویتامین K
ویتامین K یک عنصر ضروری در فرآیند انعقاد طبیعی خون (لخته شدن) است. وارفارین، یک ضدانعقاد که برای کاهش خطر لخته شدن خون استفاده می‌شود، با خنثی کردن ویتامین K عمل می‌کند.
از آن‌جایی که این ویتامین در غذاها یافت می‌شود، افرادی که وارفارین مصرف می‌کنند باید اطمینان حاصل کنند که به طور ثابت از غذاهای غنی از ویتامین K استفاده می‌کنند تا از نوسان بیش از حد ویتامین K در خون و افزایش ناگهانی یا کاهش اثر درمانی آن‌ها جلوگیری کنند.
غذاهایی که سرشار از ویتامین K هستند عبارت‌اند از سبزیجات سبز برگ (کلم، اسفناج، برگ چغندر، جعفری و غیره)، برخی میوه‌ها (کیوی، ریواس، زغال‌اخته)، سویا و جگر.
۳. گریپ‌فروت
گریپ‌فروت (همچنین پوملو، لیموترش و پرتقال سویا) حاوی ماده‌ای است که توانایی کبد را در تجزیه و از بین بردن برخی داروها، به ویژه داروهایی که برای کاهش کلسترول، درمان فشارخون بالا یا آریتمی استفاده می‌شوند، یا داروهایی که روی سیستم ایمنی اثر می‌گذارند، کاهش می‌دهد. به همین دلیل، مقدار دارو در خون می‌تواند افزایش یابد و خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
از آن‌جایی که اثرات گریپ‌فروت بر روی کبد می‌تواند تا سه روز ادامه داشته باشد، احتمالاً باید در طول درمان خود از گریپ‌فروت به طور کلی اجتناب کنید (از جمله آب گریپ‌فروت تازه یا منجمد). اگر گریپ‌فروت خورده‌اید، چند ساعت صبر کردن قبل از مصرف دارو کافی نیست.
۴. نوشیدنی‌های کافئین دار (قهوه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، نوشابه‌های گازدار، کولا و غیره)
کافئین می‌تواند به روش‌های مختلفی با داروها تداخل داشته باشد:
- می‌تواند جذب برخی داروها، به ویژه داروهای مورد استفاده برای درمان پوکی استخوان را کاهش دهد.
- اثر تحریک‌کننده‌ای روی معده دارد که می‌تواند اثر مشابه برخی داروها را در صورت مصرف همزمان دچار تداخل کند.
- برخی داروها، از جمله آنتی‌بیوتیک ها، می‌توانند توانایی بدن برای دفع کافئین را کاهش دهند، که می‌تواند منجر به مصرف بیش از حد کافئین شود (تپش قلب، لرزش، تعریق بیش از حد).
- کافئین می‌تواند غلظت برخی از داروهای ضد روان‌پریشی را افزایش دهد.
پس با داروساز خود مشورت کنید که آیا کافئین می‌تواند با داروهای شما تداخل داشته باشد یا خیر.
۵. غذاهای غنی از پتاسیم
برخی از داروهایی که برای درمان فشار خون بالا یا نارسایی قلبی استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث افزایش غلظت پتاسیم در بدن شوند. مصرف بیش از حد پتاسیم می‌تواند منجر به مشکلات قلبی مانند ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب شود. سایر داروها، از جمله دیورتیک های خاص، می‌توانند باعث کاهش سطح پتاسیم خون شوند.
افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند باید توصیه‌های پزشک خود را برای خوردن غذاهای غنی از پتاسیم مانند موز، سبزیجات برگ‌دار یا پرتقال دنبال کنند. بسته به وضعیت شما، پزشک ممکن است از شما بخواهد که مصرف پتاسیم خود را کاهش دهید، آن را در همان سطح نگه دارید یا آن را افزایش دهید.
اگر نیاز به نظارت بر میزان مصرف پتاسیم خود دارید، هنگام استفاده از چاشنی‌های جایگزین نمک مراقب باشید، زیرا ممکن است دارای پتاسیم بسیار بالایی باشند.
غذاهایی که باید با داروها مصرف کرد
داروهای مختلف دستورالعمل‌های متفاوتی برای مصرف دارند. برخی به معده‌ی خالی نیاز دارند. برخی دیگر مصرف به همراه غذا برای جذب بهتر را توصیه می‌کنند. (و برخی دیگر برخی از ترکیبات غذایی مانند گریپ‌فروت و داروهای کلسترول را منع می‌کنند.) اما بهترین غذا برای مصرف قبل خوردن دارو چیست؟
به گفته‌ی نیویورک تایمز، حدود دو ساعت پس از صرف غذا، معده‌ی شما خالی است. بنابراین اگر به شما دستور داده شده که داروی خود را با غذا مصرف کنید، باید این کار را ظرف یک ساعت پس از غذا انجام دهید.
در اینجا چند توصیه برای اینکه هنگام مصرف داروهایی که نیاز به غذا در معده دارند، آورده شده است. اما به یاد داشته باشید که همه افراد متفاوت هستند و اگر در مورد اینکه چه چیزی همراه با داروی خود بخورید نگرانی دارید، ایده‌ی خوبی است که با داروساز یا پزشک خود مشورت کنید.
۱. غذاهای خنثی بخورید
همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم، گریپ‌فروت می‌تواند با برخی از داروهای رایج تداخل داشته باشد، اما طبق گفته‌ی موسسه‌ی ملی بهداشت، سایر غذاها و آب میوه‌های مرکبات نیز می‌توانند تداخل داشته باشند. کراکر، برنج، نان، کره بادام‌زمینی و سایر غذاهای خنثی به خوبی معده شما را پوشش می‌دهند و هضم را تحریک می‌کنند، که به بدن کمک می‌کند تا داروی شما را به طور مؤثر متابولیزه کند.
۲. زمان مصرف دارو را با وعده‌های غذایی خود تعیین کنید
مجله‌ی کالیفرنیا گزارش می‌دهد که در حالت ایدئال، داروهای خود را باید درست قبل، بعد یا در حین غذا مصرف کنید. اما گاهی اوقات این یک گزینه نیست، بسته به برنامه شما، روتین شما، یا دستورالعمل‌های داروی شما.
برای مثال، اگر داروی خود را درست قبل از خواب و زمانی که اشتهای زیادی ندارید مصرف می‌کنید، بهتر است چند کراکر یا یک لیوان شیر بخورید. فقط مقدار کمی غذا برای محافظت از معده‌ی شما هدف شماست.
۳. در صورت نیاز بیشتر بخورید
ممکن است متوجه شوید که معده شما به شما اطلاع می‌دهد که غذای کافی برای سوخت و ساز راحت داروی بدنتان ندارد. بلافاصله پس از مصرف دارو همراه با غذا یا میان وعده، ۱۵ تا ۳۰ دقیقه صبر کنید تا احساس خود را بسنجید. تهوع یا ناراحتی احتمالاً نشان می‌دهد که باید کمی بیشتر بخورید. گرانولا، چوب هویج یا ماست را امتحان کنید.
۴. غذاهایی که باید از آن‌ها دوری کرد
باز هم، بهتر است با داروساز یا پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که هنگام مصرف دارو از چه چیزی اجتناب کنید (در صورت وجود). اما به طور کلی، این‌ها غذاهایی هستند که می‌توانند با داروهای رایج تداخل داشته باشند. این بدان معنا نیست که شما نمی‌توانید آن‌ها را بخورید! این فقط به این معنی است که شما باید ظرف دو ساعت پس از مصرف دارو از خوردن آن‌ها اجتناب کنید.
- سبزیجات
- موز
- میوه‌های خانواده مرکبات
- جایگزین‌های نمک
- شیرین‌بیان سیاه
- الکل
اگر غذایی بخورید که با داروی شما تداخل داشته باشد چه اتفاقی می افتد؟
بسته به نوع دارو، خوردن گریپ‌فروت با برخی داروها می‌تواند شبیه به مصرف بیش از حد دارو باشد. بنابراین با پزشک خود تماس بگیرید تا در صورت داشتن هر گونه شک و تردید در مورد روتین داروی خود، کاملاً مطمئن شوید که در معرض خطر نیستید و اگر گریپ‌فروت صبحگاهی خود را دوست دارید، در مورد آن نیز با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است جایگزینی نیز برای شما تجویز شود.
نکته‌ی پایانی
برای اطمینان از مؤثر بودن درمان و کاهش خطر عوارض جانبی، مهم است که دستورالعمل‌های پزشک و داروساز خود را در رابطه با برخی تداخلات غذایی و دارویی به دقت دنبال کنید. اگر از چیزی مطمئن نیستید، از داروساز خود بپرسید.
اگر برای گنجاندن توصیه‌های غذایی در رژیم غذایی روزانه‌ی خود به کمک نیاز دارید، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. برخی از داروخانه‌ها ممکن است یک متخصص تغذیه نیز در محل داشته باشند که می‌تواند این توصیه‌ها را ارائه دهد.
این مطلب فقط جنبه‌ی آموزش و اطلاع‌رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه‌های این مطلب حتما با یک پزشک مشورت کنید.
منابع: Proxim, Health Works, NHS, AARP
نظرات