تاملی بر اعتراضات قوم لر به سریال سووشون

مهدی محمودی در یادداشتی، ضمن مشروع دانستن اعتراض مدنی قوم لر به سریال سووشون، نسبت به سوءاستفاده سیاسی از این اعتراضات و تبدیل مطالبه فرهنگی به شکاف اجتماعی هشدار می‌دهد.

مهدی محمودی در یادداشتی در اول فارس نوشت:

۱. در حساسیتهای قومیتی نسبت به بخشی از محتوای سریال سوشون، بازنمایی کلیشه‌ای و تحقیرآمیز، نادیده‌گرفتن شأن تاریخی و اجتماعی قوم لر و استفاده ابزاری از موسیقی و نمادهای لری عمده ی دلایل بوده اند.

۲. این اعتراضات، درواقع دو وجه داشته است:
الف) وجه مدنی:
اعتراض‌ها بیشتر در رسانه، شبکه‌های اجتماعی، بیانیه‌های فرهنگی و حتی نامه‌های رسمی شکل گرفت. به خشونت نرسید و نهایتاً به عذرخواهی و اصلاح صحنه انجامید.
ب) وجه غیرمدنی یا چالش‌برانگیز:
بخش‌هایی از واکنش‌ها، هیجانی و احساسی بود (درخواست توقف کامل سریال). گاهی از سطح نقد به سمت عصبانیت قومی و تقابل هویتی رفت.

۳. پرسش: آیا درخواست توقف پخش سریال، امری مدنی است؟
پاسخ: اگر در چارچوب قانون و نهادهای نظارتی مطرح شود، بُعدی مدنی دارد. اما اگر صرفاً هیجانی و بدون استدلال روشن مطرح شود، بیشتر به مطالبه‌ی سانسور نزدیک است تا گفت‌وگوی مدنی. بنابراین راه درست‌تر، اصلاح و تعامل فرهنگی است نه حذف کامل اثر.

۴. تجربه‌ی ایران نشان داده که بعضی حساسیت‌های قومی و فرهنگی می‌تواند به‌سرعت به ابزار بازی‌های سیاسی و امنیتی بدل شود. در ماجرای سووشون هم می‌توان احتمال داد که گروه‌ها یا جریان‌هایی تلاش دارند با برجسته‌سازی ماجرا، احساسات هویتی لرها را تحریک کنند.

۵. هدف چنین دخالت‌هایی می‌تواند موارد ذیل باشد:
تحریک حس انسجام قومی بر ضد دیگران…
دامن‌زدن به انشقاق ملی و تبدیل مطالبه‌ی فرهنگی به شکاف سیاسی.
ابزارسازی برای منافع جناحی، مثل فشار بر دولت یا جریان خاص از رهگذر اعتراض قومی.

۶. چنین فضایی میتواند پیامدهای ذیل را به جا بگذارد:
تضعیف فضای گفت‌وگو: به جای مطالبه‌ی اصلاح، هیجان جایگزین عقلانیت می‌شود.
رشد بی‌اعتمادی قومی_ملی: لرها ممکن است احساس کنند همواره نادیده گرفته یا تحقیر می‌شوند.
ابزارشدن اعتراض‌های قومی: خواسته‌های اصیل فرهنگی، به بازی‌های جناحی گره می‌خورد و از مسیر مدنی خارج می‌شود.
فرسایش سرمایه اجتماعی: هرچه بیشتر به جای گفت‌وگو به سمت تقابل هویتی برویم، امکان اصلاح مدنی در جامعه کمتر می‌شود.

حساسیت لرها ریشه در دفاع از هویت و فرهنگ اصیل‌شان دارد و اصل اعتراض، مدنی و مشروع است.
اما اگر این اعتراض‌ها به‌جای اصلاح و گفت‌وگو، به توقف کامل سریال یا دامن‌زدن به تقابل قومی_ملی سوق داده شود، زمینه‌ی سوءاستفاده سیاسی و ایجاد شکاف اجتماعی فراهم می‌شود.
راه مدنی و پایدار، گفتگوهای هوشمندانه و دور از عصبیت و هیجان و نیز مشارکت نمایندگان فرهنگی اقوام در تولیدات هنری است.