عوامل مختلفی می‌توانند باعث خارش پوست شوند، اما در بیشتر موارد علت خارش بدن حساسیت غذایی است. معمولاً افرادی که حساسیت غذایی دارند به بعضی از پروتئین‌های غذا واکنش نشان می‌دهند، چون سیستم ایمنی آن‌ها این پروتئین‌ها را به‌عنوان یک ماده‌ی مضر شناسایی کرده و برای مبارزه با آن‌ها آنتی‌بادی تولید می‌کند.
شناسایی مواد غذایی آلرژی‌زا بهترین راه برای جلوگیری از علائم نامطلوب حساسیت غذایی است. در این مقاله شما را با علل خارش پوست و ۷ ماده‌ی غذایی مختلف که می‌توانند در اثر بروز یک واکنش آلرژیک باعث خارش شوند، آشنا می‌کنیم. ما را تا انتهای این مقاله همراهی کنید.
علت خارش بدن چیست؟
وقتی صحبت از علت خارش پوست صورت و بدن به میان می‌آید می‌توان به عوامل مختلفی اشاره کرد، از جمله:
- واکنش آلرژیک به غذا، نیش حشرات، گرده‌ی گل‌ها و داروها
- بیماری‌های پوستی مانند اگزما، پسوریازیس و خشکی پوست
- مواد شیمیایی محرک، لوازم آرایشی و سایر مواد
- انگل‌ها مثل کرمک، گال و شپش سر و بدن
- بیماری‌های کبد، کلیه یا تیروئید
- بعضی از سرطان‌ها یا روش‌های درمان سرطان
- بیماری‌هایی که می‌توانند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارند، مانند دیابت و زونا
زنان باردار از جمله افرادی هستند که ممکن است خارش پوست را تجربه کنند. در بیشتر موارد، تغییرات هورمونی و خشکی پوست علت خارش بدن در بارداری هستند. اما گاهی اوقات ممکن است این علامت از یک مشکل جدی به نام کلستاز (Cholestasis) ناشی شود. کلستاز یک اختلال کبدی است که با تجمع اسیدهای صفراوی در خون باعث خارش می‌شود. زنانی که در طول بارداری با خارش شدید یا مزمن پوست مواجه می‌شوند، باید حتماً به پزشک مراجعه کنند.
علت خارش بدن در شب
بیش از ۹۰ درصد افراد مبتلا به خارش مزمن، از خارش شبانه یا افزایش خارش پوست در شب شکایت دارند. خارش شدید پوست در شب خواب را مختل می‌کند و کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
غالباً خارش شبانه به ریتم سیرکادین (ریتم شبانه‌روزی بدن) مربوط می‌شود. به‌عنوان مثال، بالا رفتن دمای بدن و افزایش خون‌رسانی به پوست در ساعات پایانی روز باعث گرم شدن پوست و احساس خارش می‌شود. علاوه بر این، ترشح سیتوکین‌های التهابی در شب افزایش می‌یابد و پوست شب‌ها آب بیشتری از دست می‌دهد. اگر خارش شبانه با درمان‌های خانگی برطرف نشد، باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
چرا غذا باعث خارش پوست می‌شود؟
به طور کلی، غذاها نباید باعث خارش بدن شوند، مگر اینکه شما به یک مشکل خاص مانند حساسیت غذایی یا عدم تحمل هیستامین مبتلا باشید. اگر بعد از خوردن یک غذای خاص دچار خارش می‌شوید، علائم خود را با پزشک در میان بگذارید تا علت بروز این مشکل مشخص شود. رژیم غذایی خود را بدون مشورت با پزشک تغییر ندهید. اگر حساسیت غذایی دارید، خوردن غذاهایی که باعث خارش پوست می‌شوند ممکن است به بروز عوارض شدید منجر شود.
حساسیت غذایی
حساسیت غذایی که شایع‌ترین علت خارش پوست سر و بدن است، با آزاد کردن مواد شیمیایی در بدن باعث التهاب، تورم، خارش و قرمزی پوست می‌شود. خارش ناشی از حساسیت غذایی می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن به بروز کهیر و اگزما منجر شود.
رایج‌ترین غذاهایی که می‌توانند در بعضی از افراد باعث واکنش آلرژیک شوند عبارتند از: گندم، شیر، تخم‌مرغ، سویا، ماهی، بادام‌زمینی و آجیل درختی. گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، آناناس و افزودنی‌های غذایی هم جزء مواد آلرژی‌زا طبقه‌بندی می‌شوند. خارش ناشی از حساسیت غذایی می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن به بروز کهیر و اگزما منجر شود.
سندرم آلرژی دهانی
سندرم آلرژی دهانی در اثر واکنش متقاطع رخ می‌دهد و باعث خارش دهان، گلو و لب‌ها می‌شود. واکنش متقاطع زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما پروتئین‌های موجود در یک غذای خاص را به اشتباه گرده‌ی گیاه در نظر می‌گیرد. چون هم گرده و هم آن ماده‌ی غذایی خاص حاوی پروتئین‌های مشابهی هستند.
رایج‌ترین غذاهایی که باعث ایجاد سندرم آلرژی دهانی می‌شوند، میوه‌ها، سبزیجات و مغزهای خوراکی هستند. به عنوان مثال، اگر به گرده‌ی گیاه‌ی راگوید (Ragweed) حساسیت داشته باشید، خوردن کدوسبز، طالبی، موز و خیار می‌تواند باعث ایجاد خارش در دهان شما شود. در بعضی موارد، پختن مواد غذایی از خارش بدن جلوگیری می‌کند.
عدم تحمل هیستامین
هیستامین یک ماده‌ی شیمیایی است که از بروز عفونت جلوگیری می‌کند، اما افزایش بیش از حد آن در بدن به بروز التهاب، خارش و تورم در بافت‌های نرم مانند ریه‌ها، پوست و سینوس‌ها منجر می‌شود. بعضی از غذاها مثل ماهی تن، اسفناج، پنیر، بادمجان و مخمر حاوی هیستامین هستند و به همین دلیل مصرف آن‌ها ممکن است علت خارش بدن باشد. سردرد، برافروختگی پوست، ضربان قلب سریع، خس خس سینه و غش از سایر علائمی هستند که در اثر عدم تحمل هیستامین رخ می‌دهند.
چه غذاهایی باعث خارش پوست می‌شود؟
خارش و تحریک پوست می‌تواند توسط عوامل زیادی ایجاد شود، از خشکی پوست گرفته تا حساسیت‌های غذایی. اگر مستعد خشکی، خارش و التهاب پوست هستید، ممکن است رژیم غذایی شما مقصر باشد. بنابراین، باید بدانید که چه غذاهایی ممکن است باعث تحریک پوست شوند. رایج‌ترین غذاهایی که به دلیل حساسیت غذایی می‌توانند باعث خارش پوست شوند، عبارتند از:
۱. سویا
اگرچه حساسیت به سویا در میان شیرخواران و کودکان شایع است، اما بزرگسالان هم ممکن است با این مشکل روبرو شوند. حساسیت به سویا از واکنش نسبت به پروتئین خاصی که در سویا و سایر محصولات حاوی آن (مانند میسو، توفو و تمپه) وجود دارد، ناشی می‌شود.
حساسیت به سویا می‌تواند عوارض جانبی متعددی ایجاد کند. به‌عنوان مثال، باعث بروز اگزما یا درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis) شود که با خارش و التهاب پوست مشخص می‌شود. همچنین ممکن است اثرات نامطلوب دیگری روی سلامتی داشته باشد و به بروز علائمی مانند تورم، سوزن سوزن شدن دهان، درد معده و خس خس سینه منجر شود.
درماتیت آتوپیک مشکلی است که معمولاً از آن به‌عنوان علت خارش بدن کودکان یاد می‌شود، با این حال در هر سنی ممکن است رخ دهد. درماتیت آتوپیک یک بیماری مزمن است که علائم آن به‌طور دوره‌ای ظاهر می‌شوند و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، اما می‌توان علائم آن را کاهش داد یا از شعله‌ور شدن آن‌ها جلوگیری کرد. معمولاً اجتناب از مصرف صابون‌های تند، مرطوب کردن منظم پوست و استفاده از کرم‌ها یا پمادهای دارویی کمک‌کننده است.
اجتناب از مصرف غذاهایی که باعث خارش پوست می‌شوند، می‌تواند در درمان درماتیت آتوپیک مؤثر باشد. افرادی که به سویا حساسیت دارند باید از مصرف تمام محصولات حاوی سویا اجتناب کنند. اما غالباً می‌توانند با خیال راحت از بعضی مواد فرآوری‌شده مانند روغن سویای تصفیه شده و لسیتین سویا (یک افزودنی غذایی) استفاده کنند.
۲. بادام‌زمینی
در بعضی از افراد حساسیت به بادام‌زمینی علت خارش بدن است. حساسیت به بادام‌زمینی یکی از شایع‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین آلرژی‌های غذایی محسوب می‌شود. در افرادی که به بادام‌زمینی حساسیت دارند، مواجهه با پروتئین‌های خاصی که در این ماده‌ی غذایی یافت می‌شود می‌تواند به بروز پاسخ ایمنی منجر شود.
غالباً حساسیت به بادام‌زمینی با بثورات پوستی و سایر علائم مانند تورم زیر پوست، خس خس سینه، تنگی نفس و مشکلات گوارشی مشخص می‌شود. در موارد شدید، حساسیت به بادام‌زمینی ممکن است باعث آنافیلاکسی (Anaphylaxis) شود که یک واکنش آلرژیک بالقوه کشنده است.
آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک شدید است که می‌تواند در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه پس از مواجهه با چیزی که به آن حساسیت دارید، رخ دهد. آنافیلاکسی باعث ترشح مقدار زیادی مواد شیمیایی از سیستم ایمنی می‌شود که می‌تواند باعث شوک شود. فشار خون به‌طور ناگهانی کاهش می‌یابد، مجاری تنفسی باریک می‌شود و تنفس مختل می‌شود.
از علائم و نشانه‌های رایج آنافیلاکسی می‌توان به نبض سریع و ضعیف، واکنش‌های پوستی از جمله کهیر و خارش پوست، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، سرگیجه و غش اشاره کرد. در هنگام بروز این واکنش باید بلافاصله اپی‌نفرین تزریق کنید. اگر اپی‌نفرین ندارید، باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
تحقیقات نشان می‌دهد که ابتلا به آسم ممکن است خطر بروز واکنش‌های آلرژیک شدید را در افرادی که به بادام‌زمینی حساسیت دارند، افزایش دهد. افرادی که به بادام‌زمینی حساسیت دارند باید قبل از افزودن محصولات حاوی بادام‌زمینی به رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنند.
در بعضی موارد، ممکن است مصرف روغن بادام‌زمینی بسیار تصفیه‌شده برای کسانی که به بادام‌زمینی حساسیت دارند، بی‌خطر باشد. با این حال، باید از مصرف روغن بادام‌زمینی تصفیه‌نشده یا روغنی که با پرس سرد به دست آمده، اجتناب شود. در روش پرس سرد، روغن با فشار مکانیکی و بدون حرارت دیدن تولید می‌شود.
۳. گندم
گندم هم به‌عنوان محصولی که به‌طور گسترده در سراسر جهان کشت می‌شود، می‌تواند در بعضی از افراد علت خارش بدن باشد. گندم یکی از شایع‌ترین آلرژن‌های غذایی است که حساسیت به آن حدود ۱ درصد کودکان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
حساسیت به گندم به علت مواجهه با پروتئین‌های موجود در این ماده‌ی غذایی که آلبومین (Albumin)، گلیادین (Gliadin)، گلوبولین (Globulin) و گلوتن (Gluten) نام دارند، ایجاد می‌شود. این ماده‌ی غذایی می‌تواند باعث بروز علائمی مانند خارش، ناراحتی گوارشی و مشکلات تنفسی شود. بعضی تحقیقات نشان می‌دهد که حساسیت به گندم در میان افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم، اگزما یا حساسیت فصلی دارند، شایع‌تر است.
افرادی که به گندم حساسیت دارند باید از مصرف تمام غذاهای حاوی گندم از جمله نان، آرد، پاستا یا کراکر خودداری کنند. همچنین مهم است که برچسب محصولات غذایی را به دقت بخوانند. چون گاهی اوقات گندم در محصولاتی مانند سس، سوپ‌های آماده و گوشت‌های فرآوری‌شده هم یافت می‌شود.
۴. شیر گاو
شیر گاو هم از غذاهایی است که می‌توان از آن به‌عنوان علت خارش سر و بدن نام برد. حساسیت به شیر گاو بیشتر شیرخواران و کودکان را درگیر می‌کند و معمولاً از وجود دو پروتئین به نام پروتئین وی (Whey) و پروتئین کازئین (Casein) ناشی می‌شود.
افرادی که به پروتئین‌های شیر گاو حساسیت دارند در هنگام مواجهه با آن‌ها دچار مشکلاتی مانند تورم لب‌ها، زبان یا گلو و همچنین خارش یا سوزن سوزن شدن اطراف دهان می‌شوند. استفراغ، اسهال، کرامپ معده (انقباضات دردناک معده)، خس خس سینه و آنافیلاکسی از سایر علائمی هستند که ممکن است بعد از مصرف شیر گاو مشاهده شوند. افرادی که به شیر گاو حساسیت دارند باید از مصرف تمام محصولات حاوی آن شامل شیر، ماست، پنیر، کره و بستنی خودداری کنند.
۵. تخم‌مرغ
گاهی اوقات حساسیت به تخم‌مرغ، به‌خصوص پروتئین‌های سفیده‌ی تخم‌مرغ، علت خارش بدن است. این پروتئین‌ها اووالبومین (Ovalbumin)، اووترانسفرین (Ovotransferrin)، لیزوزیم (Lysozyme) و اووموسین (Ovomucin) نام دارند.
یکی از علائم اصلی حساسیت به تخم‌مرغ کهیر است که باعث قرمزی، تورم و خارش پوست می‌شود. از سایر عوارض این مشکل می‌توان به بروز طیف وسیعی از مشکلات گوارشی از جمله استفراغ، اسهال و درد معده اشاره کرد.
بعضی از افرادی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند می‌توانند بدون بروز هیچ مشکلی از مصرف تخم اردک، غاز یا بلدرچین لذت ببرند، اما بعضی از آن‌ها باید به‌طور کامل از خوردن تخم پرندگان خودداری کنند. به همین دلیل، اگر به تخم‌مرغ حساسیت دارید، قبل از اینکه تخم سایر پرندگان را در رژیم غذایی خود بگنجانید با پزشک مشورت کنید تا از بروز علائم منفی جلوگیری شود.
۶. آجیل درختی
اصطلاح «آجیل درختی» به هر آجیلی که روی درخت رشد می‌کند (از جمله بادام، بادام‌هندی، گردو، پسته و فندق)، اطلاق می‌شود. حساسیت به آجیل درختی بسیار شایع است و تقریباً ۴/۹ درصد از جمعیت جهان با آن درگیر هستند.
واکنش‌های آلرژیک به دلیل وجود پروتئین‌های خاص در آجیل درختی از جمله اولئوزین‌ها (Oleosins)، لگومین (Legumin)، ویسیلین‌ها (Vicilins) و آلبومین‌های ۲S (2S Albumins) ایجاد می‌شود. حساسیت به آجیل درختی باعث سوزن سوزن شدن، قرمزی و خارش پوست و همچنین تورم دهان می‌شود. در مبتلایان به آسم، اگزما و تب یونجه ممکن است واکنش آلرژیک نسبت به آجیل درختی شدیدتر باشد.
بعضی از افراد ممکن است تنها به انواع خاصی از آجیل درختی حساسیت داشته باشند. با این حال، به دلیل خطر آلودگی متقاطع در تولید مواد غذایی اغلب توصیه می‌شود در صورت داشتن حساسیت به‌طور کامل از مصرف آجیل درختی خودداری شود. آلودگی متقاطع زمانی اتفاق می‌افتد که یک غذا با غذایی که به آن حساسیت دارید، تماس پیدا می‌کند.
۷. ماهی
حساسیت به ماهی در اثر واکنش آلرژیک به ماهی‌های باله‌دار مانند ماهی تن، سالمون و ماهی کاد رخ می‌دهد. معمولاً این مشکل توسط پروتئین‌های خاص موجود در ماهی، از جمله پاروالبومین‌ها (Parvalbumins)، ایجاد می‌شود. در افرادی که به ماهی حساسیت دارند، قرار گرفتن در معرض این پروتئین‌ها می‌تواند باعث درد معده، کهیر و خارش پوست شود.
بعضی از افراد ممکن است به انواع خاصی از ماهی حساسیت داشته باشند و بدون مشکل بتوانند از سایر ماهی‌ها استفاده کنند. با این حال، معمولاً به افرادی که به ماهی حساسیت دارند توصیه می‌شود از خوردن همه‌ی ماهی‌ها و محصولات حاوی ماهی به دلیل خطر آلودگی متقاطع اجتناب کنند.
کدام غذاها به درمان خارش بدن کمک می‌کنند؟
درمان خارش بدن به علت بروز آن بستگی دارد، اما رژیم غذایی هم می‌تواند در رفع آن مؤثر باشد. اگر به غذاهای زیر حساسیت ندارید، می‌توانید برای درمان خارش بدن از آن‌ها کمک بگیرید:
غذاهای غنی از ویتامین E
ویتامین E خواص آنتی اکسیدانی دارد و از سلول‌های بدن (از جمله سلول‌های پوست) در برابر آسیب محافظت می‌کند. اگر از ویتامین E موضعی استفاده کنید، می‌تواند التهاب و تورم پوست را که در اثر مواجهه با اشعه‌ی ماوراء بنفش خورشید ایجاد شده، تسکین دهد. این ویتامین به‌وفور در آجیل، دانه‌ها و آووکادو یافت می‌شود.
غذاهای غنی از ویتامین C
ویتامین C هم به دلیل داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی از آسیب‌دیدگی پوست جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، به بدن در ساخت کلاژن کمک می‌کند. کلاژن یک نوع پروتئین است که در حفظ الاستیسیته‌ی پوست و هیدراته نگه داشتن آن نقش دارد.
با بالا رفتن سن احتمال خشکی پوست افزایش می‌یابد. یکی از راه‌هایی که می‌تواند به درمان خارش ناشی از خشکی پوست کمک کند، دریافت ویتامین C است. میوه‌ها از بهترین منابع ویتامین C هستند، به همین دلیل می‌توان از میوه‌هایی مثل کیوی و انواع توت به‌عنوان بهترین میوه برای خارش پوست نام برد. سبزیجات از جمله فلفل دلمه‌ای و کلم هم از منابع خوب این ویتامین به شمار می‌روند.
غذاهای حاوی پروبیوتیک
شما می‌توانید از غذاهای حاوی پروبیوتیک مانند ماست و کفیر و باکتری‌های مفیدی که در آن‌ها وجود دارند، برای التیام علائم پوستی بهره ببرید. پروبیوتیک‌ها با اصلاح میکروبیوم پوست به پیشگیری و درمان خارش پوست، بثورات پوستی و سایر علائم اگزما، آکنه یا آسیب‌های ناشی از نور خورشید کمک می‌کنند. علاوه بر این، بعضی تحقیقات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند التهاب ناشی از آلرژی را در پوست کاهش دهند.
غذاهای حاوی کوئرستین
به گفته‌ی محققان، می‌توان با خوردن غذاهای حاوی یک نوع فلاونوئید به نام کوئرستین خارش پوست را کاهش داد. فلاونوئیدها نوعی رنگدانه‌ی طبیعی هستند که به گیاهان رنگ می‌بخشند و به دلیل داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی می‌توانند به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب کمک کنند. در محیط آزمایشگاه مشخص شده که کوئرستین پتانسیل جلوگیری از خارش پوست در اثر واکنش‌های آلرژیک را دارد و می‌تواند مانع ترشح هیستامین شود.
اگرچه باید در مورد اثربخشی کوئرستین تحقیقات بیشتری روی انسان انجام شود، اما در هر صورت خوردن غذاهای حاوی آن بی‌ضرر است. بهترین منابع کوئرستین عبارتند از: مرکبات، انگور، بلوبری، سیب، پیاز، جعفری، روغن زیتون و چای.
سایر غذاهای ضدالتهاب
خوردن غذاهای ضدالتهاب می‌تواند به پیشگیری یا درمان مشکلاتی پوستی کمک کند، چون بسیاری از بیماری‌های پوستی مثل اگزما و پسوریازیس با ایجاد التهاب به خشکی، خارش، پوسته پوسته شدن یا تحریک پوست منجر می‌شوند. مصرف غذاهای ضدالتهاب باعث درمان این بیماری‌ها نمی‌شود، اما علائم را کاهش می‌دهد. روغن زیتون، گوجه‌فرنگی، آجیل، دانه‌ها، میوه‌ها و سبزیجات برگ سبز تیره از بهترین غذاهای ضدالتهاب به شمار می‌روند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
طبیعی است که هر از گاهی دچار خارش پوست شوید. اما در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم زیر باید در اسرع وقت توسط پزشک معاینه شوید:
- خارش مداوم پوست
- کهیر
- تب
- علائم گوارشی
- تورم
پزشک می‌تواند علت بروز علائم شما را مشخص کرده و از بروز یک واکنش آلرژیک جدی و خطرناک در آینده جلوگیری کند. اگر تست حساسیت غذایی شما مثبت باشد، باید از مصرف غذاهایی که نسبت به آن‌ها حساسیت دارید، اجتناب کنید.
کلام پایانی
مصرف بعضی از مواد غذایی می‌تواند باعث بروز واکنش آلرژیک و ایجاد علائمی مانند خارش پوست شود. در بیشتر موارد، بروز این مشکل به پروتئین‌های خاصی که در غذا یافت می‌شوند، مربوط است. چراکه سیستم ایمنی این پروتئین‌ها را مضر تشخیص می‌دهد و برای مبارزه با آن‌ها آنتی‌بادی تولید می‌کند.
اگر فکر می‌کنید خارش پوست به حساسیت غذایی مرتبط است، با پزشک صحبت کنید تا به شما در شناسایی غذاهای مضر برای خارش بدن کمک کند. اگر غذا علت خارش بدن باشد، معمولاً بهترین راه حل این است که ماده‌ی غذایی آلرژی‌زا را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
نظرات