بوانات: آمیزه‌ای از طبیعت بکر، تاریخ کهن و معماری بومی بی‌نظیر
گزارش اول‌فارس ، شهرستان بوانات، واقع در شمال شرق استان فارس و در فاصله ۲۴۰ کیلومتری شیراز، با مساحتی بالغ بر ۲۴۹۹ کیلومترمربع، یکی از مناطق غنی و کمتر شناخته‌شده ایران است که با طبیعت بکر، تاریخ کهن و زیست‌بومی منحصربه‌فرد، ظرفیت‌های بی‌نظیری برای توسعه گردشگری دارد. این شهرستان که از شمال به استان یزد، از جنوب به شهرستان سرچهان، از غرب به شهرستان خرم‌بید و از شرق به شهرستان مروست در استان یزد محدود می‌شود، گنجینه‌ای از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی را در خود جای داده است.
تاریخچه و ریشه‌ی نام بوانات
تاریخچه تقسیمات کشوری بوانات به سال ۱۳۱۶ بازمی‌گردد، زمانی که سوریان مرکز بخش بوانات شد. در سال ۱۳۴۳ سوریان دارای شهرداری شد و در سال ۱۳۷۴ بخش بوانات از شهرستان آباده جدا گردید. در سال ۱۳۸۰، نام شهر سوریان به “بوانات” تغییر یافت و در سال ۱۳۹۸ نیز بخش سرچهان از بوانات جدا و به شهرستان سرچهان ارتقا یافت.
در مورد ریشه نام بوانات، دو وجه تسمیه وجود دارد: یکی “بون” به معنای بهره که بعدها با “ات” تازی جمع شده، و دیگری “بوان” به معنای بهشت که به مکان سرسبز و خوش آب و هوا دلالت دارد. هر دو وجه گویای طبیعت زیبا و سرسبز این منطقه است.
باستان شناسان بر اساس یافته های تپه تنب قلعه قدمت این شهرستان را هزاره چهارم قبل از میلاد تخمین می زنند. درکتب تاریخی از بوانات جزء چهارموضع جنات اربعه یاد کرده اند و در زمان های نه چندان دور بوانات گذرگاه خوش آب و هوایی و راه اصلی اصفهان- کرمان سلاطین و امرای صفویه و بعد از آن به حساب آمده است.
مقدسی آن را چنین وصف می کند«بوان رستاق وسیع دارد و در کوهستان واقع است. رودی از وسط شهر می گذرد و آنرا به دو قسمت تقسیم می کند» یاقوت حموی در این مورد اظهار می دارد «دره ای بین فارس و کرمان که آن هم مطلوب، دلکش و زیبا وصف شده است».
تنوع زیستی و گونه‌های جانوری
بوانات به دلیل تنوع زیست‌بوم گسترده خود، از جمله مناطق حفاظت‌شده دره باغ، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در منطقه مزایجان این شهرستان، درختانی با عمر صدها و حتی هزاران سال وجود دارد که نشان‌دهنده قدمت و غنای طبیعی آن است. از لحاظ تنوع جانوری نیز بوانات غنی است و جانورانی نظیر گراز، کفتار، روباه، گرگ و در مواردی خرس و یوزپلنگ در آن مشاهده شده‌اند که بر اهمیت زیست‌محیطی این منطقه می‌افزاید.
جاذبه‌های گردشگری بوانات
بوانات با دارا بودن جاذبه‌های فراوان، مقصدی جذاب برای طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ است. از جمله این جاذبه‌ها می‌توان به امامزاده شاه میرحمزه، دشت کهکویه و جنگل مزایجان، امامزاده بی‌بی مزایجان، دشت شیر مزایجان، امامزاده شاهزاده علی اکبر جیان، رودخانه مزایجان، کوه سرسپید، چهل چشمه و قنات نیم افراز اشاره کرد. همچنین، آبشار روستای منج، غار و کوه دیدنی کان گوهر به طول ۴۰۰ متر، تفرجگاه چشمه پیرکدو مزایجان، تفریحگاه محمد حنفیه، کاروانسرای برده شیراز، حفره‌های سبز جعفریه (سبزه چیر) و دشت پیرمراد، در کنار آبشارهای فصلی دربیده و قالبیچه، از دیگر نقاط دیدنی این شهرستان به شمار می‌روند.
شهر سوریان مرکز شهرستان بوانات چندین بنای تاریخی مانند مسجد جامع سوریان و پل آجری روی رودخانه اصلی که هر دو از بناهای دوره دیلمیان هستند را در خود به یادگار دارد. منبر معروف مسجد جامع سوریان در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
بوانات با این حجم از ظرفیت‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی، بی‌شک گنجینه‌ای پنهان در دل استان فارس است که با معرفی و توسعه پایدار، می‌تواند به یکی از قطب‌های گردشگری ایران تبدیل شود.
صنایع دستی
قاشق تراشی شربت خوری، نمدمالی، گلیم بافی زیراندازهای سنتی، رویه دوزی گیوه و عقیق تراشی از نمونه های شاخص صنایع دستی این استان به شمار می رود که در نهایت ظرافت، استحکام و دقت، بافته و ساخته شده اند.
سوغات بوانات
علاوه بر صنایع دستی، کشمش، گردو، انگور و مویز یکی از با ارزش ترین سوغات محلی این شهرستان (جوز قند) است. مواد اصلی این خشکبار میوه‌هایی مانند آلو بخارا، گلابی و هلو است و مواد تشکیل د‌‌‌‌هند‌‌‌‌ه آن شامل مغز گردو و باد‌‌‌‌ام، شکر و هل است.
غذاهای محلی
آش چله ، دلمه، آش اسفندو قورمه و … از غذاهای محلی این شهرستان به حساب می آید.
در همین راستا، ۱۵ شهریورماه به عنوان “روز بوانات” تعیین شده است تا فرصتی فراهم شود برای معرفی داشته‌ها، ظرفیت‌ها و ویژگی‌های خاص این منطقه به مردم ایران و خود بواناتی‌ها.
روز بوانات، فرصتی است برای بازنگری در داشته‌های ارزشمند این شهرستان
سرپرست معاونت هماهنگی امور گردشگری و زیارت استانداری فارس، در دیدار با شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر بوانات، این روز را گامی مهم در مسیر خودشناسی و بازتعریف جایگاه فرهنگی و اجتماعی بوانات عنوان کرد.
مهدی پارسایی، با تاکید بر اینکه مردم بوانات باید جایگاه خود را در اطلس فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی ایران بازشناسند افزود: «مردم این منطقه باید خود را اهل بوانات ایران بدانند و به آن افتخار کنند. همچنین مردم ایران نیز باید بدانند که برای شناخت برخی مفاهیم و ویژگی‌ها، باید به بوانات سفر کنند.»
وی، به معماری منحصربه‌فرد بافت تاریخی بوانات اشاره کرد و ادامه داد: خانه‌های سنتی بوانات دارای سبک خاصی هستند که در آن، ریشه‌های گیاهان بوته‌ای در دل دیوارهای خشتی قرار می‌گیرد و شاخه‌های آن از بیرون، نقش محافظ در برابر رطوبت و بارش‌های شدید را ایفا می‌کنند؛ نمونه‌ای کم‌نظیر از معماری بومی که شایسته ثبت و معرفی در سطوح ملی و جهانی است.
او اظهار کرد: توسعه و معرفی بوانات باید بر اساس شرایط زیست‌بومی منطقه باشد؛ چرا که اقلیم خاص بوانات، این شهرستان را به منطقه‌ای منحصربه‌فرد تبدیل کرده که می‌تواند الهام‌بخش بسیاری از حوزه‌های زیست‌محیطی، گردشگری و فرهنگی باشد.
سرپرست معاونت هماهنگی امور گردشگری و زیارت استانداری فارس، همچنین رویدادهای محلی مانند پیاده‌روی حرم تا حرم در روز پایانی ماه صفر را از ظرفیت‌های مهم بوانات دانست و خواستار ثبت آن در تقویم رویدادهای گردشگری و زیارتی استان شد.
پارسایی افزود: همچنین می کوشیم تا با راه‌اندازی اتوبوس گردشگری، زمینه حضور اساتید دانشگاه برای معرفی شهرستان‌های استان و تولید محتوای معرفی شهرستان ها برای رسانه ها را فراهم کنیم.
روز بوانات، فرصتی است برای بازنگری در داشته‌های ارزشمند این شهرستان و پلی برای رسیدن به فردایی درخشان‌تر. شناخت بوانات، شناخت بخشی از هویت ملی ایرانیان است.
