اگر تمایل دارید برای گشت‌وگذار به یکی از کشورهای غربی سفر کنید، اما وقت و بودجه کافی را در اختیار ندارید، کافی است راهی اصفهان شوید و سری به محله جلفا بزنید. محله جلفای اصفهان با معماری و بافت بسیار قدیمی اما دست‌نخورده و زیبا به یکی از مشهورترین و مهم‌ترین محلات اصفهان تبدیل شده است. جلفای اصفهان محل زندگی مسیحی‌های شهر با هر گرایشی یعنی پروتستان، ارتدوکس و کاتولیک‌ها بوده و حدود ۴۰۰ سال پیش یعنی دوران شاه عباس صفوی، ارمنی‌های اصفهان از کنار رود ارس تا زاینده رود کوچ کرده و در این محل ساکن شدند.

به گزارش اول فارس ، در سال ۱۰۱۴ به دستور شاه عباس صفوی ارمنیان به ایران مهاجرت کردند. دلیل آن مشکلات سیاسی و اقتصادی بود که باعث مهاجرت پانصد هزار نفر از ارامنه به ایران شد. با حضور این مهاجران، صنعت‌گران و هنرمندان ارامنه در بخش جنوبی زاینده‌رود ساکن شدند. از پیش هم عده‌ای ارمنی در ایران ساکن بودند که این دو گروه باهم ادغام شده و به بازرگانی روی آوردند.

بیش از ۴۰۰ سال پیش به دستور شاه عباس صفوی مردم یک شهر خانه و کاشانه خود را رها کرده و وارد شهر جلفا که هم‌اکنون در خاک آذربایجان قرار دارد، شدند. مردم این شهر که همگی ارامنه بودند، پاییز و زمستان سختی را در مسیر گذراندند، اما با آمدن فصل بهار راهی استان‌های اصفهان و چهار محال و بختیاری شدند. حدود ۳۰۰۰ خانوار از این گروه وارد شهر اصفهان شده و پادشاه برای ثابت کردن حسن‌نیت خود، زمین‌هایی را در حاشیه زاینده رود به آن‌ها هدیه کرد. این زمین‌ها هم‌اکنون به یک شهرک بسیار زیبا با معماری بی‌نظیر تبدیل شده و نام آن با توجه به مامن اصلی ارمنی‌ها، جلفای نو انتخاب شد.

به مرور زمان ارمنی‌های دیگر هم به این محله آمدند و خانه‌ها کاملا به شیوه آن‌ها ساخته شد. پس از ساخت خانه‌ها، نوبت به ساخت کلیساها رسید تا محله کاملا رنگ و بوی مسیحی بگیرد. محله جلفای اصفهان دارای یک خیابان طویل بوده که از غرب تا شرق کشیده شده است. خانواده سرشناس خواجه سرافرازیان در راس غربی این محله و خانواده معروف یمانیان هم در راس شرقی آن سکونت گزیدند، تا نام دروازه غربی سرافرازیان و دروازه شرقی یمانیان بر سر زبان‌ها بیفتد.

در سال ۱۰۱۹ اجازه ساخت اولین کلیسا در اصفهان به ارامنه داده شد و در سال ۱۰۲۴ زمین‌های متعلق به دربار شاه عباس صفوی که در جنوب زاینده‌رود قرار داشتند به ارامنه اهدا شد. البته به غیر از ارامنه کسی اجازه خرید و فروش و سکونت در آن منطقه را نداشت و جلفای نو از همان زمان بنا شد. جلفا از شمال به زاینده رود و از جنوب به دامنه‌ی کوه صفه که قبرستان ارامنه و مسیحیان است، محدود شده است.

از نخستین روزهای تکوین شهرک ارمنی‌نشین جُلفا، پنج محله به نام‌های «میدان بزرگ»،«میدان کوچک»،«هاکوپ‌جان»،«چهارسوق قارا کل» تشکیل‌دهنده این شهرک نوبنیادِ عصر شاه عباس بوده‌است و ساکنین آن‌ را جلفاییان آذربایجان تشکیل می‌دادند. که از آن پنج محله فقط «میدان کوچک» باقی مانده است. با پیوستن محله زرتشتیان که در نزدیکی جلفا بود، در دوران شاه عباس دوم به وسعت محله افزوده شد.

شغل اغلب مهاجرین جدید سنگتراشی و حکاکی روی چوب و فلز بود و به همین دلیل این محله به نام سنگ‌تراشان معروف شد و هنوز هم به همین نام است. به دنبال این توسعه شهری، دو محله دیگر یعنی کوی ایروانی‌ها (ایروان) و محله تبریزی‌ها که ساکنین آن‌ها از این دو شهر آمده بودند به وجود آمد. محلات جدید در جنوب و جنوب غربی جلفای قدیم شکل گرفت. امروزه تمام این منطقه با نام جلفا شناخته می‌شود.

جاهای دیدنی محله جلفای اصفهان

از آنجا که دین برای مردم ارامنه بسیار اهمیت دارد، کلیساها، اولین بناهایی بودند که پس از خانه‌ها در محله جلفای اصفهان ساخته شدند. در محله جلفای اصفهان ۱۱ کلیسای تاریخی و قدیمی وجود دارد که اولین و مهم‌ترین آن کلیسای وانک است و پس از آن کلیساهای بیت لحم و سرکیس هم ساخته شدند. طرح کلیساهای جلفای اصفهان برخلاف کلیساهایی که در اروپا مشاهده می‌شود، بسیار سنتی بوده و مصالح به کار رفته در آن خشت و خاک هستند تا بتوانند به گونه‌ای وجود خود را در استان اصفهان تثبیت کنند.

گنبد کلیساهای جلفا بسیار شبیه به مساجد اصفهان بوده و نقاشی‌های زیادی بر روی دیوار داخلی آن‌ها کشیده شده است. صدای ناقوس‌ها هر روز در یک زمان مشخصی به صدا در می‌آید و برای چند لحظه تمام محله را در سکوت فرا می‌‌گیرد که حال و هوای خاصی و متفاوتی را در شما ایجاد خواهد کرد. در ادامه به معرفی کلیساهای جلفا خواهیم پرداخت.

کلیسای وانک

کلیسای وانک را می‌توان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین کلیساهای جلفا به حساب آورد که از آن با نام کلیسای جامع ارامنه اصفهان هم یاد می‌شود، البته ارمنی‌های ساکن اصفهان نام این کلیسا را آمنا پرکیچ به معنای کلیسای نجات دهنده مقدس گذاشته‌اند. مساحت این کلیسا در حدود ۸۷۳۱ مترمربع بوده که ۳,۸۵۷ مترمربع آن را ساختمان و بقیه آن را فضای سبز تشکیل می‌دهد. وانک یکی از کلیساهای تاریخی استان اصفهان است که در زمان شاه عباس دوم و بر اساس معماری کلیسای سنت استپانوس در جلفای آذربایجان ساخته شد. این کلیسا دارای گنبدی عظیم بوده و دیواره‌ها و طاق‌های بلندی دارد، همچنین نقاشی‌ها و طلاکاری سقف این بنا بسیار حیرت‌انگیز و مشهور است، تا اندازه‌ای که چشم همگان را به خود خیره می‌کند.

تمام نقاشی‌هایی که در فضای داخلی کلیسا کشیده شده است، برگرفته از رنگ روغن و آب طلا بوده و تصاویری از زندگی حضرت مسیح (ع) به زیبایی بر روی دیواره‌های آن تزیین شده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تصاویری از بهشت و جهنم به همراه دست نوشته‌هایی از کتاب انجیل هم بر روی دیوارهای مختلف این کلیسا به زیبایی هر چه تمام‌تر حکاکی شده است. کلیسای وانک کاملا به هزینه شخصی یکی از ثروتمندان ارامنه به نام خواجه آودیک ساخته شده و نقاشی‌های به کار رفته بر روی دیواره‌های آن هم به دست برخی از هنرمندان ارامنه‌ای کشیده شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به خلیفه هوانس مرکوز، کشیش استپانوس و استاد میناس اشاره کرد. جالب است بدانید که کلیسای وانک شامل بخش‌های مختلفی همانند چاپخانه، کتابخانه، موزه و اماکن اداری می‌شود. این بنا در حال حاضر محل سکونت خلیفه ارامنه ایران و هندوستان است.

کلیسای بیت لحم

کلیسای بیت لحم مربوط به دوران صفوی بوده و در سال ۱۶۲۸ میلادی بنا نهاده شده است. این کلیسا در نزدیکی میدان جلفا اصفهان و دو کلیسای هاکوپ و مریم مقدس واقع شده است. این کلیسای نسبتا بزرگ، توسط شخصی به نام خواجه پطرس ولیجانیان که یکی از بازرگانان معروف دوران صفوی بود، ساخته شد و هم‌اکنون وی و برخی از اعضای خانواده او در حیاط این کلیسا آرام گرفته‌اند.

کلیسای بیت لحم به رغم نقاشی‌های زیبایی که در فضای داخلی و نمای بیرونی آن کشیده شده، به یکی از باشکوه‌ترین کلیساهای اصفهان تبدیل شده و بزرگترین گنبد را در میان آن‌ها دارد. معماری این کلیسا بسیار هنرمندانه و حرفه‌ای انجام شده است، تا جایی که نام این کلیسا در لیست ۲۳ کلیسای زیبای جهان در روزنامه دیلی تلگراف که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، به چشم می‌خورد. بد نیست بدانید که نام کلیسای بیت لحم در تاریخ ۱۷ اسفند سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کلیسای مریم و هاکوپ

مجموعه کلیسای مریم و هاکوپ به دوران صفوی می‌ر‌سد و در محله نو جلفا اصفهان قرار گرفته است. هاکوپ یا یعقوب مقدس نام اولین و قدیمی‌ترین کلیسای محله جلفای اصفهان است که در تاریخ ۱۶۰۷ میلادی بنا نهاده شد، یعنی ارمنی‌ها به محض ورود به اصفهان این کلیسا را پایه‌گذاری کردند، اما وسعت آن کوچک بود و نمی‌توانست پاسخگوی نیاز همه ارمنی‌های ساکن باشد، به همین دلیل در سال ۱۶۱۳ میلادی، ساختمان کلیسای مریم مقدس را در اطراف این کلیسا ساختند که هم‌اکنون کلیسای هاکوپ در داخل کلیسای مریم مقدس قرار دارد. نقاشی‌ها و کاشی‌کاری‌های این کلیسا بسیار حیرت‌انگیز بوده و ذهن آدمی را بر چند دقیقه و یا چند ساعت مدهوش زیبایی‌های خود می‌سازد. این بنا در دوران صفویه توسط شخصی به نام آودیک باباکیان که یکی از تاجران این دوران است، ساخته شد.

کلیسای سرکیس

کلیسای سرکیس مربوط به دوران صفوی بوده و در سال ۱۶۵۹ میلادی ساخته شده است. نام کلیسای سرکیس در ابتدا آمناپرکیچ مقدس بود، اما در سال ۱۸۵۰ میلادی که این کلیسا ویران شد، وسایل آن بنا به سرکیس انتقال پیدا کرد و نام آن هم تغییر یافت. جالب است بدانید که این کلیسا دارای دو گنبد است که هر کدام دارای هشت نورگیر هستند. نقاشی‌های زیبایی در بخش‌های مختلف این کلیسا به تصویر درآمده بود که به دلیل مرمت‌های بسیار از بین رفتند و هم‌اکنون تنها نقاشی‌های روی گنبد باقی مانده‌اند. این بنا در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کلیساهای دیگری به نام‌های کاتارینه، کاتولیک‌ها، گئورک، گریگور، میناس، نرسس، نیکاغایوس و یوحنا هم در محله جلفای اصفهان بنا شده‌اند که هر کدام تاریخچه‌ای جذاب و شنیدنی دارند.

ببینید| آهنگ زیبای محلی لُری با صدای شهریار کریمی

فال حافظ امروز ۲۲ بهمن با تفسیر دقیق و زیبا