تخت جمشید؛نماد میراث کهن بشری را دریآبیم!گزارشی از دلشکستگی تاریخ در بحران فرونشستگی مدیریتها!سازمان آب و جهاد کشاورزی مجوز برداشت آب از چاهها و کشت و زرع اطراف تخت جمشید را باطل کنند.

 اول فارس|سید محی الدین حسینی ارسنجانی:  در رسانه ها و اخبار داخلی بارها اعلام شده بود که فرونشست زمین در فارس همچنان در سطح جهان رکورد دار است و از وضعیت بحرانی نیز وضع موجود بدتر تخمین زده شده و کارشناسان ضمن هشدار در این رآبطه اعلام کرده بودند که وضعیت فرونشست در برخی از دشتها بویژه دشت مرودشت بحرانی تر از سایر نقاط فارس است.هر چند که وضعیت فرونشست در دشت شیراز نیز بهتر از مرودشت نیست و کارشناسان بر این باورند در صورت ادامه این روند، وضعیت فرو نشست در مرکز استان نیز نگران کننده تر خواهد بود .طی چند سال گذشته مطالعات زیادی از سوی دانشگاهیان پیرامون بررسی وضعیت فرونشست در دشتهای مختلف استان فارس از جمله مرودشت و فسا و دارآب و شیراز انجام شده و نتایج نشان دهنده وضعیت بحرانی در این رآبطه است.بر اساس مطالعاتی که دانشگاه شیراز بر روی دشت شیراز و مناطق دیگری از فارس انجام داده زمین حدوداً ۲۰ الی ۳۰ سانتی متر و ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر در برخی از نقاط این استان فرونشست داشته که این مساله نگران کننده است.البته کارشناسان بر این باورند به دلیل اینکه این فرونشستها توسط مردم عادی قآبل مشاهده نیست آنها در جریان وضعیت نگران کننده آن قرار نمی‌گیرند اما لازم است که دستگاه های ذی ربط هر چه سریع‌تر به این موضوع ورود کنند و از برداشت بی رویه آب جلوگیری کرده تا شرایط در دشت شیراز و مرودشت از این بدتر نشود.

فرونشستها؛چالش جدی پیش روی میراث تاریخی

تخت جمشید و نقش رستم در کنار نقش رجب و شهر باستانی استخر از جمله یادگارهای ماندگار دوران هخامنشیان و حتی پیش از آن است که بعنوان آثار ارزشمند تاریخ ایران و جهان محسوب شده و به نوعی آبروی بشر دیروز و امروز و فردای ساکن در ایران هستند اما این آثار این روزها حال و روز خوبی ندارند و بواسطه بی توجهی ما به گذشته تاریخی خود در معرض خطر جدی بنام فرونشست قرار دارند.فرو چاله هایی که طی گذشت زمان و آرام آرام در اطراف این مجموعه های جهانی ایجاد شده و بیم آن میرود که به ناگاه چنین اثاری بواسطه امتداد خشکسالیها و برداشت بی رویه آب و حفر چاههای عمیق در نزدیکی این بناها بلعیده شوند.در همین زمینه خبرنگار ما به سراغ تعدادی از کارشناسان زبده و خبره زمین شناسی و امور آب ،محیط زیست و میراث فرهنگی فارس رفته و علت وجود چنین چالش جدی در حوزه تاریخ و میراث ایران زمین را از آنان جویا شده است.

علت اصلی فروچاله های اطراف میراث جهانی مرودشت برداشت بی رویه کشاورزان از سفره های آب زیر زمینی است.

استاد ممتاز دانشگاه شیراز پایین آمدن سطح سفره آبهای زیرزمینی را علت اصلی به وجود آمدن شکاف و فرونشستهای زمین در منطقه اطراف آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم بیان کرده و در گفتگوی تلفنی با خبرنگار ما گفت: در مورد شکافهای زمین میتوان گفت زمانیکه یکسری شکاف در زمین ایجاد شد،دیگر شکافی ایجادنمیشود مگر این که بار دیگر سطح سفره های آب زیرزمینی کاهش یآبد.به گفته دکتر عزت اله رییسی، بافت خاک رس در این مناطق به مرور زمان و بدنبال برداشت زیاد منآبع آب زیرزمینی شسته میشود و به تدریج یک حالت غار مانند در درون خاک ایجاد میگردد. از آنجا که این غار از خاک درست شده، با بزرگتر شدن غار، سقف آن تحمل و پایداری لازم را ندارد، ناگهان ریزش میکند و فروچاله ایجاد میشود، پدر علم هید رو ژئولوژی ایران افزود: در زیر اثار جهانی موجود در مرودشت و اطراف آن از جمله در تخت جمشید و نقش رستم که دو اثر باستانی جهانی و متعلق به ۳۵۰۰ سال پیش هستند خبرهای خوبی به گوش نمیرسد و ممکن است اثاری به این قدمت و عظمت که اکنون به ظاهر سرپا هستند روزی بر اثر برداشت بی رویه آب فرو ریزند.

وی بیان داشت:یک خط نسبتا طولانی از شکافهای تقریبا عمیق در نزدیکی تخت جمشید و نقش رستم و کعبه زرتشت در مرودشت هست که این اثار را دادند تهدید میکنند و اگر به این بناها که حیثیت و آبروی فرهنگ و تمدن ایران محسوب میگردند رسیدگی درستی نشود چه بسا در سالهای اتی انها بلعیده شده و اثری از انها نباشد.

رییسی تاکید کرد:ما هشدارهای خود را برآبر تحقیقات عمیق و دامنه دار دانشگاه شیراز به گوش مسئولان و متولیان امور رسانده و هشدارهای لازم را سالهاست که به مسئولان اداری و اجرایی کشور و استان فارسیها داده ایم اما علی الظاهر گوش شنوایی نیست.
چهره نامدار علم آب شناسی دنیا در ادامه بیان داشت؛در تخت جمشید و نقش رستم ما شاهد زمینهای اهکی هستیم و چاههای زیادی زده شده و سطح آب سفره های زیر زمینی را زیر خاک رس می اندازند مثل اینکه ستونی را از زیر خاک رس زمین برداشته باشند.

از صدهزار حلقه چاه آبی موجود در فارس قریب به بیست هزار چاه آب مربوط به دشت مرودشت است و کشاورزی با روش کشت پر آب بر میراث جهانی و ملی کشورمان را در اینده ای نه چندان دور بر باد خواهد داد.

اگر تخت جمشید فرو بریزد آبروی بین المللی ما در فرهنگ و هنر و معماری و تمدن ریخته خواهد شد!

پژوهشگر بین المللی حوزه آب و منآبع آبی،سد و آبخیزداری در ادامه خاطر نشان کرد: برای هر هکتار کشت برنج که محصولی با مصارف بالای آب است حداقل بیست هزار متر مربع آب مصرف میشود و این یعنی فاجعه زیست محیطی،تاریخی و کشاورزی.
در غرب مرودشت هم در برخی روستا های حاشیه کوه متوجه میشویم زمین از کوه جدا و سطح ان تا یکی دو متر و برخی جاها تا بیشتر از آن هم پایینتر رفته است.
وی همچنین گفت:برآبر تحقیقات همکاران ما در بخش زمین شناسی دانشگاه شیراز دشت مرودشت سالانه ۲۰ سانت از زمین افت و فرو نشست میکند.در واقع کل زمین نشست میکند و مردم آن را حس نمیکنند.تنها یک راهکار وجود دارد و آن این است که سطح سفره آب را بیش از این پایین نیندازیم و تنها راه همین است و به دنبال راهکار دیگری نباشیم.

فرو نشستها از آنچه که بر روی زمین میبینیم به ما نزدیکتر و خطرناکترند

پروفسور رییسی که مجری بسیاری از طرحهای آبخوانداری و مبتکر ایده های نو در مدیریت مصارف آب در دنیاست در پایان با انتقاد از عدم توجه ستاد بحران استان به نتایج پژوهشهای دانشگاه شیراز و عدم تامین اعتبار کافی برای مقآبله با این پدیده خطرناک خاطر نشان کرد:تخت جمشید جای شناخته شده برای تمام مردم دنیاست و کمتر گردشگر و اهل تاریخ در دنیا هست که نداند تخت جمشید کجاست و چه ارزش و منزلتی دارد.در هر حال اگر این بنای عظیم به هر علتی نشست کند یا فرو بریزد آبروی ما در عرصه معماری و تاریخ و فرهنگ‌ و تمدن بر باد میرود و به همین منظور لازم است تا به سازمان زمین شناسی که صلاحیت اجرای طرح مقآبله با این بحران را دارد مجوز و اعتبار لازم برای اجرایی کردن یافته های پژوهشی اساتید دانشگاه شیراز در مورد فرو نشستهای زمین در تخت جمشید و سایر مناطق فارس داده شود.

عدم هماهنگی مدیران اجرایی استان با کارشناسان تحقیقاتی دانشگاهها

دکتر سید محمد جعفر ناظم السادات عضو هیات علمی و رییس مرکز علوم جوی و اقیانوس شناسی دانشگاه شیراز نیز با تاکید بر عدم هماهنگی مدیریت اجرایی استان با کارشناسان تحقیقاتی دانشگاهها بمنظور نتیجه گیری بهتر مشکلات و حل بحرانهای موجود زیست محیطی در گفتگوی تلفنی با خبرنگار ما اظهار داشت: محیط زیست چرخه ای به هم پیوسته است و مسائل ان از هم جدا نیست. اگر این چرخه مرتبط باهم دچار مشکل شدند بخشهای بعدی را دچار اشکال و اگر چرخه ای درست شود بخشهای بعدی محیط زیست نیز درست میشوند.وی گفت:گرمایش جهانی مشکلاتی را ایجاد کرده و متاسفانه در ایران و استان فارس میزان افزایش دمای بالاتری درمقایسه با برخی مناطق دنیا دارند.وی گفت:در برخی از دوره های ۳۰ساله افزایش دما در ۸ درجه در یک قرن هم گزارش شده و وقتی گرما زیاد شود بالطبع آب هم بیشتر تقاضا میشود.

پروفسور ناظم السادات ارسنجانی افزود:وقتی تقاضای آب از سوی انسان و حیوان و گیاه زیاد شد به جای مدیریت درست منآبع آب به دنبال استحصال و برداشت آب از اعماق زمین و حفر چاه و برداشت آب از سفره های زیر زمینی که ذخائر آبی ما برای سالهای مدید و مدت زمانهای طولانی است هستیم و این کار کاملا اشتباه و خطاست.
این استاد ممتاز دانشگاه شیراز بیان داشت:همین مساله برداشت فراوان آب باعث سستی لایه هایی از زمین و در نتیجه فرونشست زمین در مناطقی از ایران و فارس شده که بنا بر برخی گزارشها از سوی کارشناسان زمین شناسی به چند متر عمق این فرو چاله ها در فارس و کشورمان هم رسیده ایم و این زنگ خطری هم جانی و هم زیست محیطی برای همه ما هست.
وی در ادامه تصریح کرد : نباید از آب تجدید پذیر و تجدید ناپذیر برداشت بی رویه کنیم تا کار امروزمان راه بیفتد باید به فکر فرداها و نسلهای بعدی هم بود.وقتی آب از مکانی به وفور برداشت شود تمام زیر ساختهای خاک از بین رفته و فاجعه افرین میشود و ممکن است بناهای تاریخی چند صد ساله و چند هزار ساله در اطراف چاههای عمیق و نیمه عمیق آب که برداشت آب انها روزانه و مستمر است و یا حتی جاده های اصلی و ریلهای قطارها با چند سانتی متر جآبه جایی خاک و زمین برایمان مشکل افرین شوند.

فرونشستها متعلق به دهها سال پیش بوده و امروز خود را نشان داده است.

فوق تخصص اقیانوس شناسی همچنین خاطر نشان کرد:در بحث مدیریت منآبع آب کوتاهی کرده ایم که امروز شاهد اینهمه اخبار فرو نشستها در جای جای کشوریم و در جایی مثل فارس و خصوصا مرودشت کشت و محصولی هنوز برداشت نشده زمین را شخم زده و کشت بعدی را آغاز میکنند و هیچ جای دنیا اینگونه با سرنوشت آب و زمین،خاک و محیط زیست بازی نمیکنند.

استاد تمام دانشگاه شیراز و نویسنده کتب متعدد علمی در زمینه آب و هوا و محیط زیست کشورمان همچنین گفت:

آوردن آب از اعماق صد و دویست متر و بیشتر از مین و رها کردن بی حسآب و کتآب آب برداشتی از سفره های زیر زمینی بر روی زمین امری غیر اصولی و غیر علمی و کاملا اشتباه است و مدیران ما گوش به نظر و ایده کارشناسان آب و منآبع طبیعی، زمین شناسی و محققان دانشگاهی نمیدهند و خود را درگیرودار بروکراسی پیچیده اداری کرده اند و به جای اینکه مشکل آب و فروچاله ها را به نحوی بنیادین حل کنند به فکر حل مشکل فعلی و مقطعی آب و تامین ان از مناطق روستایی و حاشیه شهرها به داخل کلانشهرها هستند و این مساله خطایی راهبردی است.

دکتر ناظم السادات تاکید کرد:در اینده با مشکل جدی آب کلانشهرها مواجه خواهیم بود زیرا آب دریاچه ها و سدها و رودها و چاههای عمیق را از دور دستها به داخل کلانشهر ها میاوریم در حالیکه روستاهایمان را خشک و خالی از سکنه کرده و فقط مصارف آبمان را بالا برده ایم.
پژوهشگر برتر بین المللی در حوزه محیط زیست در پایان اظهارداشت: عمر زمین ۴/۵ میلیاردسال است و از نظر زمین شناسان عمر زیادی نیست اما روش بهره برداری ما از آب که کاملا اشتباه است در این مدت زمان از عمر زمین که هیچ بلکه در همین چند ساله اخیر فرونشستها خود را نشان داده و معلوم میشود خطر فرونشست زمین از دهها سال پیش تا به امروز بوده که الان خود را اینگونه نشان داده است.به نظر میرسد عدم هماهنگی بین مسئولان و اعضای ستاد بحران، کارشناسان دانشگاهی و نوعی ناهماهنگی در تصمیم گیری و اجرا باعث بروز این همه مشکلات زیست محیطی شده و بروز فرو نشستهای ممتد شده است.

دربرخی از نقاط مرودشت، آب از عمق ۳۰۰ متری زمین استحصال میگردد!

دکتر یوسفی استاد زمین شناسی دانشگاه هم در گفتگوی کوتاه با خبرنگار ما گفت:متأسفانه برخی از ذخایر آبهای زیر زمینی که برای کشاورزی برداشت میشود از عمق۲۰۰ متری است که در دشتهایی مثل مرودشت حتی برداشت آب از عمق‌ بیش از ۳۰۰ متری انجام می‌شود و این‌ها آب‌هایی است که طول عمر هزار ساله دارند و یعنی هزار سال طول کشیده تا این آب‌ ها در سفرهای زیر زمینی جمع شوند و آب‌های زیر زمین را تشکیل دهند و در حال حاضر از آب‌های استراتژیک، آب‌هایی که می‌توان اسم آن را آب‌های فسیلی گذاشت، برداشت می‌شود که این موضوع نگران کننده است.وی خواستار مدیریت منآبع آب شد و بر لزوم جلوگیری از برداشت بی رویه آب تاکید کرد و ادامه داد: در این راستا باید نظارت بیشتری انجام و از کشت محصولات پر آب جلوگیری شود تا شاهد این همه فرو چاله ها و فرو نشستها نباشیم.

سازمان آب و جهاد کشاورزی مجوز برداشت آب از چاهها و کشت و زرع اطراف تخت جمشید را باطل کنند.

یک متخصص آرکئوژئوفیزیک که نخواست نامی از او برده شود در خصوص اقدامات سازمان میراث فرهنگی برای کنترل این وضعیت اظهار داشت:چند سال است که شورای فنی تخت جمشید اجازه احداث چاه جدید و کف شکنی را در دشت مرودشت نمی‌دهد،اما سازمان آب منطقه ای فارس و برخی از مسئولان استانی و استانداری به میراث فرهنگی فشار آورده و و گفته و میگویند شما مجبورید این اجازه را بدهید، مردم که نمی‌توانند آب نداشته باشند. این کار از عهده میراث فرهنگی خارج شده است.او گفت:کارگاه پژوهشی تخت جمشید بارها مانع احداث چاه در نزدیکی این مجموعه شده است، اما سازمان آب مجوز را صادر میکند و علاوه بر چاه‌های جدید مجوز کف‌ شکنی هم می‌دهند، کف شکنی به این معنا که تا چند سال پیش در عمق ۵۰ متری به آب می‌رسیدند، بعد در عمق ۱۰۰ متری و در حال حاضر یکی از کارشناسان اعلام کرد که تا عمق ۲۰۰ متری و ۳۰۰ متری زمین به آب می‌رسند، این لایه‌ها که خشک شده‌ اند وقتی تحت فشار باشند می‌شکنند و در نتیجه نشست زمین اتفاق می‌افتد.

میراث فرهنگی دست تنهاست!

وی افزود:علاوه بر تمام اینها بحران خشکسالی هم داریم که سطح آب‌ های زیرزمینی پایین رفته و همین بهانه‌ای است بر احداث بی‌رویه چاه هایی که فاجعه آفرین خواهند شد. این متخصص زمین شناسی در پاسخ به این سوال”آرمان امروز”که اگر همین روند ادامه پیدا کند تا چند سال دیگر آسیب جدی در تخت جمشید را شاهد خواهیم بود؟ می‌گوید:آسیب جدی از همین حالا شروع شده است. من چند روز پیش از گسلهای ایجاد شده در اطراف این دو اثر بازدید داشتم، گسل نقش‌رستم نسبت به شش ماه پیش که از این منطقه بازدید داشتم بازتر شده بود. در تخت جمشید گسلهای ایجاد شده در نزدیکی اش حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر طول دارد و دهنه این نشست در اطراف تخت جمشید حدودا یک متر است.

وی در پایان تاکید کرد:مطمئن باشید که با این روندی که در مرودشت پیش می‌رود تا چند سال آینده تخریب های جدی در اثر ایجاد خواهد شد.بارسیدن فصل برداشت گندم کشاورزان برای اینکه از زمین کشاورز ی شان استفاده بیشتری ببرند،بعد از برداشت گندم زمین را آتش میزنند تا مجددا محصول دیگری بکارند،این دودهای غلیظ در محدوده اثر تاریخی تخت جمشید موجب بروز مشکلاتی می‌شود،ما بارها در این مورد صحبت کرده‌ایم که مردم این کار را نکنند، اما وقتی یک برخورد جدی از مقامات بالا صورت نمی‌گیرد و جریمه‌ای برای تخلف در نظر گرفته نمی‌شود،میراث فرهنگی هم نمی‌تواند دست تنها روی کشاورزان تاثیر بگذارد، اصلا کشاورزان نسبت به کارشناسان میراث فرهنگی مقاومت میکنند و معتقدند که میراث فرهنگی میخواهد زمینهایشان را از آنها بگیرد.

زمینهای کشاورزی اطراف تخت جمشید را باید تملک کرد اما با کدام اعتبار؟!

مهندس محمد تقی قلعه نویی معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس هم در گفتگو با خبرنگار ما اظهار داشت:منکر وجود فرو نشست و فروچاله ها در اطراف تخت جمشید و نقش رستم نیستیم اما اخبار منتشر شده اینروزها درباره فرونشست در نزدیکی تخت جمشید بیشتر مربوط میشود به فروچاله های ایجاد شده سالیان قبل نظیر ده،دوازده سال پیش که اخبار آن توسط برخی استادان دانشگاه شیراز و زمین شناسان فارس مطرح شد. وی گفت: ما هم نگرانیم و پیگیر رفع مشکل و ارائه راهکار و چاره برای حل این مساله بوده و هستیم.اما در هر حال باید تعداد زیادی از چاه های مجوزدار و غیر مجوزدار اطراف این اثار پلمپ و برچیده شود.

قلعه نویی افزود: وجود کشت و زرع اطراف تخت جمشید باعث فرونشست تدریجی طی سالیان اخیر شده و اداره آب و کشاورزی مرودشت و آب منطقه ای استان نباید مجوزهای لازم کشت در محدوده ها ی اثار جهانی بدهند و با صاحبان چاههای عمیق و برداشت کنندگان بی رویه آب در این منطقه باید برخورد کنند.

این مقام مسئول در اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری فارس بیان داشت:از شهرک مهدیه مرودشت تا روستای تاریخی کناره و از روستای شمس آباد تا روستای حاجی آباد و از کوه حسین تا روستای شول و از فیروزی تا به شهرک مهدیه،شش هزار هکتار حریم درجه یک تخت جمشید است که باید بسیاری از زمینهای کشاورزی این محدوده ها خریداری شود اما بودجه ای نیست تا بتوانیم نسبت به خرید و تملک این مقدار زمین اقدام کنیم.

وی با قدردانی از کارشناسان دلسوز دانشگاه و متخصصین امور زمین شناسی از رسانه ها خواست تا نسبت به انتشار اخبار غیر واقع و تاریخ گذشته درباره فرو نشست زمین در اطراف تخت جمشید و سایر اثار تاریخی فارس ممانعت ورزند و هر گونه اظهار نظر در زمینه رخ دادن این پدیده ها بدون کار مطالعاتی ،علمی و کارشناسی اقدامی نادرست است و تا مطالعات گسترده در این زمینه صورت نگیرد نمیتوان درباره علت اصلی این پدیده ها نظر داد.

تخت جمشید متعلق به همه مردم جهان است.

او ادامه داد: همچنین دستگاه های مربوطه باید نسبت به پر کردن و پلمب چاههای غیر مجاز و نصب کنتور بر روی چاههای دارای مجوز اقدام کنند،زیرا این کارها میتواند مانع از بیشتر شدن بحران در این منطقه شود.قلعه نویی با بیان اینکه تخت جمشید متعلق به همه مردم جهان است عنوان داشت: برای مدیریت این بحران در حریم درجه ۲و۳ مجموعه جهانی تخت جمشید و مردم این منطقه نیاز به همکاری همه دستگاه های استانی و ملی است.

سخن پایانی:

میراث جهانی تخت جمشید در محدوده شهرستان مرودشت و در فاصله حدود ۵۵ کیلومتری شمال شیراز قرار دارد. آثار تاریخی نقش رستم در فاصله حدود شش کیلومتری تخت جمشید واقع است. یادمان تاریخی تخت جمشید که متعلق به دوره هخامنشیان است یکی از جمله اثار ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانیست که در سال ۱۹۷۹ میلادی با شماره ۱۱۴ در سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد جهان (یونسکو) ثبت شده است.سلسله هخامنشیان از سال ۳۳۰ تا ۵۵۰ پیش از میلاد در ایران حکومت کردند. آثار تاریخی نقش رستم یادمان‌ هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده‌است و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده‌ است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی،نقش برجسته‌های متعدد ی از وقایع مهم دوران ساسانیان و نقش برجسته ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مجموعه قرار دارد.

در سالهای گذشته روبروی صفه تخت جمشید و در ۲۵۰ متری آن یک فرو نشست زمین و شکاف به طول ۲۰۰ متر و عرض و عمق حد اکثر یک متر ایجاد شده و علاوه بر آن،در فاصله ۵۰۰ متری تخت جمشید نیز چند شکاف نسبتا عمیق مشهود است. بگفته کارشناسان راهکارهای جلوگیری از بحران فرونشست زمین دراین منطقه یعنی مرودشت و اطراف تخت جمشید و نقش رستم تغییر الگوی کشت،جلوگیری از احداث چاه جدید، تغییر نوع آبیاری و فرهنگ‌ سازی است.

عکس دیده نشده ارگ حسین آباد شیراز در دوران قاجار

خوردن این ۸ ماده غذایی به شما پوستی صاف و شاداب می بخشد

۱۸ تا از زیباترین ماهیهای آکواریومی صخره‌ای که نظیر ندارند+ تصاویر

 کانال تلگرام 

 کانال واتساپ 

 کانال ایتا

کانال سروش 

 کانال روبیکا

کانال بله