۲۱ آوریل سال ۱۶۲۲ ایل قشقایی به رهبری امام قلی خان فتح هرمز (۱۶۲۲) را با موفقیت انجام داد و جزیره را از بزرگترین امپراتور قرن باز پس گرفت و جایگاه خود را در جهان در فهرست ابرقدرت‌های قرن شانزدهم ثبت کرد. انگلیسی‌ها نیز ۴ کشتی خود را با خدمه فنی در اختیار ارتش امام قلی خان گذاشتند.
تصویر ماهواره‌ای خلیج فارس
به گزارش اول فارس ، آلبوکرک (پرتغالی) اعتقاد داشت هرکشوری که سه نقطه مالاگا- عدن و هرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود. اهمیت هرمز| آنقدر بود که استعمارگران انگلیسی را نیز به طمع انداخته بود. به دلیل شکایت‌های ایرانیان گمبرون از بی‌ادبی‌های پرتغالی‌ها، سپاه ایران قصد تنبیه پرتغالی‌ها در خلیج‌فارس نمود و نه تنها جزیره هرمز را آزاد ساخت بلکه این مقدمه شد که پرتغالی‌ها تا مومباسا درکنیا عقب‌نشینی کنند؛ و این شکست، شکست‌های پی در پی پرتغال در شرق آفریقا را بدنبال داشت و با حمایت پادشاه‌هان ایران، امام مسقط موفق شد قلعه عظیم مومباسا را در جنگ خونینی که به جنگ صلیبی مومباسا معروف است را تصرف کند.
نقشهٔ فرضی جهان، پیش از اکتشاف خلیج فارس و دریای عمان توسط نئارخوس.
ایران تا سال ۱۸۲۰ پرچمدار تمام خلیج‌فارس و دریای عمان و بحر فارس (مکران) شد. انگلیسی‌ها از شکست پرتغال خرسند بودند، به قدرت ایران اعتراف داشتند و ایران را تنها رقیب قدرتمند عثمانی‌ها می‌دانستند. درعهدنامه مجمل ۱۸۰۹ و عهدنامه مفصل ۱۸۱۲ حاکمیت ایران را بر کل خلیج‌فارس به رسمیت شناخت در حالیکه که انگلیس خود به عنوان ابرقدرت جهان ظهور می‌کرد.
- در کتاب تاریخ عالم‌آرای عباسی چنین آمده‌است:
از فتوحات (پیروزی‌هایی) که درین سنه (سال) مبارکه مطابق احدی و ثلثین و الف(۱۰۳۱ قمری) به نیروی اقبال قرین حال اولیاء دولت بیزوال گردید، فتح و تسخیر بلده هرموز است که بسعی امامقلیخان امیر الامرا فارس بوقوع پیوست… و در سال گذشته اشعاری شد (به شعر درآورده شد) که بنابر ظهور بی‌ادبی‌های فرنگیه پرتکالیه (پرتغالی‌ها) مقیم آنجا… امیر الامرا مذکور لشکر بتادیب (مجازات) ایشان فرستده خود نیز متعاقب رفت… در این وقت که فرنگیه پای از دایره ادب بیرون نهاده به اموری که بتحریر پیوست اقدام نمودند… جماعت انگلیسی را اخبار نموده ایشان نیز بر حسب وعده آماده خدمت شدند. القصه‌امام قلی خان شجاعت شعار با جنود قاهره فارس (سربازان پیروزمندپارس) متوجه آن صوب (سوی) گشته خود در بندر گمبرو که الیوم به بندر عباسی موسوم است اقامت کردند و افواج قاهره (سپاهیان پیروزمند) از دریا با کشتی‌ها و سفاین عبور نموده داخل جزیره هرمز شدند… القصه بعد از دو ماه و چند روز امتداد ایام محاصره و جنگ و جدال به نیروی دولت و اقبال که همواره قرین حال این دودمان والاست، قلعه رفیع بنیان هرموز که در متانت و حصانت شهره جهان و از کارنامه‌های نادره فرنگیان است، مسخر اولیای دولت ابد پیوند گردید… چون خبر فتح هرموز رسید، جناب خانی (امام قلی خان) مورد تحسین و آفرین شاه (عباس) و سپاه گردید و آن خبر بهجت اثر بر مبارزان قلعه گشای رکاب همایون مبارک و میمون آمده در همان روز قلعه قندهار نیز بتوفیق کردگار مفتوح گشت.. از هر طرف که چشم گشایی نشان فتح… وز هر طرف که گوش نهی مژده ظفر…
سواحل جنوبی خلیج‌فارس قلمرو ایران در نقشه رسمی دولت عثمانی ۱۷۲۹
زمین‌شناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیج فارس در آغاز، بسیار پهناور بوده به‌طوری‌که تا اواخر دوره سوم زمین‌شناسی، بیشتر جلگه‌های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه‌های زاگرس در زیر آب بوده‌اند.
از آخرین تغییرات خلیج فارس، این بوده که این خلیج، طی دوران آخرین عصر یخبندان (حدود ۷۰ تا ۱۱ هزار سال پیش) که آب‌وهوای زمین، سردتر بوده و یخسارهای قطبی و یخچال‌های کوهستانی، گسترش یافته‌اند و در نتیجه، به‌دلیل جذب آب اقیانوس‌ها به یخسارهای قطبی و گسترش آنها، آب اقیانوس‌ها و دریاها طی این دوران، پایین رفته است (به‌طور میانگین ۱۲۰ متر). در این مدت، جایی که امروزه با نام خلیج فارس می‌شناسیم، وجود نداشته و به‌صورت گودالی بسیار بزرگ بوده که رودخانهٔ پهناور اروندرود به آن می‌ریخته و در عمیق‌ترین بخش‌های آن، دریاچهها و برکه‌هایی وجود داشته‌اند؛ برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد که احتمالاً تمدنی در آن مناطق شکل گرفته، که با ورود و بالا آمدن سطح آب در خلیج فارس، بقایای آن به زیر آب رفته است.
پس از پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۱ هزار سال پیش، و ذوب‌شدن یخهای قطبی و بالا آمدن آب اقیانوس‌ها و دریاهای آزاد، سطح دریای عمان نیز بالا آمده و از طریق تنگهٔ هرمز، آب به درون گودال بسیار بزرگی که امروزه با نام خلیج فارس می‌شناسیم، جاری شده و به‌تدریج، به شکلی که امروز می‌بینیم درآمده است. گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که پس از خروج انسان خردمند از آفریقا در حدود ۷۰ هزار سال پیش، بستر خلیج فارس محل شکل‌گیری تمدن یا تمدن‌هایی بوده که پس از پایان عصر یخبندان، آثار آن به زیر آب رفته است.
سال ۱۳۸۴ دولت ایران روز ۱۰ اردیبهشت را روز ملی دریای پارس نام‌گذاری کرد که سالروز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز و دریای پارس با رشادت امام قلی خان والی فارس در زمان صفوی است.
بر اساس کتاب اسناد نام خلیج‌فارس، میراثی کهن و جاودان تا سال ۱۹۵۸ کاربرد مستمر نام خلیج فارس در هیچ زبانی و فرهنگی در جهان به چالش کشیده نشده بود تا اینکه بدنبال اوج‌گیری قوم گرایی عربی اتحادیه عرب از سال ۱۹۶۴ نام خلیج‌فارس را برای عرب زبانان ممنوع کرد. در ایران رسانه‌های گروهی تا سال ۱۳۸۱ در این مورد تقریباً سکوت کردند و مطبوعات حاضر نبودند پژوهش‌های دفاع از نام خلیج فارس را چاپ کنند آنچه منتشر شد، چند جلد اطلس و دو جلد کتاب در تیراژ بسیار اندک بود که دایره کاربرد آن از چند کتابخانه و استاد دانشگاه فراتر نرفت. اما از سال ۱۳۸۱ با آمدن وب سایت و وبلاگ‌های فارسی رسانه‌های گروهی از انحصار خارج شد و وضعیت تغییر کرد و اولین وبلاگ‌ها و پژوهش‌ها در دفاع از نام خلیج‌فارس منتشر شد موجی ایجاد شد که محافل رسمی مجبور به دنباله روی از این موج گردید.
پویانمایی از نقشه‌های متفاوت در ادوار مختلف تاریخی، بیانگر و سندی برای نام خلیج فارس (سال‌ها به میلادی است. همچنین این انیمیشن، شامل همهٔ نقشه‌های تاریخی که دربرگیرندهٔ نام خلیج فارس هستند، نیست)
کتاب اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان توسط دکتر محمد عجم استاد دانشگاه، نگارش و با نظارت اساتید: پیروز مجتهدزاده و محمدحسن گنجی در سال ۱۳۸۸ به زیر چاپ رفته‌است. کاندیدای کتاب فصل و کاندیدای کتاب برتر اولین مسابقه تحت عنوان نیم قرن کتاب‌های خلیج فارس (۱۳۹۰) شناخته شد.
خلیج فارس (شاخاب پارس یا دریای پارس)، نام آبراهی پراهمیت در آسیای غربی و منطقهٔ خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه‌جزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیج فارس ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است، طول آن حدود ۹۰۰ کیلومتر و عرض متوسط آن ۲۵۰ کیلومتر است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان به‌شمار می‌آید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگهٔ هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانهٔ اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانهٔ دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم می‌شود.
عمق خلیج فارس در عمیق‌ترین نقطه، حدوداً ۹۰ متر است.
هشت کشور در اطراف خلیج فارس قرار دارند. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج فارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیج فارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند.به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای مهم و راهبردی بشمار می‌آید.
Iran خلیج فارس و دریای پارس
نام تاریخی این پهنه آبی، همواره با نامهای سرزمین ایران پیوند داشته و در زبان‌های گوناگون، ترجمه یا معادل «خلیج فارس، بحر فارس و دریای پارس» بوده است. همچنین در تمام سازمان‌های بین‌المللی نام رسمی، «خلیج فارس» است، سازمان آب‌نگاری بین‌المللی از نام «خلیج ایران» که آن را معادل (خلیج فارس) دانسته است برای این خلیج استفاده می‌کند. برخی از کشورهای عربی در دهه‌های اخیر با تحریف نام خلیج فارس واژهٔ خلیج عربی یا به‌سادگی، خلیج می‌نامند.
خلیج فارس از شمال و شمال شرق به ایران، از شمال غرب به عراق و کویت، از غرب به عربستان، از جنوب غرب به بحرین و قطر، از جنوب به امارات و از جنوب شرق به عمان متصل است.
خلیج فارس دارای مناطق ماهی‌گیری فراوان، آب‌سنگ‌های پهناور (عمدتاً صخره‌ای و گاهی مرجانی) و صدف‌های مروارید فراوان است، اما بوم‌شناسی آن به‌دلیل صنعتی شدن و نشت نفت آسیب دیده است.
خلیج فارس در حوضهٔ خلیج فارس است که منشأ نوزیستی دارد و مربوط به فرورانش صفحهٔ عربستان در زیر رشته‌کوه زاگرس است. آبگیری کنونی این حوضه، ۱۵۰۰۰ سال پیش به‌دلیل بالا آمدن سطح آب دریاها از عقب‌نشینی یخچالی هولوسن آغاز شد.
زمانیکه شمال اقیانوس هند را نیز دریای پارس می‌نامیدند
از ابتدای دهه ۱۳۷۰ که تلویزیون‌های ماهواره در کشور رایج شد بخش آگاه جامعه فرهنگی و کوشندگان مسائل اجتماعی و فرهنگی متوجه شدند که تلویزیون‌های خبری عربی و رسانه‌های گروهی کشورهای عربی حتی در بخش‌های غیر عربی و بخصوص انگلیسی تحریف نام خلیج‌فارس را به‌طور گسترده‌ای انجام می‌دهند. با توجه به حقانیت و کاربرد مستمر تاریخی این نام در همه زبان‌ها و زمان‌ها و در جهت مقابله با تحریف گران و یادآوری اهمیت پاسداری از این نام کهن، طرفداران این میراث گران‌بها اقدامات خود را از سال ۱۳۸۰ در دفاع از آن یکپارچه‌تر و منسجم تر کردند و راهکارهای حفاظت از نام خلیج‌فارس را در جلسات و سمینارهای متعدد به اطلاع مقامات رساندند.
خلیج فارس در کتاب استخری
پس از تحریف نام خلیج‌فارس در اطلس مشهور جهانی به نام نشنال جئوگرافیک که از سال تأسیس ۱۸۸۸ همواره نام خلیج‌فارس را بکار برده برای اولین بار در نسخه جدید در آبان سال ۱۳۸۳ نام جدیدی را در کنار نام بین‌المللی خلیج‌فارس قرار داد. خشم و اعتراض عمومی در میان فعالان اجتماعی و فرهنگی داخل و خارج نسبت به این تحریف غیر علمی صورت گرفت و پس از ارسال هزاران ایمیل و نامه اعتراضی و یک طومار اینترنتی (پتیشن) با بیشتر از ۱۲۰ هزار امضاء به مؤسسه مذکور، مدیر مؤسسه مشهور آمریکایی ضمن عذرخواهی از ملت ایران، قول داد اشتباه خود را جبران کند. این پیروزی نشان داد که با اتحاد می‌توان کارهای بزرگ کردو از تخریب و جعل هویت یک ملت بزرگ جلوگیری کرد. رسانه‌های گروهی عربی به‌طور بی‌سابقه‌ای خبر را بدون تفسیر اما بعضی با تمسخر و بعضی با نوعی تکریم نسبت به کار منعکس کردند قدس العربی به قلم عبدالباری عطوان مفسر مشهور جهان عرب نوشت:
- «عرب‌ها برای مشروع‌ترین حقانیت‌های خود قادر نیستند چنین موج همبستگی ایجاد کنند که ایرانی‌ها برای یک نام انجام دادند».
- علی لاریجانی در همان زمان در مصاحبه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد از ملت ایران انتظار می‌رود همان همبستگی را که در مورد تحریف نام خلیج‌فارس نشان دادند در خصوص حق مسلم هسته‌ای نیز بروز دهند.
- تلویزیون الجزیره و العربیه و سایر رسانه‌های عربی و بعضاً غربی نیز مصاحبه‌ها و تفسیرهایی در خصوص خشم عمومی جامعه ایران و عذر خواهی نشنال جغرافی ارائه کردند.
پس از این تحولات یکی از اقدامات دولت وقت، برای پاسداری از میراث فرهنگی و معنوی خلیج‌فارس موافقت با اضافه شدن روز ملی خلیج‌فارس به تقویم رسمی کشور بود.
تأکید سازمان ملل متحد در مورد الزام استفاده از نام تاریخی «خلیج فارس»
امامقلی خان، یکی از فرماندهان نظامی و سرداران گرجی زمان صفویان بوده‌است.او پس از پدرش الله‌وردی خان به فرمانروایی ایالت فارس امپراتوری صفوی رسید.
از مهم‌ترین اقدامات نظامی امامقلی خان فتح هرمز و پایان دادن به تسلط ۱۱۷ سالهٔ پرتغالی ها در خلیج‌فارس است. هرسال ۱۰ اردیبهشت سالگرد این روز با عنوان «روز ملی خلیج‌فارس» گرامی داشته می‌شود.
زندگی‌نامه
امامقلی خان، فرزند الله‌وردی خان و برادر داود خان از خاندان گرجی اوندیلادزه بود.
او پس از پدرش دومین شخص از این خاندان بود که به فرمانروایی فارس و کهگیلویه رسید و بعدها لار، هرمز، بحرین، شمیل، میناب، گلپایگان، تویسرکان، محلات و بعضی از ولایت‌های خوزستان مانند هویزه و دورق جزو قلمرو فرمانروایی وی قرار گرفت و منطقه‌ای وسیع از قمشه تا سواحل دریای عمان حکومت یافت.
مینیاتوری از امامقلی خان
شاه عباس، امامقلی خان را بسیار دوست می‌داشت و در سفر و حضر به خیمه یا خانهٔ او می‌رفت و ساعت‌ها با وی به صحبت و مشورت می‌پرداخت و گاه بعضی از سران کشور و میهمانان و سفرای خارجی را به خانهٔ وی می‌برد.
«در مجالس میهمانی شاه، امامقلی خان همیشه بالادست سایر حکام و بزرگان ایران و در کنار شخص شاه می‌نشست و چون مردی فربه و درشت استخوان و موقر بود و در مجالس میهمانی نیز بر خلاف شاه لباس‌های فاخر و زربافت می‌پوشید، شاه عباس در کنار او بسیار کوچک و حقیر می‌نمود. قدرت او در فارس و قلمرو حکومتش نیز به حدی بود که مردم آن ولایات احکام او را بیش از احکام شاهی محترم می‌شمردند و چون شاه عباس از آغاز حکومت وی به فارس نرفته بود، مردم فارس امامقلی خان را پادشاه واقعی خود می‌دانستند، به همین سبب گاه برخی از احکام شاهی در فارس اجرا نمی‌شد. از آن جمله چون در ماه رمضان ۱۰۲۹ هجری شاه عباس شراب‌خواری را در سراسر ایران ممنوع کرد، با آنکه مجازات می‌خوار و می‌فروش اعدام بود، مردم فارس به این حکم وقعی نگذاشتند و از رونق بازار شراب‌خواری در قلمرو امامقلی خان کاسته نشد».
امامقلی خان با آنکه در فارس صاحب‌اختیار مطلق بود و مانند پادشاه مستقلی حکومت می‌کرد، هیچ‌گاه از اطاعت شاه عباس سرپیچی نکرد و همیشه برای اجرای دستورهای وی آماده بود. شاه نیز به خان اطمینان کامل داشت و او را از سرداران و بزرگان ایران محترم‌تر و عزیزتر می‌داشت. در جنگ‌های ایران و عثمانی همیشه امامقلی خان با سپاهش در رکاب شاه حاضر بود و دقیقه‌ای از خدمتگزاری واجرای اوامر شاه خودداری نمی‌کرد. اطمینان و اعتماد شاه به این سردار فداکار بدان پایه بود که در دوران حکومت وی هرگز به فارس نرفت و امامقلی خان را در ادارهٔ قلمروش کاملاً آزاد و بی‌رقیب گذاشت.
«امامقلی خان زیاده از حد متمول بود. همه کس او را دوست می‌داشت و از او احترام می‌کردند، نخبه سرباز دلیر قشون ایران در زیر فرمان او بودند. به علاوه دستگاه و تجمل او بسیار عالی و مخارج او تقریباً با مخارج شاه برابری می‌کرد، چنان‌که روزی شاه عباس در حال انس و یگانگی گفت: میل دارم تا تو روزی یک محمودی (یک عباسی) از من کمتر خرج کنی تا تفاوتی میان شاه و یک نفر خان باشد. صفات حسنهٔ امامقلی و همت و سخاوت او محبت قلبی تمام مردم ایران را به طرف او جلب کرده بود زیرا خدمت سپاهیان را به بهترین وجه پاداش می‌داد و اهل علم و ادب را تشویق و ترویج می‌کرد». خود وی نیز علاقهٔ فراوانی به مسائل فرهنگی داشت. چنان‌که یکی از کشیشان کرملیت در سال ۱۶۲۳ م طی نامهای به رم اطلاع می‌دهد که خان فارس از وی تقاضای آثار افلاطون و ارسطو به زبان یونانی و لاتین و همچنین فرهنگ عربی لاتینی و ترجمهٔ عربی انجیل را خواسته‌است تا از رم برایش تهیه نمایند.»
وی توانگرترین حکام ایران بود و هر ساله هدایای فراوانی از نقد و جنس برای شاه عباس می‌فرستاد. او به آباد کردن فارس علاقهٔ وافری داشت. در شیراز مدرسه‌ای برای تربیت جوانان ساخت و در مسیر اصفهان به شیراز جاده‌ها، پل‌ها و کاروانسراهای زیاد و حیرت‌انگیزی ساخت.
امامقلی خان که پدر و مادر و همسرش گرجی بودند، به گرجستان علاقهٔ وافری داشت و با اینکه در اکثر لشکرکشی‌های دوران شاه عباس نقشی مهم داشت، اما در حملات شاه عباس به گرجستان به بهانهٔ کسالت شرکت نمی‌کرد. او به کتوان (مادر تیموراز اول حاکم کاختی) که (به علت رد درخواست شاه عباس مبنی بر ازدواج با وی) در شیراز زندانی بود، محبت زیادی می‌کرد و با آنان رفتاری که در شأن شاهزادگان است را داشت. او به اقتدار و تسلط پرتغالیان که از زمان شاه اسماعیل اول در هرمز برقرار شده بود، پایان داد. تا زمان حیات شاه عباس وی مورد اعتماد و محبوب بود، اما از بخت بد امامقلی خان، شاه صفی به اندازهٔ شاه عباس عاقل نبود.
اقدامات عمرانی و فرهنگی
امامقلی خان که در سال ۱۰۲۲ قمری جانشین پدرش درحکومت فارس شد همانند وی در زیبا ساختن شهر شیراز بسیار می‌کوشید. وی میل داشت شیراز را همانند اصفهان بیاراید و در آبادانی و زیبا ساختن این شهر تلاش زیادی نمود. او خیابانی به شکل خیابان چهارباغ اصفهان در مدخل شیراز احداث نمود و در دو سوی آن درختان سرو کاشت. میدان بزرگی نیز در شیراز ساخته بود که فعلاً اثری از آن نیست. امامقلی خان شیراز را چنان آباد و زیبا کرده بود که سفیر اسپانیا با دیدن اصفهان و شیراز در مقایسهٔ آنها چنین گفت: «شهر اصفهان از شیراز جهت زمان تأسیس بسیار قدیمی تر و بزرگ‌تر از شیراز است اما در زیبایی به پای شیراز نمی‌رسد».
تسخیر گمبرون و قشم
با استیلای ترکان عثمانی بر قسطنطنیه، راه تجارت اروپا با مشرق زمین بسته شد و اروپاییان درصدد کشف راه‌های نوینی برای دستیابی به مشرق برآمدند. در سال ۱۴۹۳ م پاپ الکساندر ششم کرهٔ زمین را میان دو کشور پرتغال و اسپانیا تقسیم نمود پیمان تردسییاس و پرتغالیان که نیمکرهٔ شرقی به آن ها تعلق گرفته بود با تشویق‌ها و حمایت‌های پادشاهان خود به کشف کردن راه‌های دریایی مشغول شدند.
در سال ۱۵۰۷ م آلفونسو دالبوکرک با ناوگانی راهی خلیج‌فارس شد و مسقط و شهرهای ساحلی عمان را تصرف کرد. وی در ماه اکتبر همان سال جزیره هرمز واقع در دهانهٔ خلیج‌فارس و بندر گمبرون در ساحل جنوبی ایران (بندرعباس) را اشغال کرد و راه سیادت پرتغالی‌ها بر خلیج‌فارس را هموار نمود.
شاه اسماعیل یکم به دلیل عدم برخورداری از نیروی دریایی و اشتغال به جنگ با عثمانیان در سال ۱۵۱۵ م با پرتغالیان قراردادی بست و طبق آن مقرر شد: ایران ازنواحی متصرفی پرتغالیان در خلیج‌فارس چشم بپوشد و آن نوحی تابع و خراجگزار پرتغال باشند و دولت ایران در مداخلهٔ امور آن دخالت ننمایند. در برابر پرتغالیان متعهد شدند، نیروی دریایی پرتغال به سپاه ایران در لشکرکشی به بحرین و قطیف و فرونشاندن اغتشاشات بلوچستان و مکران یاری نماید، با مرگ آلبوکرک در همان سال اجرای مفاد قرارداد معوق ماند و از این تاریخ تا یک قرن پرتغالیان بر استیلای خود در این نواحی ادامه دادند.
شاه طهماسب هم که مشغول جنگ با عثمانیان بود نتوانست در عملی در اخراج پرتغالیان از جزایر جنوبی دست زند. شاه عباس از آغاز پادشاهی خود با دول اروپایی از در دوستی درآمد تا به تا به کمک آنها بر عثمانی پیروز شود و به همین دلیل سفرای متعدد اروپایی به ایران آمدند و از سوی ایران نیز سفرایی به آن کشورها گسیل گردید.
Imam Quli Khan’s soldiers in boats repulsed by the Portuguese at Hurmuz,Miniature painting. صحنه نبرد نیروهای ایرانی و پرتغالی در خلیج فارس
در سال ۱۰۱۰ ق هیأتی مسیحی به سرپرستی آنتونیو از سوی پادشاه اسپانیا به ایران آمد. شاه عباس وی را همراه با الله وردی بیک ترکمان روانهٔ اسپانیا نمود. آنتونیو به ایران بازگشت و شاه عباس دوباره وی را همراه با دنگیز بیک روملو به سفارت فرستاد. دنگیز بیک و آنتونیو در سال ۱۰۲۱ ق به ایران بازگشتند اما به خاطر خطاهایی که دنگیز بیک در امر سفارت انجام داده بود شاه عباس با آنها به تلخی برخورد کرد. دنگیز بیک مثله گردید و آنتونیو از بیم جان به شیراز گریخت تا به هرمز پناه ببرد. امامقلی خان مدتی وی را در شیراز نگه داشت، اما چون دستوری در مورد وی از شاه عباس نرسید، او را رها کرد تا به هرمز برود. شاه عباس از امامقلی خان به خاطر دادن فرصت فرار به آنتونیو ناراحت شد. اما قلی خان برای جلب نظر شاه عباس تصمیم گرفت به بخشی از اراضی ساحلی مقابل جزیرهٔ هرمز که در دست پرتغالی‌ها بود حمله کند. در اواخر سال ۱۰۲۳ ق او بندر جرون (بندرعباس) را تصرف کرد و در جزیرهٔ قشم نیرو پیاده کرد و منبع آب شیرین پرتغالیان در هرمز را که از جرون تأمین می‌شد قطع کرد. بدین وسیله وی پرتغالی‌ها را از جای پایی که در ساحل جنوبی ایران یافته بودند بیرون راند. گمبرون پس از تصرف بندرعباس نامیده شد و بسیار ترقی کرد.
پس از تصرف بحرین و گمبرون توسط امامقلی خان، پادشاه پرتغال، دن گارسیا سیلوافیگوئرا را به سفارت ایران فرستاد. مأموریت وی درخواست استرداد گمبرون و بحرین توسط ایران بود، اما شاه عباس گفت گمبرون جزء خاک ایران است و ربطی به پرتغال ندارد و بحرین را نیز از امیر هرمز گرفته‌ایم و کاری با پرتغالی ها نداریم.
اشعاری در وصف امامقلی خان بعد از تصرف قشم:
| الهی که خان عدالت شعار | سلیمان دهر فلک اقتدار | |
| ورا بخت عالی چون افلاک باد | عدویش اسیر ته خاک باد | |
| بماند دو صد سال اندر جهان | گلستان عمرش نبیند خزان |
تسخیر هرمز
«اگر دنیا حلقهٔ انگشتری باشد هرموز نگین آن است»
هرمز که املای صحیح آن هرموز است متشکل از هور، شکلی دیگر از خور و به معنای خلیج کوچک و موز نام ولایت موغستان می‌باشد. چنان‌که در شعر حافظ آمده‌است.
شاه هرموز بدید و بی سخن صد لطف کرد
شاه یزدم دید و مدحش گفتم و هیچم نداد
ماجراجویی‌های پرتغالی‌ها پس از دور زدن دماغه امید نیک سر انجام آنها را به خلیج‌فارس رساند. پرتغالی‌ها در سال ۹۱۳ ق بر هرمز دست یافتند و تا یک قرن بعد شاهان صفوی برای به چنگ آوردن آن به دلیل ضعف نیروی دریای و درگیری‌های مداوم در شرق و غرب ایران نتوانستند کاری انجام دهند. پرتغالی‌ها هرمز را از صورت سرزمینی تحت‌الحمایه به صورت مستعمره درآوردند و «رفته رفته دخل در مهام ملکی کرده اکثر منافع آن بلده را به پنجهٔ اقتدار خود درآوردند».
در سال ۱۰۳۱ ق پرتغالی‌ها شروع به ساختن قلعهٔ جزیرهٔ قشم که محل تأمین آب شرب آنها بود نمودند. شاه عباس که به دلیل عدم همکاری پرتغالی‌ها با وی در جنگ علیه عثمانی‌ها و اجحافات آنها در سواحل خلیج‌فارس از آنها کینه داشت بهانهٔ لازم برای جامهٔ عمل پوشاندن به آرزوهایش در بیرون راندن پرتغالی‌ها را یافت و به امامقلی خان دستور داد پرتغالیان را بیرون نماید. پرتغالیان هنوز بنای قلعهٔ خود در قشم را به پایان نرسانده بودند که مورد حملهٔ قوای امامقلی خان قرار گرفتند و در ربیع‌الثانی ۱۰۳۱ ق، قلعه اشغال شد.
قرارداد با انگلیس
حملات پرتغالیان به شهرها و دهات‌های ساحلی خلیج فارس چندان خسارت وارد آورد که امامقلی خان از دو تن از ناخدایان کمپانی هند شرقی انگلیس به نامهای بلیت و ودل درخواست کرد در بیرون راندن پرتغالی‌ها وی را یاری کنند و تهدید کرد که در صورت عدم همکاری امتیازات بازرگانی که شاه عباس یکم در ۱۶۱۵ به آنها داده بود لغو خواهد شد. انگلیس چون با پرتغال در صلح به سر می‌برد اصولاً مایل به جنگ نبود، اما تشویق‌های نمایندهٔ مقیم شرکت در ایران او را به این عمل راضی نمود و قرارداد زیر بسته شد:
- غنایم به تساوی تقسیم شود.
- قلعهٔ واقع در هرمز در اختیار انگلیسی‌ها قرار بگیرد.
- انگلیسی‌ها مجاز به صادر یا وارد کردن کالا از طریق هرمز بدون پرداخت عوارض گمرکی باشند و نیمی از عوارض گمرکی سایر مال التجاره‌ها متعلق به انگلیسی‌ها باشد.
- اسرای مسیحی به انگلیسی‌ها و اسرای مسلمان به ایرانیان تعلق گیرد.
- نیمی از هزینهٔ تدارکات در طول جنگ توسط ایران پرداخت شود.این یک قرارداد استعماری بود و در برابر این امتیازات (سنگین) بود که انگلستان حاضر به همکاری شد.
استفاده از ناوگان انگلستان برای جنگ با پرتقالیها
پس از امضای قرارداد کشتی‌های انگلیسی در بندر گمبرون امامقلی خان و ۳٬۰۰۰ سرباز وی را سوار کرده و به سوی جزیرهٔ هرمز روانه شدند.
نیروهای پرتغالی مستقر در جزیره به قشم گریختند. قسمتی از سربازان ایرانی به فرماندهی شاه قلی بیک از کشتی پیاده شده قلعهٔ جزیره را محاصره نمودند.
روی فریرا فرماندهٔ ناوگان پرتغال بعد از سه روز مقاومت به علت آتش سنگین توپخانهٔ انگلیس و ویرانی قلعه تسلیم شد و به سورات فرستاده شد.
بعد از این پیروزی قوای متحد روی به هرمز نهادند. در ۹ فوریه ۱۶۲۲ سربازان ایرانی به فرماندهی امامقلی خان قلعهٔ هرمز را محاصره کردند و با آتش توپخانهٔ انگلیس قسمتی از دیوار قلعه خراب شد و سپاهیان ایران از آن به درون راه یافتند.
پرتغالی‌ها مقاومت را بیهوده دیده به فرماندهان انگلیس متوسل شدند و چند روز بعد با گرفتند تأمین جانی تسلیم شدند.
در این روز پرچم پرتغال بعد از یک قرن در هرمز به پایین آورده شد.ولی هرمز که تا آن زمان شهری آباد بود پس از فتح رو به ویرانی نهاد چرا که شاه عباس به جای آن در رونق و آبادانی بندر گمبرون که بندرعباس نامیده شد کوشید.
بدین ترتیب امامقلی خان اوندیلادزه برای تمامیت ارضی ایران گامی برداشت و بر حاکمیت صد سالهٔ بیگانگان بر خاک ایران پایان داد. این روز در تقویم ایران به عنوان یک روز ملی و با عنوان روز ملی خلیج‌فارس شناخته می‌شود.
قشقایی یا ایل قشقایی یکی از اتحادیه‌های ایلی ایران است که مانند بسیاری از اتحادیه‌های ایلی متأخر ایران مخلوطی از قبیله‌هایی با ریشه‌های قومی گوناگون ترک، لر، کرد و عرب است، اما بیشتر قشقایی‌ها ریشه‌ای ترک دارند و تقریباً تمامشان به گویشی از زبان‌های ترکی اغوز غربی صحبت می‌کنند که خود آن را ترکی می‌نامند. اکثریت قشقایی‌ها شیعه‌مذهب هستند.
دانشنامه اتنولوگ در سال ۲۰۲۱ میلادی سخنوران زبان قشقایی را حدود ۱,۰۲۰٬۰۰۰ نفر و جمعیت ایل قشقایی را ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر تخمین زده است.
مرکز اصلی این ایل استان فارس است. اما به دلیل وسعت اراضی و قلمرو در دیگر استان‌ها نیز ساکن هستند. از این جمله می‌توان به استان‌های کهگیلویه وبویراحمد (گچساران)، چهارمحال و بختیاری (بروجن، سامان، کیان، جونقان، بلداجی، طاقانک، بارده)، خوزستان (هفتکل،)، اصفهان (شهرضا، قسمتهایی از سمیرم، دهاقان، فریدن و لنجان) و بوشهر (دشتستان و دشتی) اشاره نمود. قشقایی‌ها در دوره‌های مختلف به‌تدریج به این سرزمین کوچیده و در آن ساکن شده‌اند.
شما هم نظر بدهید
باهر
تاریخ : ۱۰ - اردیبهشت - ۱۴۰۳
درود خداوند کریم بر امامقلی خان ، مرد میدان جنگ و عمل و یاران با وفای او که باعث افتخار ایران شده اند و نام خلیج فارس را برای همیشه زنده نموده اند.