ایلنا: عزیز عاشقی بیش از نیم قرن نگهبان مجموعه‌جهانی تختسلیمان بود، او که کارش را دو سال بعد از جنگ جهانی دوم با اشمیت در این مجموعه آغاز کرد و به‌واسطه همکاری با آلمانی‌ها مسلط به این زبان بود تا زمانی‌که زنده بود از جان مایه گذاشت و اجازه نداد یک حفاری غیرمجاز در اطراف مجموعه جهانی تختسلیمان صورت بگیرد. حالا عزیز عاشقی ده سال است که از دنیا رفته، به جای او؛ حفاران غیرمجاز امان تختسلیمان را بریده‌اند!
حفاظت از میراث‌فرهنگی، بیشتر از آنکه بودجه و امکانات بخواهد، دلِ بزرگ و عاشق می‌خواهد درست مثل «عزیز عاشقی»!
آقای «نوروزی» نوه دختری عزیز عاشقی است او در سالهای گذشته یکی از نیروهای میراث‌فرهنگی بود و حالا کارشناس و مشاور پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش است و در تختسلیمان زندگی می‌کند. از وضعیت اسفناکی که حفاران غیرمجاز برای این مجموعه جهانی ایجاد کرده‌اند، می‌گوید.
نوروزی می‌گوید: در دوره‌ای که پدربزرگم نگهبان مجموعه جهانی تختسلیمان بود شبانه‌روز در این منطقه نگهبانی می‌داد و آنطور که خودش تعریف می‌کرد به‌ندرت پیش می‌آمد که حفاری غیرمجاز در این محوطه جهانی صورت بگیرد حتی در خاطراتش تعریف می‌کند؛ «تا زمانی که من نگهبان بودم حفاری غیرمجاز وجود نداشت. خاطرم هست شبی با صدای موتور ماشینی و نور آن برخاستم همراه پسرم که کوچک بود تفنگ بر دوش و چراغ به دست خود را به تخت سلیمان رساندم، ۷-۶ نفری بودند با بیل و کلنگ، برخی هم از محلی‌ها بودند. من جلو رفتم، پسرم عقب تیری هوایی رها کرد، آنها ترسیدند و رفتند».
روایت‌های نوه عزیز عاشقی با خاطرات پدربزرگ‌اش فرق کرده است. او برای ما از حفاری‌های غیرمجازی می‌گوید که دامنه وسیعی از تخت سلیمان را دربرگرفته: متاسفانه در مجموعه جهانی تختسلیمان با داشتن ۲۰ نیروی کارشناس و کارگر و یگان حفاظت نمی‌توان به‌درستی از این اثر جهانی منحصربه‌فرد مراقبت کرد. در مجموعه ۱۲ هکتاری تختسلیمان که در مرکز قرار دارد، یک قسمتی در جنوب تختسلیمان است که به آن کوه طویله سلیمان می‌گویند. اشکانیان و ساسانیان قبور خود را به سمت شمال حفر میکردند اگر به این منطقه بروید، خواهید دید که تمام این نقطه که دارای آثار بوده مملو از گودال‌های مختلفی است که توسط سودجویان آثار تاریخی و حفاران غیرمجاز کنده شده‌اند به طوری که اگر کسی زمستان به کوهستان برود در این گودال می‌افتد.
به گفته نوروزی؛ در دامنه کوه‌های تختسلیمان تا چشم کار می‌کند گودال‌هایی است که گنج‌یابان حفر کرده‌اند: یک زمانی وقتی در میراث‌فرهنگی فعالیت داشتم نگهبانان شب‌ها در اطراف مجموعه نور می‌انداختند و یا روشنایی به مجموعه می دادند و حواس‌شان به اتفاقاتی که پیرامون محوطه رخ می‌داد بود اما امروز هر کسی به راحتی می‌تواند دستگاه گنج‌یاب و کلنگ بیاورد و در دامنه کوه‌های تختسلیمان حفاری کند.
سال گذشته نیز در روستای بابانظر در دو کیلومتری مجموعه تختسلیمان چندین نفر از گنج‌یابان توسط مردم محلی دستگیر شدند اما بازهم هیچ اتفاقی رخ نداد و دوباره گروهی دیگر شروع به‌کار کردند. مردم محلی می‌گویند ما هرازگاهی دستگاه‌های گنج‌یاب را تحویل پاسگاه می‌دهیم ولی فردای آن روز گویی هیچ اتفاقی رخ نداده و گروه دیگر آزادانه برای حفاری غیرمجاز به منطقه می‌آیند.
برخی از مردم محلی فعالیت گنج‌یابان را به‌قدری آزادانه توصیف می‌کنند که شاید باورش مشکل باشد. آنها می‌گویند: این روزها بلاگرهای گنج‌یابی در قسمت شمالی مجموعه تختسلیمان با دوربین عکاسی می‌آیند و بدون هیچ ترسی در گودال‌ها می‌ایستند و با نشان‌دادن سکه‌های طلای ساسانی، تبلیغ حفاری غیرمجاز و گنج‌یابی می‌کنند.
این درحالی است که در دامنه کوه بلقیس که مملو از سنگ‌های گارنت است برخی به هوای برداشت همین سنگ‌ها با بیل و کلنگ و دستگاه به حفاری غیرمجاز می‌پردازند. نوروزی می‌گوید: تونل‌هایی که در دامنه بلقیس حفر شده به قدری عمیق و بزرگ است که یک گله گوسفند در آن‌جا می‌توانند بخوابند!
تختسلیمان واقع در شهرستان تکاب نام یک بخش در استان آذربایجان غربی است که در گذشته نزدیک، شهر تازه کند نصرت آباد و در گذشته دور «گنجک» نامیده می‌شده است. گفته شده که تخت سلیمان همان «فره‌اسپه» پایتخت ایران اشکانی بوده است. تختسلیمان بزرگترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به ویژه در دوره ساسانیان به شمار می‌رفت؛ اما در سال ۶۲۴ میلادی در حمله هراکلیوس، امپراتور رومیان به ایران، تخریب شد. در آن زمان این شهر گنجک نام داشت که امروزه با نام روستای (شهر) تختسلیمان شناخته می‌شود.
به گزارش اول فارس ، تختسلیمان چهارمین اثر ایران است که در بیست و هفتمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو در پاریس به شماره ۱۰۷۷ در سال ۱۳۸۲ به ثبت جهانی رسیده است.
در ۳۲ کیلومتری شمال شرق تکاب در استان آذربایجان غربی، جاذبه تاریخی با قدمتی سه هزار ساله به نام تخت سلیمان قرار دارد که حکایت‌ها و افسانه‌های زیادی به آن منتسب شده است.
عده‌ای معتقدند زرتشت (زردشت) پیامبر در این مکان متولد شده است؛ برخی نیز معتقدند که دریاچه تخت سلیمان که در مرکز این منطقه قرار دارد پس از آن به وجود آمد که حضرت سلیمان عصای خود را به زمین کوبید.
این مکان مهم تاریخی پس از تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان، چهارمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو باشد.
به جرأت می‌توان گفت اهمیت تاریخی تخت سلیمان تکاب کمتر از تخت جمشید نیست و گنجینه‌های ارزشمندی به‌جا مانده از دوران ایران باستان را در خود جای داده است؛ آثار کشف شده در این مکان نمادی شاخص از قدرت معماری ایرانیان باستان محسوب می‌شوند و شگفتی‌های معماری مانند طاق‌هایی با پهنای ۱۰ متر هر انسانی را حیرت‌زده می‌کنند. در ضمن در حفاری‌های این سایت، آثاری مربوط به دوران مادها نیز یافت شده است.
از میان مهم‌ترین آثار تاریخی ارزشمند این مجموعه تاریخی می‌توان به آتشکده آذرگُشنَسب، معبد آناهیتا و موزه تخت سلیمان اشاره کرد؛ آثار و بقایای اقامتگاه‌ها موبدان، سربازخانه‌ها و کاخ‌های پادشاهان اشکانی و ساسانی نیز از دیگر آثار تاریخی این منطقه باستانی هستند.
معبد آناهیتا
آناهیتا یا الهه آب و زیبایی یکی از الهه‌های مقدس زرتشتیان محسوب می‌شود و زرتشتیان نذورات بسیار زیادی را تقدیم این الهه میکردند؛ در دوران ساسانی و اشکانی ساختمان‌های زیادی وقف این الهه شده بود که یکی از آنها معبد آناهیتای تخت سلیمان تکاب است که در ضلع شرقی آتشکده آذرگنشسب قرار دارد.
نظرات