بیش فعالی کودکان ، تشخیص ، پیشگیری و درمان

حواس پرتی، مشکلات رفتاری، انزوای اجتماعی، دشواری در انجام تکالیف مدرسه، اغلب شکایت‌هایی ست که مادران را به سمت مشاوره می  کشاند. این کودک دائما با کودکان دیگر، در تحریک و دعواست. جنب و جوش زیادی دارد و سخنان نامناسبی بر زبان می آورد. بی ملاحظه و گستاخ است. گفتگوی والدین را بطور مکرر قطع می کند، واداشتن او به تکالیف مدرسه کاری بیهوده به نظر می رسد. شما هم بارها اصطلاح بیش فعالی را شنیده اید، بیایید بیشتر از این اختلال بدانیم.

به گزارش اول فارس ، بزرگترین اخطاری که در سال های اخیر به روانشناسان و مشاوران کودک داده می شود، پرهیز از برچسب زدن به کودک است. حتی در صورتی که برای آنها محرز شود کودک اختلالی دارد، یک مشاور نمی  تواند و نبایست آن را طوری بیان کند که غیر قابل بررسی و جبران به نظر برسد. اغلب اختلالات کودکان در طیف از شدید تا ضعیف بررسی می شود و مشاور موظف است بنا به شرایط روانی کودک، توصیه های مناسبی برای خانواده  اش مطرح کند. از مراجعه به روانپزشک و مصرف دارو در موارد پیشرفته گرفته تا آموزش رفتار درمانی به کودک و والدین. در رویکردهای جدید رواندرمانیِ کودک، توصیه ی اکید بر حل مساله، بدون مداخله های آسیب زا می شود.

بیش فعالی یعنی چه؟

این اختلال که به اختصار ADHD خوانده می شود بسیار شایع است و حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند. در پسران شایعتر از دختران است. البته هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. قبل از ورود به مدرسه شروع می شود و در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.

پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی، بیش فعالی را کاملا مشخص می کند. این اختلال سه نوع است؛

نوع اول: این کودکان فقط در توجه و تمرکز مشکل دارند.

نوع دوم: این کودکان فقط پرتحرکی دارند. نوع سوم: حالتی ترکیبی که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد.

معمولا از سه سالگی به بعد بیش فعالی تشخیص داده می‌شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.

برخی والدین، نمی خواهند مشکل کودک خود را بپذیرند و طفره می  روند. والدین نگرانِ داروهایی که تجویز می شود، هستند و اینکه تا چه حد برای فرزندشان عوارض دارد. در حالی که اگر این کودکان در زمان مناسب درمان نشوند، نمی‌توانند در آموزش و فعالیت‌های اجتماعی خود موفق عمل کنند و ممکن است برای خود و اطرافیانشان مشکل آفرین باشند.

چرا بیش فعالی بوجود می آید؟

احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در این امر موثر است. این کودکان در بخش های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقص جزئی هستند. طی مطالعات مشخص شده که سیگار کشیدن، حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار یا مصرف الکل در دوران بارداری، توسط مادر در بروز این مشکل موثر است. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد. برخی مقاله‌ها آلودگی ها و مواد غذایی را هم موثر دانسته‌اند.

از تشخیص تا درمان بیش فعالی

تشخیص بیش فعالی با یک آزمون خاص امکان پذیر نیست. مجموعه  ای از این علائم باید (حداقل در مدت شش ماه) مورد بررسی قرار بگیرد. کودک این موارد را معمولا قبل از هفت سالگی نشان می دهد. همچنین کودکی که دارای این نشانه هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط  های مختلفی مانند مدرسه یا خانه دچار مشکل می کند و حتی با گروه دوستان و همسالان خود نیز به راحتی کنار نمی آید.

درمان سریع برای ADHD وجود ندارد اما علائم آن قابل شناسایی و کنترل هستند. والدین باید برنامه تربیتی ویژه ای را متناسب با نیازهای فرزند خود طرح ریزی کنند. کنار آمدن با کودکان بیش فعال کار ساده ای نیست اما والدین باید بدانند که این افراد ذاتا بد نیستند و بدون مصرف دارو و رفتار درمانی نمی توانند رفتار خود را کنترل کنند.

همکاری خانواده، معلم و مدرسه با یکدیگر بسیار مشکل گشاست. والدین باید از تنبیه بدنی کودک خود جدا خودداری کنند و با او با محبت رفتار کنند. دارودرمانی هم می تواند کمک کننده باشد. هر چند بطور قطع تایید نشده اما رژیم های غذایی هم می تواند برای کمک به این افراد کارساز باشد.

در صورتی که والدین با آگاهی به درمان اقدام نکنند، کودکان در معرض این خطر هستند که در نوجوانی با اختلال سلوک و یا افسردگی مواجه شوند. اختلالی که طی آن نوجوان می تواند برای خود و خانواده مشکل ساز شود. در صورتیکه این مسائل باز هم از دید خانواده با بی اعتنایی مواجه شود، در بزرگسالی به اختلال ضد اجتماعی تبدیل می شود که دیگر قابل درمان نخواهد بود.

باید ها و نباید های رژیم غذایی کودک

محققان معتقدند آنچه برای مغز مفید است، احتمالا برای بیش‌فعالی خوب است. رژیم غذایی با پروتئین بالا لوبیا، پنیر، تخم مرغ، گوشت و آجیل مفید است. از این مواد برای تنقلات مدرسه استفاده کنید که می  تواند به بهبود تمرکز کمک کند واثرات دارو را هم بیشتر کند. مصرف کمتر کربوهیدرات های ساده(آب نبات، عسل، شکر، محصولات ساخته شده از آرد سفید، برنج سفید و سیب زمینی بدون پوست) توصیه می شود.

مصرف کربوهیدرات های پیچیده تر تحت عنوان کربوهیدرات های خوب( سبزیجات و برخی از میوه ها مثل پرتقال، نارنگی، گلابی، گریپ فروت، سیب و کیوی)توصیه می شود. مصرف این مواد غذایی در شب، ممکن است به خواب کودک شما کمک کند. اسیدهای چرب امگا ۳که در(تن ماهی، ماهی قزل آلا ، انواع آجیل) یافت می شود، هم موثرند.

مصرف کافئین را باید محدود کرد. متخصصان تغذیه توصیه می کنند که با رژیم غذایی نرمال و متعادل، نیازی به مکمل های ویتامین یا مواد مغذی نیست. برای مصرف مکمل ها حتما با پزشک مشورت کنید. “روزنامه اطلاعات”