بهترین زمان تعویض خاک گلدان شمعدانی کی است؟
شمعدانی، این گل دوست‌داشتنی و پر از زندگی، برای خیلی از ما یادآور گذشته و خانه باصفای مادربزرگمان است. گیاهی که آن را با مقاومت بالایش در هر شرایطی می‌شناسیم. اما این گل‌های زیبا، هر چقدر هم که مقاوم باشند، گاهی نیاز به یک تغییر اساسی دارند تا دوباره سرحال شوند و یکی از مهم‌ترین کارهایی که برایشان می‌توانیم بکنیم، تعویض خاکشان است. خاک کهنه مثل یک لباس قدیمی و تنگ می‌ماند که دیگر به کار گیاه نمی‌آید.
در این مطلب مجله گل و گیاه اول‌فارس یاد می‌گیریم چرا و کی باید خاکش را عوض کنیم و چطور این کار را درست و حسابی انجام بدهیم.
چرا شمعدانی به خاک تازه احتیاج دارد؟
شمعدانی مثل یک هنرمند است که برای خلق شاهکارهایش به ابزار خوب نیاز دارد. خاک، مهم‌ترین ابزارش است. وقتی خاک گلدان مدت زیادی در همان حالت بماند، کمکم فشرده می‌شود، مواد مغذی‌اش ته می‌کشد و دیگر نمی‌تواند آب و هوا را درست به ریشه‌ها برساند. شمعدانی هم بدون خاک خوب، نمی‌تواند برگ‌های سرسبز و گل‌های درخشانش را به ما نشان بدهد.
حالا چطور بفهمیم که خاک خسته شده و وقت تعویضش است؟ چندتا علامت واضح هست که مثل چراغ قرمز به ما هشدار می‌دهند. مثلاً اگر گل‌ها دیگر آن عظمت و رنگ و لعاب همیشگی را ندارند و انگار کوچک و بی‌حال شده‌اند، باید شک کنید که مشکل از خاک است. یا وقتی برگ‌ها زرد می‌شوند و یکی‌یکی می‌ریزند، انگار گیاه دارد به ما می‌گوید: «کمکم کن!» گاهی هم روی خاک یک لایه سفید یا شوره مانند می‌بینید که یعنی نمک‌ها و مواد معدنی زیادی جمع شده‌اند و ریشه‌ها را اذیت می‌کنند. بدتر از همه، اگر خاک بوی بد و گندیده بدهد، یعنی قارچ‌ها و باکتری‌ها در آن لانه کرده‌اند و وقت یک خانه‌تکانی اساسی رسیده.
بعضی وقت‌ها خاک هنوز نفس می‌کشد و فقط نیاز به یک انرژی اضافه دارد. در این موقعیت‌ها، به جای اینکه کل خاک را عوض کنید، می‌توانید با چند ترفند ساده، جان تازه‌ای بهش بدهید. مثلاً از کودهای مخصوص گل‌های زینتی استفاده کنید که نیتروژن (برای برگ‌ها)، فسفر (برای ریشه‌ها) و پتاسیم (برای گل‌ها) دارند. یا یک لایه نازک خاک تازه روی گلدان بریزید که مثل یک میان‌وعده سبک، گیاه را سرحال کند.
اگر حس کردید زهکشی کم شده، کمی پرلیت یا شن ریزه قاطی خاک کنید که هوا بهتر جریان پیدا کند. اما اگر خاک بوی بد می‌دهد، پر از قارچ شده یا خیلی سفت و سنگین است، چاره‌ای جز تعویض کامل ندارید.
بهترین زمان برای تعویض خاک شمعدانی کی است؟
شمعدانی هم مثل ما آدم‌ها با فصل‌ها حال و هوایش عوض می‌شود. در پاییز و زمستان، گیاه شروع به استراحت می‌کند. ریشه‌ها کم‌کار می‌شوند و شمعدانی انرژی‌اش را برای بهار ذخیره می‌کند. اگر در این موقع خاک را عوض کنید، ممکن است شمعدانی شوکه شود و بگوید: «الان وقت خوابم بود، چرا بیدارم کردی؟» برای همین، بهترین زمان برای تعویض خاک، اوایل بهار است. وقتی که هوا نرم‌نرمک گرم می‌شود، خورشید بیشتر می‌تابد و روزها طولانی‌تر می‌شوند، شمعدانی از خواب بیدار می‌شود و آماده است که دوباره قد بکشد و گل بدهد. خاک تازه توی این فصل مثل یک صبحانه مفصل و خوشمزه است که به گیاه نیرو می‌دهد تا برگ‌های جدید بزند و گل‌هایش را به رخ همه بکشد.
البته گاهی پیش می‌آید که نمی‌شود منتظر بهار ماند. مثلاً اگر ریشه‌ها پوسیده باشند، خاک پر از قارچ شده یا گیاه حالش خیلی بد باشد، باید سریع دست به کار شد، حتی اگر وسط پاییز باشد.
اول گلدان را کج کنید و با چند ضربه آرام به دیواره‌اش، خاک را شل کنید. بعد، مثل یک گنج باارزش، شمعدانی را با احتیاط بیرون بکشید. اگر ریشه‌ها خیلی به هم پیچیده و فشرده شده باشند، با دست یا یک چنگال کوچک، آروم آروم بازشان کنید.
حالا وقتش است که خاک کهنه را از ریشه‌ها جدا کنید. با دست یا یک برس نرم، خاک را بتکانید. توی این مرحله، ریشه‌ها را خوب نگاه کنید. اگر جاهایی سیاه، نرم یا پوسیده دیدید، با یک قیچی تمیز و تیز آن‌ها را بچینید. این هرس کردن مثل یک جراحی کوچولو است که گیاه را از شر قسمت‌های بیمار خلاص می‌کند.
حالا نوبت خانه جدید شمعدانی است. اگر گلدان قبلی را می‌خواهید دوباره استفاده کنید، اول حسابی گلدان را بشویید و ضدعفونی کنید تا هیچ میکروبی نماند. بعد، یک خاک تازه آماده کنید. مثلاً خاک باغچه را با پیت ماس، پرلیت و کمی کود آلی قاطی کنید. این ترکیب هم سبک است، هم مغذی و هم آب را خوب رد می‌کند. گلدان را تا نصفه با خاک پر کنید و آماده باشید برای کاشت.
گیاه را وسط گلدان بگذارید و دور ریشه‌ها را با خاک تازه پر کنید. خاک را کمی با دست فشار بدهید که شمعدانی محکم سر جایش بماند، ولی نه آنقدر که ریشه‌ها خفه شوند. تهویه برای ریشه‌ها خیلی مهم است، پس زیاده‌روی نکنید. بعد از کاشت، یک آبیاری سبک بکنید که خاک خیس بشود و دور ریشه‌ها جا بیفتد. آب اضافی را هم از زیرگلدانی خالی کنید که ریشه‌ها توی آب غرق نشوند. حالا شمعدانی آماده است که زندگی جدیدش را شروع کند.
راستی، انتخاب گلدان هم توی این ماجرا نقش دارد. گلدان‌های سفالی، چون آب را سریع تبخیر می‌کنند، ممکن است خاک را زود خشک کنند و شما را مجبور کنند بیشتر آبیاری کنید. اما گلدان‌های فایبرگلاس، هم شیک و مقاوم‌اند، هم رطوبت را بهتر نگه می‌دارند و زهکشی خوبی دارند.
بعد از تعویض خاک شمعدانی چه کنیم؟
بعد از تعویض خاک شمعدانی، ریشه‌ها باید بتوانند نفس بکشند و آزاد باشند. خاک سفت و بدون هوا مثل این است که شمعدانی را توی یک جعبه دربسته حبس کنید. برای همین، موادی مثل پرلیت یا ورمیکولیت توی خاک معجزه می‌کنند. این‌ها مثل حباب‌های ریز توی خاک می‌مانند که هم هوا به ریشه‌ها می‌رسانند و هم جلوی جمع شدن آب را می‌گیرند. نتیجه‌اش یک خاک سبک و پفکی است که ریشه‌ها عاشقش می‌شوند.
نور و دما؛ بهترین دوستان شمعدانی
شمعدانی عاشق نور است و بعد از تعویض خاک، نور خوب مثل یک معجون جادویی بهش کمک می‌کند که سریع‌تر سرپا بشود. در آفتاب مستقیم، گل‌ها و برگ‌ها حسابی جان می‌گیرند، ولی اگر آفتاب خیلی تند و سوزان باشد، برگ‌ها ممکن است بسوزند و قهوه‌ای شوند. در بهترین جا نزدیک یک پنجره با نور غیرمستقیم است که هم روشن باشد و هم ملایم.
دما هم برای شمعدانی حرف اول را می‌زند. این گیاه دمای بین ۱۸ تا ۲۵ درجه را دوست دارد و در این محدوده مثل یک پرنسس خوشحال زندگی می‌کند. اگر دما زیر ۱۰ درجه برود، انگار یخ می‌زند و رشدش متوقف می‌شود. بعد از تعویض خاک، پس یادتان باشد پس از تعویض خاک آن را در جای گرم و بدون نوسانات دمایی نگهش دارید تا شوک نبیند.
آبیاری درست؛ نه زیاد، نه کم
بعد از تعویض خاک، آبیاری یک هنر است که باید با ظرافت انجامش بدهید. درچند روز اول، گیاه هنوز دارد با خاک جدید آشنا می‌شود، پس آب زیاد ندهید که ریشه‌ها غرق نشوند. بهترین راه این است که انگشتتان را توی خاک فرو کنید؛ اگر سطحش خشک بود، وقت آبیاری است. اگه هنوز مرطوب بود، دست نگه دارید. آبیاری زیاد ریشه‌ها را پوسانده و کم‌آبی هم برگ‌ها را خشک و بی‌جان می‌کند. در تابستان که هوا گرم‌تر است، آبیاری را بیشتر کنید، ولی در زمستان که گیاه خوابیده، کمتر آب بدهید.
بیشتر بخوانید:
برای افزایش گلدهی گل شمعدانی باید چه کاری انجام دهیم؟
با این ۵ نکته طلایی عمر گل شمعدانی خود را افزایش دهید+روش نگهداری در فصل سرما
تست شخصیت: به نظر شما چه کسی گلدان را شکسته است؟
تغذیه و کوددهی؛ سوختی برای رشد
بعد از تعویض خاک، شمعدانی مثل یک ورزشکار بعد از تمرین نیاز به غذا دارد. خاک تازه مواد مغذی دارد، ولی این مواد کمکم مصرف می‌شوند و گیاه گرسنه می‌ماند. برای همین، کوددهی منظم می‌تواند رشدش را حسابی بهتر کند. کودهای مایع که نیتروژن، فسفر و پتاسیم دارند، برای شمعدانی عالی‌اند. نیتروژن برگ‌ها را سبز و شاداب، فسفر ریشه‌ها را قوی‌تر و پتاسیم گل‌ها را پررنگ و پرتعداد می‌کند.
بیماری‌ها و آفات؛ دشمن‌های کوچک شمعدانی
بعد از تعویض خاک، شمعدانی ممکن است کمی حساس شود و مستعد بیماری یا آفت بشود. قارچ‌ها و باکتری‌ها اگر خاک زیاد خیس بماند یا زهکشی بد باشد، سریع رشد می‌کنند و ریشه‌ها را اذیت می‌کنند. برای همین، همیشه از خاک استریل و باکیفیت استفاده کنید و آبیاری را درست تنظیم کنید. شته‌ها و کنه‌ها هم گاهی سراغ برگ‌ها می‌آیند و با مکیدن شیره گیاه، ضعیفش می‌کنند.
اگر لکه‌های زرد یا تارهای ریز روی برگ‌ها دیدید، با یک پارچه مرطوب یا محلول صابون ملایم، آفت‌ها را پاک کنید. گلدان فایبرگلاس چون سطحش صاف و غیرمتخلخل است، کمتر اجازه می‌دهد قارچ‌ها رشد کنند و به سلامت گیاه کمک می‌کند. توی فلاورباکس هم، چون گیاه‌ها نزدیک هم هستند، مرتب چکشان کنید که اگر یکی مریض شد، به بقیه سرایت نکند.
کلام آخر
شمعدانی با خاک تازه، مثل یک پرنده است که از قفس آزاد شده و دوباره بال می‌زند. بهترین وقت برای تعویض خاک، اوایل بهار است و با یک خاک سبک و مغذی، می‌توانید جادوی گل‌هایش را ببینید. با کمی عشق، نور، آب و مراقبت، شمعدانی‌تان سال‌ها کنار شما می‌ماند و هر روز با گل‌هایش بهتان لبخند می‌زند.منبع:دیجی کالا
