“بختگان” قربانی توسعه شد

دریاچه بختگان دومین دریاچه بزرگ کشور است، در حالی که قربانی توسعه شده و آن را فدای سدسازی کرده‌اند.

به گزارش اول فارس به نقل از  ایلنا،‌ دریاچه بختگان در شرق استان فارس و حوالی شهرستان نی‌ریز واقع شده است، اما وجود سه سد در بالادست تالاب بختگان روی رودخانه «کُر» که منبع اصلی تأمین آب این دریاچه است، موجب خشک شدن کامل این حوضه آبی شده‌ است و سال‌هاست مردم منطقه را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است. رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز با تاکید بر احیای دریاچه بختگان اعلام کرده، احیای این دریاچه با توجه به بودن تمام حوزه‌های آبریز در استان فارس راحت‌تر از دریاچه ارومیه است که به ۳ استان وصل است.

سیروس زارع (فعال‌محیط زیست) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه دریاچه بختگان بیشتر به یک شعار تبدیل شده است، گفت: تالاب طشک، کمجان و بختگان در کنوانسیون رامسر تحت عنوان تالاب‌های کمجان و نیریز ثبت شده است و هر سه این‌ تالاب‌ها از رودخانه کر آبگیری می‌شدند.

وی با بیان اینکه بیشترین ورودی آب تالاب‌‌ها از رودخانه کر بوده، ادامه داد: رودخانه کر نیز یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب آورد آب سالانه داشت، اما متاسفانه به مدد همت وزارت نیرو و سازمان آب منطقه‌ای فارس در سرچشمه‌های رود کر سد‌سازی صورت گرفته و تمامی این آورد در پشت سدها ذخیره شده است.

این فعال محیط‌ زیست خاطرنشان کرد: با این سدها نه حقی برای رودخانه کر قائل شدند و نه حقابه تالاب‌های طشک، کمجان و بختگان در نظر گرفته شده است، در حالی که در گذشته و زمانی که سد درودزن ساخته می‌شد، وزارت نیرو و محیط‌زیست تفاهم کرده بودند دو میلیون بر ثانیه ورودی آب از رودخانه کر به تالاب بختگان باشد، اما بعدها این تفاهم‌نامه از سوی وزارت نیرو نادیده گرفته می‌شود.

زارع با بیان اینکه وزارت نیرو تبدیل به یک دستگاه آب‌فروش، سدساز و چاه‌فروش شده است، تصریح کرد: وزارت نیرو رسالت خود را که حفظ منابع آبی است فراموش کرده است. امروز تقریبا ۱۵۰ روستا در حاشیه رودخانه کر در حال خالی شدن از سکنه هستند و امروز آبی برای خوردن ندارند. یک خانواده روستایی در حاشیه رودخانه کر در بخش کُربال قبض آبی را که به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای آب شرب و غیرشرب پرداخت می‌کند به مراتب بیشتر از یک شهروند شیرازی است که تمام مصارف خود را از آب شرب تامین می‌کند.

وی ادامه داد: صحبت‌هایی در تابستان نیز درباره خط انتقال آب شرب از دورودزن برای بخش کربال شده بود، اما متاسفانه در عمل روستاییان از این آب بی‌بهره‌اند و ۹۰ روستا اگر چه در مسیر خط لوله هستند، اما مسیر خط لوله منحرف شده و این آب برای بخش صنعت در شهر سرامه کشیده می‌شود و این آب را به شهری منتقل می‌کنند که هیچ حقا‌به‌ای از سد دوردزن و کر نداشته است.

بختگان فدای سدسازی شد

این فعال محیط‌زیست با بیان اینکه رودخانه کر طی چهارسال گذشته هیچ آبی نداشته، تصریح کرد: در گذشته یکی از زیباترین رودخانه‌های ایران با طول ۲۷۵ کیلومتر رودخانه کرد بوده که امروز به مدد سدسازی‌ها خشک شده است و در منطقه کربال زمین‌های کشاورزی بایر به شوره‌زار تبدیل شده است. متاسفانه در حوضه رودخانه کر به دلیل عدم نظارت صحیح بین ۲۰ تا ۳۰ هزار هکتار از زمین‌های منطقه در حال برنج‌کاری است.

زارع خاطرنشان کرد: توزیع ناعادلانه آب به مناطقی که اصلا در مسیر طبیعی رودخانه کر نیستند، باعث خشک شدن این تالاب‌ها شده، همچنین عدم مدیریت صحیح و انتخاب صحیح کشت کشاورزی، توسعه کمی کشاورزی در سرچشمه‌های رودخانه کر از دیگر دلایل خشک شدن تالاب‌ها در این منطقه است.

این فعال محیط‌زیست درخصوص اقدامات صورت گرفته برای احیای تالاب‌های این منطقه گفت: فعالان محیط زیست منطقه طی سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای حفظ تالاب کم‌جان و احیای آن کرده‌اند اما مدیریت منابع آب کاهش سطح زیر کشت اراضی کشاورزی، توقف کاشت گیاهان پرآب بر در این منطقه، توسعه مشاغل خانگی، تغییر الگوی کشت و انگیزه مسئولان برای انجام کار از مهمترین اقداماتی است که می‌توان برای احیای تالاب‌های این منطقه از جمله تالاب بختگان انجام داد.

وی ادامه داد: دریاچه بختگان دومین دریاچه بزرگ کشور است، در حالی که قربانی توسعه شده و آن را فدای سدسازی کرده‌اند.

اگرچه طی ماه‌ گذشته تلاش‌هایی برای احیای تالاب‌ها در این منطقه انجام شده است، اما به گفته محمودی مدیرکل محیط زیست استان فارس نگاه به تالاب و دریاچه بختگان تاکنون متناسب با شان و اهمیت و قابلیت های این تالاب نبوده است و احیای تالاب بختگان نگاه ملی می‌طلبد.

نیازمند تغییر در الگوها هستیم

مسعود باقرزاده کریمی (مدیر دفتر اکوسیستم های تالابی سازمان محیط زیست) در گفت‌گو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه تالاب‌ها به طور معمول از درد مزمن یکسانی برخوردارند و آن هم کم آبی است، گفت: تالاب‌هایی که در حاشیه کویر و در مناطق مرکزی هستند، آسیب بیشتری می‌بینند، چرا که بارش‌ها در آن مناطق تغییرات بیشتری داشته است.

 وی با بیان اینکه ما در همه جا با مصرف بی رویه آب مواجه هستیم، خاطرنشان کرد: وقتی مصرف بی‌رویه آب با تغییرات اقلیمی همراه می‌شود، بیشترین مشکلات برای محیط‌زیست و از جمله تالاب‌ها ایجاد می‌شود.

مدیر دفتر اکوسیستم های تالابی سازمان محیط زیست درباره احیای تالاب‌ها در این منطقه گفت: اگرچه تالاب‌ها شرایط خاص خود را دارند، اما ما برنامه برای همه تالاب‌ها در نظر گرفته‌ایم و این اقدامات را انجام می‌دهیم تا وارد فضای احیای کار شویم، اما طی ۵۰ الی ۶۰ سال گذشته الگوهای توسعه شکل گرفته که مردم بومی با آن خو گرفتند و قوانین و مقررات نیز بر اساس این شرایط سازگار شده است، در حالی که کل این مسیر اشتباه بوده است و باید این الگوها تغییر کرده و همه چیز را از نو شروع کنیم، ما نیز با این چالش ابایی نداریم و اگر بخواهیم خودسانسوری کرده و کار کارشناسی انجام ندهیم، نمی‌توانیم این تالاب‌ها را احیا کنیم. و باید حقایق را بازگو کنیم و تغییرات بسیاری در زمینه‌های مختلف انجام شود.

باقرزاده کریمی خاطرنشان کرد: برای ورود به این تحول بزرگ در تصمیم‌گیری‌ها چند دیتا و ابزار قوی باید در اختیار ما باشد، یکی از این ابزارها تعیین نیاز آبی تالاب‌ها است، این عدد به قدری پیچیده است و به سختی می‌توان عددهای درستی را در این خصوص پیدا کرد، اما ما در این موضوع جدیت داریم، چراکه قانون تالاب‌ها به ما تکلیف کرده است که سازمان حفاظت محیط زیست نیاز آبی را برای تالاب‌ها تعیین و وزارت نیرو نیز باید آن را تأمین کند.

وی ادامه داد: اولین قدم برای برطرف کردن مشکل تالاب‌های تعیین نیاز آبی تالاب‌ها است و خوشبختانه درباره بختگان این اتفاق صورت گرفته و تعیین نیاز شده است، مسئله دیگر این است که یک همگرایی اجرایی مدیریتی اجتماعی در خصوص تامین حقابه تالاب‌ها و احیای آنها ایجاد شود، یعنی هم از نظر اجرایی در سطح استان و مدیران در سطح کلان و هم مردم اجماعی داشته تا این رویه را تغییر دهند، برای این اقدام نیز الگوی مدیریت زیست بومی را طراحی کرده و در حوزه های تالابی اجرا می‌کنیم. در این مدل با حضور همه ذینفعان مسائل تالاب احصاء و راهکارهای لازم ارائه و به شاخص های عملیاتی تبدیل می‌شود، در حال حاضر این اتفاق درباره تالاب بختگان اجرا شده است.

مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان محیط زیست خاطرنشان کرد: پایان نامه مدیریت زیست بومی برای حوضه تالاب بختگان نوشته شده، بنابراین در بختگان زمینه ایجاد تغییر تفکرات فراهم شده است و براساس این مدیریت زیست بومی که طراحی شده و سندهای آن تنظیم شده است، برنامه های اجرایی عملیاتی می‌شود. در بختگان نیز باید مجموعه ای فراهم شده و تسهیل‌گران فنی و کارشناسان مانند دانشگاهیان هدایت این مجموعه را برعهده بگیرند. در دولت نیز مسیر اعتباری برای احیای تالاب بختگان باز شده و بخشی از اعتبارات برای شروع کار تامین شده است، تامین اعتبارات بعدی منوط به تهیه برنامه‌هاست.