این باستان‌شناس و پروفسور دوران ایران هخامنشی یک شیرازی اصل بود

شاهنشاهی هخامنشی یا امپراتوری پارس آغاز در۳۳۰ و پایان در ۵۵۰ پیش از میلاد یک پادشاهی باستانی ایرانی در باختر آسیا بود که توسط کوروش بزرگ در سال ۵۵۰ پیش از میلاد بنیان‌گذاری شد.در دوران خشایارشا یکم به بزرگ‌ترین گسترهٔ خود رسید که از بالکان و اروپای شرقی در باختر، تا دره سند در خاور […]

شاهنشاهی هخامنشی یا امپراتوری پارس آغاز در۳۳۰ و پایان در ۵۵۰ پیش از میلاد یک پادشاهی باستانی ایرانی در باختر آسیا بود که توسط کوروش بزرگ در سال ۵۵۰ پیش از میلاد بنیان‌گذاری شد.در دوران خشایارشا یکم به بزرگ‌ترین گسترهٔ خود رسید که از بالکان و اروپای شرقی در باختر، تا دره سند در خاور امتداد داشت. این شاهنشاهی بزرگ‌ترین امپراتوری جهان تا بدان روز بود و در مجموع ۵٫۵ میلیون کیلومتر مربع (۲٫۱ میلیون مایل مربع) گسترهٔ داشت.

 ایران هخامنشی

درفش ویژه کوروش بزرگ

دِرَفشِ شَهباز یا درفش شهباز طلایی، که به درفش کوروش بزرگ نیز نامور است، درفش اصلی شاهنشاهی هخامنشی بود. برپایه منابع، درفش اصلی هخامنشیان مزین به پرنده‌ای زرین به نام شهباز بوده‌است. ریچارد فرانسیس برتون، خاورشناس اهل بریتانیا، منبع الهام شهباز را گونه‌ای پرنده شکاری نامور به طرلان می‌دانست.

شاهنشاهی هخامنشی نخستین و تنها پادشاهی بود که بخش بزرگی از جهان را برای بیش از دو سده یکپارچه کرد. شاهنشاهی ایران در بزرگترین گستره خود در سال ۴۸۰ پیش از میلاد هشت میلیون کیلومتر مربع (برخی آن را پنج‌ونیم میلیون کیلومتر مربع می‌دانند) از دره سند در هند تا رود نیل در مصر و ناحیه بنغازی در لیبی امروزی و از رود دانوب در اروپا تا آسیای مرکزی وسعت داشت که آن را تبدیل به وسیع‌ترین امپراتوری باستانی تاریخ جهان کرد.

Achaemenid greatest extent.svg

این شاهنشاهی نخستین ابرقدرت جهان نیز بودکه نهایتاً در پی حمله اسکندر مقدونی به ایران سرنگون شد و از بین رفت.

علیرضا شاپور شهبازی (۱۳ شهریور ۱۳۲۱ – ۲۵ تیر ۱۳۸۵) باستان‌شناس، تاریخ‌نگار، نویسنده و متخصص در باستان‌شناسی دوران ایران هخامنشی و استاد دانشگاه‌های شیراز، تهران، هاروارد، کلمبیا، گوتینگن و اورگن شرقی و بنیانگذار بنیاد تحقیقات هخامنشی در سال ۱۳۵۲ بود.

شهبازی یکی از مهم‌ترین پژوهشگران مطالعات ایران باستان بود که در سطح بین‌المللی، اعتبار و شهرت فراوانی داشت.

شهبازی در سیزدهم شهریور ۱۳۲۱ در شیراز متولد شد و تحصیلاتش را تا مقطع دیپلم در همان شهر ادامه داد و برای ادامهٔ تحصیل در رشتهٔ تاریخ، به دانشگاه لندن رفت. او علاوه بر زبان فارسی، به زبان‌های انگلیسی و آلمانی مسلط بود و با زبان‌های فرانسوی، یونانی، عربی و آرامی نیز آشنایی داشت.

شاپور شهبازی یکی از فعال‌ترین استادان در زمینهٔ تاریخ پیش از اسلام ایران بود و ۱۸۰ مقاله و ۱۸ کتاب در این زمینه به‌زبان‌های فارسی، انگلیسی، آلمانی و فرانسوی به رشتهٔ تحریر درآورد و مقاله‌های بسیاری از وی در دانشنامهٔ ایرانیکا قرار گرفته‌اند.

از کتاب‌های مهم او به کورش بزرگ: زندگی و جهان‌داری بنیادگذار شاهنشاهی ایران که برندهٔ جایزهٔ کتاب سال شد؛ کتاب راهنمای مستند تخت جمشید و شرح مصور نقش رستم که به چهار زبان فارسی، انگلیسی، آلمانی و فرانسوی منتشر شد می‌توان اشاره کرد.

در سال ۱۳۸۴، جایزهٔ هوشنگ پورشریعتی مرکز مطالعات خاورمیانه در واشینگتن برای زحمات ایشان در زمینهٔ تاریخ گذشتهٔ ایران، به وی اهدا شد.

شهبازی در ۲۵ تیر ۱۳۸۵ (۱۵ ژوئیه ۲۰۰۶) بر اثر ابتلا به سرطان معده در شهر واشینگتن، دی. سی. درگذشت. پیکر او پس از فوت به ایران منتقل شد و در حافظیه دفن شد.

زندگی‌نامه شاپور شهبازی باستان‌شناس متخصص دوران ایران هخامنشی

علیرضا شاپور شهبازی

شهبازی در دوران جوانی

علیرضا شاپور شهبازی در سوم شهریور سال ۱۳۲۱ خورشیدی، (۴ سپتامبر ۱۹۴۲ میلادی) در شهر شیراز زاده شد. او که فرزند هفتم خانواده بود، در همان دوران کودکی مادرش ملیحه را از دست داد.

پدرش حاجی ابراهیم شهبازی، از زمین‌داران و باغ‌داران معروف شیراز بود که طبعی شاعرانه داشت و شاپور از همان ابتدای کودکی اشعار حافظ، سعدی و فردوسی را از زبان پدرش فراگرفت.

دورهٔ دبستان و سیکل را در مکتب قصرالدشت شیراز گذراند و دوران دبیرستان را در دبیرستان حکمت که در آن زمان مهدی حمیدی شیرازی، مدیر آن بود، به پایان برد.

شاپور شهبازی در سال ۱۳۵۵ (۱۹۷۶ میلادی) با ترزا لوئیس کریستن‌سن ازدواج کرد و تنها فرزند او، رودابه در سال ۱۳۶۱ (۱۹۸۲ میلادی) در آلمان به دنیا آمد. آن‌ها در سال ۱۳۶۷ (۱۹۸۸ میلادی) از یکدیگر جدا شدند و شهبازی در ۱۳۷۳ (۱۹۹۴ میلادی) با فریده کریمی ازدواج کرد.

تحصیلات شاپور شهبازی
شهبازی پس از اخذ دیپلم، در رشتهٔ تاریخ و جغرافیا در دانشگاه شیراز ادامهٔ تحصیل داد و در سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸ میلادی) با رتبهٔ اول مدرک کارشناسی تاریخ گرفت، سپس با استفاده از بورس شاگرد اولی برای ادامهٔ تحصیل راهی لندن شد و در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰ میلادی) در رشتهٔ باستان‌شناسی آسیای غربی از دانشگاه لندن مدرک کارشناسی ارشد گرفت. سپس به ایران بازگشت و در دانشگاه شیراز به تدریس پرداخت، و در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰ میلادی) بار دیگر عازم لندن شد و در دانشگاه لندن در مقطع دکترا، در رشتهٔ باستان‌شناسی ایران هخامنشی به تحصیل خود ادامه داد و در سال ۱۳۵۲ (۱۹۷۳ میلادی) مدرک دکترا دریافت کرد او در سال ۱۹۸۳ نیز مدرک پسادکتری خود را در رشتهٔ تاریخ‌شناسی ایران از دانشگاه گوتینگن دریافت کرد.

شهبازی به زبان‌های انگلیسی و آلمانی مسلط بود و با زبان‌های فرانسوی، یونانی، عربی و آرامی نیز آشنا بود و از میان زبان‌های باستانی ایران به‌ویژه به زبان فارسی باستان تسلط کامل داشت.

علیرضا شاپور شهبازی

علیرضا شاپور شهبازی :کارشناسی تاریخ ،
کارشناسی ارشد باستان‌شناسی آسیای غربی،
دکترا باستان‌شناسی ایران هخامنشی ،
پسادکتری تاریخ‌شناسی ایران

فعالیت‌های علمی شاپور شهبازی
شهبازی پس از بازگشتش به ایران، در مدت کوتاهی (۸ یا ۹ ماه) در سال ۱۳۵۲ (۱۹۷۳–۱۹۷۴) ریاست بخش تاریخ موزهٔ ملی ایران را بر عهده داشت و در همان زمان در دانشگاه تهران نیز درس تاریخ و تمدن ایران باستان می‌گفت. سپس به شیراز بازگشت و در مؤسسهٔ آسیایی شیراز به تدریس پرداخت. او در ۱۳۵۳ (۱۹۷۴ میلادی) بنیاد تحقیقات هخامنشی را بنیاد نهاد و تا سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) علاوه بر تدریس در مؤسسهٔ آسیایی، ریاست بنیاد را نیز بر عهده داشت. او همچنین در دانشگاه‌های تهران، هاروارد، کلمبیا، گوتینگن و اورگن شرقی، درس‌های تاریخ هنر، تاریخ‌نگاری، تاریخ باستان، زنان جهان کلاسیک و تاریخ خاورمیانه را تدریس می‌کرد.

شاپور شهبازی با برخی مراکز پژوهشی ازجمله دائرهالمعارف بزرگ اسلامی و مرکز نشر دانشگاهی همکاری نزدیک داشت. او مشاور مرکز نشر و عضو هیئت نویسندگان مجله‌های باستان‌شناسی و تاریخ و نامهٔ ایران باستان، از مجله‌های ادواری مرکز بود. در سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱ میلادی) که «بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد» تأسیس شد، شهبازی به مقام مشاور عالی علمی آن برگزیده شد.

جوایز و افتخارات علمی علیرضا شاپور شهبازی

برندهٔ جایزهٔ بهترین کتاب سال ایران در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰ میلادی) برای کتاب جهانداری کوروش بزرگ.
جایزهٔ هوشنگ پورشریعتی انجمن مطالعات خاورمیانه (میسا) برای زحمات ایشان در زمینهٔ تاریخ گذشتهٔ ایران در سال ۱۳۸۴.
عضو بنیاد الکساندر فون هومبولت بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۳، آلمان غربی
عضو برجستهٔ هیئت علمی دانشگاه اورگن شرقی در سال ۲۰۰۵

درگذشت علیرضا شاپور شهبازی

شاپور شهبازی یکی از فعال‌ترین استادان در زمینهٔ تاریخ پیش از اسلام ایران بود
آرامگاه شهبازی در حافظیه شیراز

شهبازی در ۲۵ تیر ۱۳۸۵ (۱۵ ژوئیه ۲۰۰۶) بر اثر ابتلا به سرطان معده در شهر واشینگتن، دی. سی. درگذشت. پیکر او پس از فوت به ایران منتقل شد و در حافظیه دفن شد.

پس از مرگ شهبازی، سازمان میراث فرهنگی در ۲۶ مردادماه ۱۳۸۵ مراسم بزرگداشتی در محل این سازمان در خیابان آزادی برگزار کرد که در آن علاقه‌مندان و دوستان به‌ویژه باستان‌شناسان دوستدار او دربارهٔ اندیشه‌ها، کارها و سجایای اخلاقی او سخن گفتند. همچنین در پنجم شهریورماه همان سال به‌مناسبت چهلمین روز مرگ شهبازی، به همت بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد، نشست علمی در تخت جمشید برگزار شد که در آن صاحب‌نظران آخرین تحقیقات خود را در زمینهٔ باستان‌شناسی و تاریخ و تمدن ایران عرضه کردند. مقارن این نشست (شهریور ۸۵) نخستین شمارهٔ خبرنامهٔ بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد، ویژه‌نامهٔ زنده‌یاد شهبازی نیز منتشر شد.

دیدگاه‌ها دربارهٔ او
تورج دریایی، پژوهشگر و تاریخ‌نگار در حوزهٔ مطالعات ایرانی می‌گوید: «دکتر شهبازی همیشه به من تذکر می‌داد که یادم نرود که اول من یک ایرانی هستم و بعد یک محقق و در قبال تاریخ و فرهنگ این کشور مسئولم؛ بااین‌حال هرگز دید شوونیستی و نژادپرستانه و غیرمعقول دربارهٔ ایران باستان نداشت. جای بسی تأسف است که چنین دانشمند برجسته‌ای را از دست داده‌ایم.» کامیار عبدی، باستان‌شناس ایرانی دربارهٔ روش تحقیق شهبازی می‌گوید: «آقای شهبازی یکی از معدود مورخان ایرانی بودند که با روش‌شناسی تاریخ و تاریخ‌نگاری، آشنایی علمی و تحصیلات آکادمیک داشتند و در کارهایشان برخلاف خیلی چیزهایی که در ایران و خارج از ایران درمی‌آید، این نکته مشهود است. ایشان نه تنها با منابع مکتوب ایران، بلکه منابع غربی و منابعی که از یونان و روم باستان دربارهٔ ایران به دست آمده بود آشنایی کامل داشتند و همهٔ آن‌ها را در کارهایشان به کار می‌بردند.»

محمدحسین طالبیان پس از مرگ شاپور شهبازی گفت: «بی‌گمان درگذشت زود هنگام ایشان، ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای جامعهٔ فرهنگی کشور و شیفتگان تاریخ و هویت ایران شمرده خواهد شد.»

منصور رستگار فسایی، پژوهشگر و نویسنده ایرانی در مراسم چهلمین روز مرگ شاپور شهبازی گفت: «شهبازی سال‌های طولانی به تحصیل و مطالعه در داخل و خارج ایران پرداخت که نتیجهٔ آن ارائهٔ مقالات و کتب بسیار است. تلاش وی به شناسایی ایران در دنیا منجر شد، شناختی که وی از ایران به دنیا داد تا آن روز بی‌سابقه بود.»

فهرست آثار علیرضا شاپور شهبازی

پروفسور علیرضا شاپور شهبازی در حال سخنرانی

پروفسور علیرضا شاپور شهبازی در حال سخنرانی

شاپور شهبازی یکی از فعال‌ترین استادان در زمینهٔ تاریخ پیش از اسلام ایران بود و ۱۸ کتاب در این زمینه به‌زبان‌های فارسی، انگلیسی، آلمانی و فرانسوی به رشتهٔ تحریر درآورد و ۱۸۰ مقاله نیز در زمینهٔ تاریخ، فرهنگ، هنر و زبان ایران منتشر کرد که مقاله‌های بسیاری از وی در دانشنامهٔ ایرانیکا قرار گرفته‌اند.

از کتاب‌های او به کورش بزرگ: زندگی و جهان‌داری بنیادگذار شاهنشاهی ایران که برندهٔ جایزهٔ کتاب سال شد؛ کتاب راهنمای مستند تخت جمشید که به زبان‌های فرانسه و آلمانی نیز ترجمه شده؛ کتاب فردوسی؛ یک بیوگرافی انتقادی (۱۹۹۱) که توسط دانشگاه هاروارد منتشر شده‌است و کتاب شرح مصور نقش رستم که به چهار زبان فارسی، انگلیسی، آلمانی و فرانسوی منتشر شد، را می‌توان نام برد.

شهبازی همچنین با مراکز پژوهشی و تولیدکنندهٔ مستند، همکاری‌های مختلفی را داشته‌است و به‌عنوان میهمان در برنامهٔ‌های مستندهای شبکهٔ بی‌بی‌سی و دیسکاوری شرکت می‌کرد.

فیلم‌های مستند
شهبازی با مراکز پژوهشی و تولیدکنندهٔ مستند، همکاری‌های مختلفی را داشته‌است؛ او به‌عنوان میهمان در برنامهٔ‌های مستندهای شبکهٔ بی‌بی‌سی و دیسکاوری شرکت می‌کرد.

سنگ نگاره «فراته داران» در قیر را شکستند!/بغداد اولین ساتراپ ایرانی استخر پس از شکست هخامنشیان

مطالب مرتبط

در دوره هخامنشی بیش از ۳۰ ایالت تحت قلمرو ایران باستان قرار داشتند/تخت جمشید زایش تاریخ ایران است

افشاگری از وضعیت وخیم آرامگاه اردشیر دوم هخامنشی در تخت جمشید

تصویری باستانی از نبرد هوپلیت یونانی و جنگجوی ایرانی هخامنشی

نظرات

  • محمد

    تاریخ : ۱۱ - بهمن - ۱۴۰۲

    حسن پابرهنه خفه شو خرفت خائن تف سربالا


  • حسن

    تاریخ : ۱۱ - بهمن - ۱۴۰۲

    حاصل توهمات پارسی….چرا ایرانشهری ها به چیزی که دور از واقعیت هست مینازن؟


  • قهرمانی

    تاریخ : ۱۱ - بهمن - ۱۴۰۲

    شهبازی‌فامیلی‌ازطایفه‌نمدی‌است