سنگک نانی است که فقط در ایران رایج است بنابراین می‌توان آن را نان ملی ایران نامید. نان سنگک در قدیم نان طبقه اشراف یا نظامیان بوده و همچنین سنگکی‌ها نانوایی‌های فصلی بوده‌اند و بیشتر در زمستان و ماه رمضان پخت می‌کرده‌اند.
سنگک نانی است که فقط در ایران رایج است بنابراین می‌توان آن را نان ملی ایران نامید. نان سنگک در قدیم نان طبقه اشراف یا نظامیان بوده و همچنین سنگکی‌ها نانوایی‌های فصلی بوده‌اند و بیشتر در زمستان و ماه رمضان پخت می‌کرده‌اند.
یکی از نظریه‌ها دربارهٔ تاریخچه نان سنگک این است که نان سنگک پیش از اسلام در ایران رواج داشته‌است و پس از بیماری یکی از پادشاهان ساسانی، طبیب برای معالجه دستور می‌دهد که برای شاه نانی تهیه کنند که روی ریگ پخته شده باشد. کهن‌ترین فرهنگی که در آن نام نان سنگک آمده برهان قاطع است که در سال ۱۰۶۲ هـ. ق نگارش شده‌است. یکی از نخستین کتاب‌ها دربارهٔ نان سنگک، کتاب «مجموعه معارف و فرهنگ نانوایی سنگکی و نان سنگک» در سال ۱۳۵۶ نوشتهٔ سید داوود روغنی (شاطر داوود) یکی از شاطرهای معروف شهر ری است.
شاطر داوود معتقد است هیچ اطلاع دقیقی از محل و پیدایش نان سنگک وجود ندارد. اما به گفتهٔ وی قدیمی‌ترین نوشته‌ای که در آن از نان سنگک نام می‌برد «برهان قاطع» است که در سال ۱۰۶۲ ه.ق نوشته شده‌است. در آن کتاب دربارهٔ معنی واژهٔ سنگک آمده‌است: «نوعی از نان هست که روی سنگ ریزه‌های گرم بپزند.». همچنین در دیوان شرف جهان قزوینی، شاعر روزگار شاه طهماسب صفوی، در خلال هجو قاضی شهر و ذکر پرخواری او، از نان سنگک یاد شده‌است و این، داستان ابداع نان سنگک در زمان شاه عباس و به اندیشه شیخ بهایی را باطل می‌کند.
به نوشتهٔ شاطر داود در تعریف این نان، «نان سنگک که از نظر مزه، طعم و همچنین هضم آسان و سلامت، بهترین نان ایران و شاید هم دنیا باشد، از آرد مرغوب و سالم و آب خالص و نمک به دست می‌آید و خمیر ترش هم که در خمیر آن به عنوان مایه خمیر (مخمر) به کار می‌رود از همان آرد و آب و نمک درست می‌شود. در پخت نان سنگک به غیر از مادهٔ فوق، جوش شیرین یا هر مادهٔ دیگری نمی‌توان به کار برد و به جز آرد گندم مرغوب و سالم، هیچ آرد دیگری حتی آرد جو یا سایر حبوب را نمی‌توان برای پختن نان سنگک استفاده کرد. نان سنگک از آرد سبوس دار کامل تهیه می‌شود.»
نان سنگک به صورت کاملاً تازه یا به صورت کاملاً خشک شده خوشمزه است اما اگر در سفره باقی بماند بد طعم می‌شود و برای تازه ماندن می‌شود ان را فریز نمود و سپس با مایکروفر ان را گرم کرد بدون این‌که طعم ان عوض گردد. از نان سنگک جهت خوردن دیزی و کله پاچه استفاده می‌شود.
سنگک یکی از انواع نان سنتی است که می‌توان دانه‌هایی مثل کنجد، سیاهدانه یا مخلوطی از هردو را برای خوش طعم کردنش به روی آن پاشید. در گذشته برای این کار از دانه خشخاش استفاده می‌شد که امروزه منع مصرف دارد. همچنین از سنگک به‌عنوان نان سفره عقد نیز استفاده می‌شود که به صورت بزرگ پخته می‌شود و روی آن را با عسل و کنجد تزئین می‌کنند. امروزه نان سنگک با دستگاه خمیر گرفته می‌شود. پیش‌تر کار هیزمی بود و خمیر را در تشتک می‌گرفتند. چند بار نان سنگک ماشینی تولید شد ولی با استقبال روبه‌رو نشده‌است. اگر چه سالنمای کمیتهٔ نانوایان تهران می‌نویسد: شیخ بهایی به سفارش شاه عباس نان سنگک را ابداع کرد.اما این ادعا فاقد سند معتبر است. از دوره پهلوی تقریباً اکثریت نانواهای سنگکی در شهرهای بزرگ مانند تهران و مشهد، بیرجندی بوده‌اند به همین دلیل نان سنگک در بعضی محله‌های تهران به نام بیرجندی پز مشهور شده‌است. نان سنگک به‌شکل امروزی تکامل یافته از روش عشایری است که تعداد زیادی سنگ و سنگ‌ریزه را بر روی آتش می‌ریختند و خمیر را به‌شکل نازک‌تر از تافتون روی آن پهن می‌کردند تا پخته شود.
در سالنمای کمیته نانوایان تهران که در تاریخ ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۲۶ در تهران منتشر شده درباره پیدایش نانوایی و نان سنگک این‌طور آمده است: «شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهیدست و لشکریان خود که غالبا در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانوایی‌هایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه نمایند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را از «شیخ بهایی» که از علما و دانشمندان ایران بود خواست. شیخ بهایی با تفکر و تعمق تنور سنگکی را ابداع کرد.»
نوعی از نان که روی سنگریزههای گرم بپزند
سنگک؛ نوعی نان است که روی سنگریزههای داغ در تنور می‌پزند. کهن‌ترین فرهنگی که در آن نام نان سنگک آمده برهان قاطع می‌باشد که در سال ۱۰۶۲ ه. ق نگارش شده است.
یکی از نخستین کتاب‌ها دربارهٔ نان سنگک، کتاب «مجموعه معارف و فرهنگ نانوایی سنگکی و نان سنگک» در سال ۱۳۵۶ نوشتهٔ «سید داوود روغنی» معروف به شاطر داوود یکی از شاطرهای معروف شهر ری است.
او معتقد است هیچ اطلاع دقیقی از محل و پیدایش نان سنگک وجود ندارد. اما به گفتهٔ وی قدیمی‌ترین نوشته‌ای که در آن از نان سنگک نام می‌برد «برهان قاطع» است که در سال ۱۰۶۲ ه. ق نوشته شده است.
در آن کتاب در بارهٔ معنی واژهٔ سنگک آمده است:«نوعی از نان هست که روی سنگریزههای گرم بپزند.» به نوشتهٔ شاطر داود در تعریف این نان، «نان سنگک که از نظر مزه، طعم و همچنین هضم آسان و سلامت، بهترین نان ایران و شاید هم دنیا باشد، از آرد مرغوب و سالم و آب خالص و نمک به‌دست می‌آید و خمیر ترش هم که در خمیر آن به‌عنوان مایه خمیر (مخمر) به‌کار می‌رود از همان آرد و آب و نمک درست می‌شود.
در پخت نان سنگک به غیر از مادهٔ فوق، جوش شیرین یا هر مادهٔ دیگری نمی‌توان به‌کار برد و جز آرد گندم مرغوب و سالم، هیچ آرد دیگری حتی آرد جو یا سایر حبوب را نمی‌توان برای پختن نان سنگک استفاده کرد.»
رسم تزئین نان سنگک با عسل و کنجد
می‌توان از دانه‌هایی مثل کنجد، سیاهدانه یا مخلوطی از هر دو برای خوش طعم کردن سنگک به روی آن پاشید. در گذشته برای این کار از خشخاش استفاده می‌شد که امروزه منع مصرف دارد. همچنین از سنگک به‌عنوان نان سفره عقد نیز استفاده می‌شود که به‌صورت بزرگ پخته می‌شود و روی آن را با عسل و کنجد تزئین می‌کنند.
امروزه نان سنگک با دستگاه خمیر گرفته می‌شود. پیش‌تر تنور هیزمی بود و خمیر را در تشتک می‌گرفتند.
خواص بی‌نظیر نان سنگک که از آن بی‌خبرید
نان، فقط یک غذای سیر کننده نیست و منبعی از کربوهیدرات، فیبر، روغن، املاح و برخی ویتامین‌ها است. یعنی بخش زیادی از نیاز بدن ما برای سوخت و ساز، در نان وجود دارد.
اختراع نان سنگک، به‌قدری با دقت عملی شده است که پس از گذشت چند صد سال، هنوز به همان صورت اولیه پخته می‌شود و محبوب‌ترین نان ایرانیان است.
نان سنگک چه خواص بی‌نظیری دارد؟
در کتاب سالنمای کمیته نانوایان تهران، درباره تاریخچه و چگونگی پیدایش نانوایی و نان سنگک، آمده است:
شاه عباس برای رفاه حال لشکریان خود که بیشتر در سفر احتیاج به نان و خورش داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند، نانواهایی باشند که بتوانند به قدر استفاده سربازان نان تهیه کنند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را از شیخ بهایی خواست که یکی از دانشمندان ایران بود.
لشکریان در سفر، مجبور به تهیه آرد از شهرهای مختلف بودند و آرد هر شهر با شهر دیگر تفاوت داشت؛ بنابراین نان باید طوری پخته می‌شد که از هم وا نرود و قابل استفاده باشد. آرد آن، مخلوطی از انواع آرد است و همچنین برای آسان شدن هضم، با سبوس گندم مخلوط می‌شود. رنگ این نان، تیره و به دلیل وجود انواع آرد، قدرت چسبندگی آن کم است و باید روی سنگ پهن شود تا نریزد.
تنور نان سنگک
شیخ بهایی، به دلیل نرمی خمیر نان سنگک، تنور سنگکی را ابداع کرد. نان سنگک از نظر مزه، طعم، هضم، بهداشت و سلامت، یکی از بهترین نان‌های ایرانی است که مورد توجه خانواده‌ها به‌خصوص در ماه مبارک رمضان قرار دارد. ویژگی این نان، پخت آن روی سنگریزههای داغ است که به کیفیت آن می‌افزاید.
ویژگی‌های نان سنگک
نان سنگک، حاوی ویتامین‌ها، کلسیم، پروتئین و آهن است و از آرد سبوس‌دار درست می‌شود؛ از ویژگی‌های خوب این نان، طعم، عطر، مغذی بودن و قابلیت سیرکنندگی آن است. روش پخت سنتی این نان و شکل و طعم متمایز آن از سایر نان‌ها باعث شده است در فرهنگ و سفره ایرانی، ارزش بالایی داشته باشد و به‌خصوص برای صبحانه، وجود نان سنگک در اولویت قرار دارد.
نان سنگک برای کودکان نیز بسیار مفید است، به‌خصوص در دورانی که سلول‌های عصبی در حال رشد هستند، آهن موجود در نان سبوس‌دار سبب باهوشی و رفتار خوب کودکان می‌شود.
از سوی دیگر، چون برای نان سنگک، بیشتر از آرد کامل استفاده می‌شود و آرد کامل، ویتامین‌ها و املاح آن حفظ شده است، استفاده از این نوع نان بیشتر توصیه می‌شود. نان سنگک به دلیل این‌که فیبر زیادی دارد، هضم آن آسان و از ارزش غذایی بالا برخوردار است.
سنگک از قدیمی‌ترین نان‌های ایرانی
نان سنگک، یکی از قدیمی‌ترین نان‌های ایرانی است؛ طوری‌که برخی نقل‌ها، قدمت این نان را پیش از ورود اسلام به ایران و در زمان پادشاهان ساسانی و برخی نیز، عهد شاهان صفوی می‌دانند. در میان نان‌های سنتی و ملی ایران، شامل نان لواش، تافتون و بربری، نان سنگک از نظر کارشناسان تغذیه، بهترین نوع نان است و حتی برخی، آن را بهترین نوع نان در دنیا می‌دانند.
سبوس؛ عامل خوشمزگی نان سنگک
نان سنگک از ترکیب آرد مرغوب و سالم، آب خالص و کمی نمک، پخته می‌شود. به اعتقاد کارشناسان، آن‌چه بیش از همه موجب شده است که نان سنگک در صدر نان‌های سنتی ایران قرار گیرد، آرد این نان است. آرد این نان باید از گندم مرغوب و سالم و بدون هیچ نوع آرد دیگر مانند آرد جو یا حبوبات باشد.
میزان سبوس‌گیری آرد سنگک، باید ۷ درصد باشد، اما برخی نانواها از آرد تافتون یا لواش که میزان سبوس‌گیری آن ۱۳ درصد است، استفاده می‌کنند. هر چند سبوس‌گیری بالا موجب می‌شود که نان قدری شفاف‌تر شود، اما کیفیت لازم را ندارد.
نان، فقط یک غذای سیر کننده نیست و منبعی از کربوهیدرات، فیبر، روغن، املاح و برخی ویتامین‌ها است. یعنی بخش زیادی از نیاز بدن ما برای سوخت و ساز، در نان وجود دارد.
نکات مهم پخت نان
۱ـ نان سالم باید به‌طور کامل، پخته و برشته باشد، اما سطح آن نباید نشانه‌ای از سوختگی داشته باشد.
۲ ـ یک نان خوب، بافت نرم و یکنواختی دارد، به‌راحتی بریده می‌شود و زود بیات نمی‌شود. این ویژگی‌ها نشان می‌دهند در پخت آن از خمیرمایه استفاده شده است، نه جوش شیرین. منابع: صدا و سیما ، همشهری”
معنی رنگ های مختلف هر یک از کبودی ها بدن چیست و چگونه بهبود می یابند؟
مطفرباصری
تاریخ : ۱۸ - آذر - ۱۴۰۲
باسلام نتن سنگ از دوری هخامنشی ها بود ورواج داشت چرا که کوروش کبیر کوروش بزرگ هم به سربازان و افسران ارتش خود اب تصویه میداد و هم یک نوه نان که به روح سنگ ریره ها پخت می شد و در هنگام فتح قارون در بین راه هم یک نوه نان که به روح سنگ‌ریزها پخت می شد به سربازان واعسران میداند و هم اب تسویه
باهر
تاریخ : ۱۷ - آذر - ۱۴۰۲
طبق تحقیقات آقای معتضد نان سنگک در زمان ساسانیان و شاید هم قبل تر پخته می‌شده است و مربوط به دوره صفویان نیست.
این اولین بار هست که من این مطلب را می نویسم و شما هر وقت مطلبی باب طبع شما نباشد می گویید تکراری هست و جلو آنرا می گیرد یعنی شما هم از قماش سانسورچی ها هستید و از انتقاد و حرف حق بیزارید و همین امر باعث نابودی این مملکت شده است!!
باهر
تاریخ : ۱۷ - آذر - ۱۴۰۲
طبق تحقیقات آقای معتضد نان سنگک در زمان ساسانیان و شاید هم قبل تر پخته می‌شده است و مربوط به دوره صفویان نیست.