هشدار فرونشست در محوطه تخت جمشید از حدود یک دهه پیش داده شد اما گفته می‌شود در تمامی این سال‌ها شکاف‌ها و چاله‌ها با خاک و سنگ‌ریزه پر شده بودند و حالا با اثر بارش‌های اخیر همان شکاف‌ها عمیق‌تر شده‌اند و حتی در بخش‌هایی از محوطه، زمین دهان باز کرده و وضعیت این محوطه باستانی را نگران‌کننده کرده است.
اطلاعات نوشت: نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید در استان فارس واقع شده و یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را دارد، درحالی که آرامگاه ۴ پادشاه هخامنشی؛ داریوش بزرگ، خشایارشاه، اردشیر یکم و داریوش دوم را در برگرفته است.
هشدار فرونشست در این محوطه، از حدود یک دهه پیش داده شد اما گفته می‌شود در تمامی این سال‌ها شکاف‌ها و چاله‌ها با خاک و سنگ‌ریزه پر شده بودند و حالا با اثر بارش‌های اخیر همان شکاف‌ها عمیق‌تر شده‌اند و حتی در بخش‌هایی از محوطه، زمین دهان باز کرده و وضعیت این محوطه باستانی را نگران‌کننده کرده است.
برخی علت آنچه در نقش رستم رخ داده است را به قنات‌های خشک‌شده و لایروبی‌نشده و همچنین چاه‌های کشاورزی که بدون مجوز تا همین اواخر حفر شده‌اند، مربوط می‌دانند.هرچند، محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس در جمع خبرنگاران این قول را داده است که چاه‌های غیرمجاز را تعطیل و پلمپ کند.
تشدید حفره‌ها و شکاف‌ها در پایین دست
نظر اولیه گروه حدودا ۱۵نفره اساتید دانشگاه شیراز، که پنجشنبه ۲۰اردیبهشت‌ماه، مشاهده و بررسی اولیه‌ای از این محوطه باستانی داشتند، این بود که «بخشی از آنچه در نقش رستم رخ داده، فروشُست بوده است. همچنین در محوطه رانش اتفاق افتاده است. از طرفی، اثرات فرونشست‌های گسترده در طی سال‌های گذشته در دشت مرودشت، در این محوطه به دلیل ضعف و سستی خاک، بیشتر بوده است .»
قضیه فقط فرونشست و فروشُست نیست!
علیرضا عسگری چاوردی، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید است که مسئولیت محوطه باستانی نقش رستم را دارد. او معتقد است مسائل متنوعی در نقش رستم رخ داده است و قضیه فقط «فرونشست» و «فروشُست» نیست.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در گفتگو با ایسنا توضیح می‌دهد: در دوران هخامنشی این محوطه یک ساز و کار مدیریتی برای نظام آب داشته که اکنون از بین رفته است. به احتمال خیلی زیاد کانال آبی بوده است که پر شده و اکنون کارکردش را از دست داده است. از طرفی، رانشی در سازه‌های اطراف کعبه زرتشت که در پایان کاوش‌های باستان‌شناسی توسط مرمتگران ساخته شده، رخ داده است.
عسگری با استناد به کارشناسی‌های اولیه، تاکید می‌کند: خاک در محوطه نقش رستم سُست بوده و آب به آن نفوذ کرده و این احتمال را مطرح کرده است که شاید در زیر این سطح (اطراف کعبه زرتشت) سازه‌های دیگری هم باشد که از زیرخاک بیرون نیامده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید می‌گوید: بعضی از شکاف‌ها در محوطه نقش رستم در گذشته ایجاد شده بودند که پر شدند، برای همین نیاز است اساسی مطالعه کنیم. ما شیارها را پر نمی‌کنیم تا آسیب‌شناسی شود. در واقع آنچه اتفاق افتاده ناشی از مشکلات درونی سایت و البته بخشی از آن، فرونشست است.
عسگری انکار نمی‌کند که فرونشست در بخش‌های دیگر دشت وجود دارد، اما تاکید می‌کند در محوطه نقش رستم، چون سیستم مدیریتی آب از کار افتاده و زمین سست بوده ، شکاف‌ها تشدید شده است.
وی اظهارات یکی از متخصصان زمین‌شناسی را هم شاهد می‌گیرد، که هنگام مشاهدات میدانی گفته است: «آب نقاط ضعف زمین را پیدا می‌کند، یعنی جایی که سست‌تر بوده، رفته است.»
ضرورت انجام مطالعات علمی
آنطور که مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید می‌گوید قرار است مطالعات علمی‌تری در محوطه نقش رستم انجام شود؛ در این مرحله بررسی‌های ژئوفیزیک، ژئوالکتریک و ژئومغناطیسم انجام می‌شود و دستگاه‌هایGPS نصب خواهد شد.
عسگری می‌گوید: باید مشخص شود سیستم‌هایی که در زیر سطح زمین قرار دارند در کجا خراب و یا از کار افتاده‌اند و میزان آسیب‌ها و خطراتی که به سایت نقش رستم وارد شده است، برآورد شود.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید لازم می‌داند که یک برنامه بلندمدت حداقل ۵ساله برای نقش رستم از نظر کاوش، بررسی و حفاظت و مرمت اجرا شود، چون مساله نقش رستم فقط فرونشست نیست، مساله حفاظتی، مرمتی، باستان شناسی مطالعات زمین‌شناسی است، مساله خاک و پایش است و این محوطه باید در جهت حفاظت و ساماندهی به کلی مورد مطالعه و بازنگری قرار گیرد.
بنا به این گزارش احتمال آسیب جدی یا حتی ریزش بنای نقش رستم به حدی جدی شده و از مرز هشدار هم عبور کرده است که از چند روز قبل دسترسی به نقش‌برجسته‌ها برای بازدیدکنندگان هم محدود شده است اما همچنان اقدام عاجل و فوری برای نجات این بنای کهن ایران زمین انجام نمی گیرد.
نظرات