تلخ و شیرین میوه گرمسیری

ایران در زمینه تولید خرما در دنیا پس از کشور مصر رتبه دوم را دارد، اما برخی بی برنامگی و کم توجهی ها باعث شده تا تلخی های این میوه مناطق گرمسیری برای تولید و صادرکنندگانش بیش از شیرینی آن باشد. به گزارش اول فارس به نقل از ایرنا، اسلام بر ارزش های غذایی میوه خرما تاکید زیادی دارد، طوری که ۴۲ بار در قرآن به نام خرما اشاره شده است.
خرما از درختی به نام نخل با نام علمی ‌phoenix dactylifera به دست می آید، این میوه پرفایده از لحاظ غذایی و طبی در کشورهای اروپایی و آمریکایی به طور خام کمتر مصرف می‌شود و بیشتر در شیرینی‌ها و شکلات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در خاورمیانه به ویژه کشورهای عربی جزو سبد اصلی غذایی مردم به شمار می‌رود.

** ارزش غذایی خرما
خرما میوه‌ای با اندازه‌ای کوچک ولی ارزش غذایی بالا و خواص درمانی فراوان است که مصرف آن برای همه گروه‌های سنی مفید است.
این میوه منبع خوبی برای تامین ویتامین های آ، ای، گروه ب، ث و عناصر فلور، منگنر، پتاسیم، روی و آهن است.
ارزش غذایی خرما به دلیل وجود مقادیر قند بالای آن بسیار زیاد و مواد قندی موجود در آن شامل ۲۵ درصد ساکاروز و ۵۰ درصد گلوکز است.
همچنین این میوه پرخاصیت حاوی مواد آلبومینوئیدی، پلی‌فنول‌ها، مشتقات پیپرین، فیبر گیاهی، آنتی اکسیدان‌ها، استرول، پکتین و آب است.
انجمن سرطان آمریکا مصرف ۳۵-۲۰ گرم خرما (دو تا سه عدد) در روز را توصیه می‌کند زیرا خوردن این مقدار خرما بخشی مهم از نیاز روزانه بدن را به قند، چربی، پروتئین و ویتامین‌ها تامین خواهد کرد.

** خواص طبی و درمانی خرما
مصرف خرما دارای خواص طبی تب‌بر، آرام بخش، ضد سرطان، محرک و تقویت کننده، بهبود ضعف و خستگی و خون‌سازی است، طوریکه این میوه سرشار از آهن است و به خون‌سازی کمک می‌کند به همین دلیل مصرف خرما برای زنان باردار بسیار مفید است و سبب بهبود گردش خون و خون رسانی به اعضای بدن می‌شود.
این میوه، خوراک مفیدی برای پیشگیری و درمان کم خونی محسوب می‌شود و با خوردن ۱۵ گرم خرما در روز می‌توان نیاز آهن بدن را تامین و کم خونی یا عوارض ناشی از کمبود آهن را برطرف کرد.

** مقام دوم تولید اما در بهره وری بدون جایگاه
سطح زیر کشت نخیلات کشور ۲۵۰ هزار هکتار با ۹۳ واریته محلی و منطقه ای است که از این شمار ۱۶ رقم تجاری و پنج رقم بیشتر در عرصه صادرات استفاده می شود.
در زمان حاضر یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن خرما در ایران تولید می شود که پس از مصر دومین تولید کننده این محصول به شمار می رود، ولی ایران در بخش بهره وری جایگاه مناسبی در دنیا ندارد.
فعالان عرصه تولید و صادرات خرما در کشور که برای برگزاری جشنواره ملی خرما در بوشهر گرد آمده اند، بر این باورند که با پرداختن به این محصول و صنعت فرآوری وابسته به آن علاوه بر ایجاد اشتغال، ارز آوری مناسبی برای کشور به دنبال دارد.
آنان در شرایط کنونی خرما را بهترین محصول برای سرمایه گذاری در بخش صادرات غیرنفتی می دادند که علاوه بر ارز آوری مناسب برای کشور می تواند منجر به اشتغال پایدار شود.
این فعالان حوزه تولید و صادرات خرما معتقد هستند که جایگزینی واریته های جدید، اجرای شیوه های نوین آبیاری، تجهیز کارگاه های صنایع تبدیلی و بسته بندی و مکانیزاسیون شدن این بخش می تواند زمینه بازارپسندی محصول را فراهم و از خام فروشی فاصله گرفت و به سمت تولید محصولات متنوع خرما حرکت کرد.
رئیس انجمن ملی خرمای ایران گفت: هم اکنون بیش از نیم میلیون اشتغال در حوزه خرما در کشور ایجاد شده است که از این شمار ۴۵۰ هزار شغل مستقیم و ۷۵ هزار اشتغال غیرمستقیم است.
‘محسن رشید فرخی’ افزود: این میزان اشتغال بدون احتساب کارگرانی است که در طول سال به صورت فصلی به کار در این حوزه می پردازند.
وی یادآور شد: سطح زیرکشت نخیلات کشور ۲۵۰ هزار هکتار است که استان کرمان بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است.
رشید فرخی اظهار داشت: بوشهر، فارس، خوزستان، هرمزگان و سیستان بلوچستان دیگر استان های خرما خیز کشور هستند که در مجموع سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن معادل ۲۵ تا ۳۰ درصد خرمای دنیا را تولید می کنند.
وی اضافه کرد: با این میزان تولید و احتساب ارزش هر کیلوگرم خرما فقط یک دلار می توان بازار بزرگی به ارزش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بوجود آورد این درحالی است که هم اکنون و از این میزان تنها ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار ارزآوری برای کشور دارد.

** راهکارهای افزایش بهره وری خرما
رئیس انجمن ملی خرمای ایران گفت: امروز نگرانی های فعالان صنعت خرما در بخش تولید، صنایع تبدیلی و صادرات بیش از مزیت هایی است که در این صنعت حاکم شده است.
رشید فرخی اظهار داشت: تغییر مقاصد صادراتی و یافتن بازارهای جدید خرما با توجه به شرایط تحریم در دستور کار جدی انجمن ملی خرمای ایران است و انتظار می رود بر اثر این شرایط میزان صادرات این محصول کمتر نشود.
وی بیان کرد: در چند سال اخیر کشورهای اروپایی، چین، هند و روسیه عمده مقاصد صادرات خرمای ایران بوده است.
رشید فرخی افزود: مهمترین بخش در این صنعت برگزاری نمایشگاه های تخصصی است که به عنوان ویترین اقتصاد داخلی و خارجی برای یک صنعت به حساب می آید و اگر لطمه ای به آنها وارد شود، اقتصاد کشور در بخش صادرات با مشکل روبرو می شود.
وی ادامه داد: بسیاری از کشورها در بخش صادرات آنچنان به نمایشگاه ها اهمیت می دهند و بودجه هایی نزدیک به بخش تعلیم و تربیت آن کشور را برای این بخش درنظر می گیرند.
رشید فرخی اضافه کرد: کشور تونس با اینکه در بخش تولید رتبه هفتم و هشتم دنیا را دارد ولی در بخش صادرات به دلیل توجه دولت به نمایشگاه ها از جمله کشورهای برتر در این بخش به شمار می رود.
وی ادامه داد: در بخشی از کشور آمریکا با وجود اینکه هنوز خرمایی تولید نکرده اند ولی در حال برنامه ریزی و محک زدن سلیقه مشتریان برای بازاریابی این محصول هستند.
رئیس انجمن ملی خرمای ایران اضافه کرد: این درحالی است که در ایران با وجود اینکه دومین کشور تولید کننده خرما در دنیا هستیم ولی در بحث بازاریابی و به ویژه نمایشگاه ها ضعیف عمل کرده ایم.
رشید فرخی تاکید کرد: امروز به دلیل مشکلات بی شمار در بخش صادرات فعالان این صنعت تنها از روی غیرت نسبت به محصول و کشور فعالیت می کنند.
رئیس انجمن ملی خرمای ایران گفت: حمل و نقل مشکل دیگر در بخش صادرات است که پس از تحریم ها و قطع ارتباط چند شرکت کشتیرانی بزرگ با کشور، هزینه های حمل و نقل دو تا سه برابر و زمان رسیدن کالا به مقصد نیز دو برابر طولانی شده است.
وی اضافه کرد: باید قوانین متناسب با این شرایط ایجاد شود و یافتن راه حل و تکرار نکردن آزمون و اشتباه های گذشته از راه های مهم برای مقابله با شرایط تحریم است.
وی گفت: در این بین نباید همه مشکلات خرما را به گردن تحریم ها بیندازیم بلکه باید با بکارگیری ظرفیت ها برای رسیدن به شرایط مطلوب تلاش کرد.
رئیس انجمن ملی خرمای ایران تاکید کرد: قوانین و مقررات بخش اقتصاد کشور ایران کوتاه مدت و آنچنان درسیاست تنیده شده است که صادرکنندگان و فعالان بخش های مختلف همواره باید منتظر برگزاری انتخابات ها باشند، این درحالی است که در بسیاری از کشورها سیاست های تنظیم شده بلند مدت تنظیم و اعمال می شود.
رشید فرخی اضافه کرد: خرما، پسته و خشکبار از جمله محصولاتی هستند که در دنیا تداوم همکاری می خواهند و اگر تنها یک سال شرکت نکنیم اعتماد دنیا را از دست داده و درلیست سیاه قرار می گیریم و کشورهای دیگر جایگزین و امکان بازاریابی را از دست می دهیم.
وی با تاکید براینکه قبل از تولید باید به فکر صادرات و بازاریابی باشیم، افزود: امروز به دلیل تصمیم های متعدد و لحظه ای فعالان این بخش سردرگم و همیشه منتظر دستورالعمل های مختلف هستند و به دلیل مشکلات متعدد صادرکنندگان تنها با غیرت خود کار می کنند و نفس و نای رفتن به جلو را ندارند.
رشید فرخی بیان کرد: با توجه به کمبود منابع آب در دنیا هدف ما گسترش در واحد سطح در بخش نخیلات نیست و باید برای ارتقای بهره وری و گسترش صنایع بسته بندی در این بخش تلاش کرد.
وی تاکید کرد: سیاست فعالان بخش خرما امروز خام فروشی نیست و باید با توسعه صنایع بسته بندی و تبدیلی میزان بهره وری را افزایش دهیم.

** رونق صنعت خرما در گرو حمایت جدی دولت است
رئیس انجمن ملی خرمای ایران گفت: رونق وضعیت محصول خرما نیازمند حمایت جدی بخش های مختلف دولتی به ویژه در حوزه های مالیات و تامین اجتماعی است.
رشید فرخی افزود: برای بسته بندی محصول خرما که برای ۱۰ تن آن ۱۰ کارگر نیاز است باید برای حمایت از نیروی کاری این حوزه راهکارهای لازم پیش بینی شود.
رئیس انجمن خرمای استان فارس گفت: خرما به عنوان دومین محصول باغی کشور سهم ۱۳٫۵ درصدی در محصولات کشاورزی دارد ولی متناسب با سهم تولید در صادرات جایگاه خوبی در تولید ناخالص داخلی ندارد.
‘محمد صادق حمیدیان’ افزود: دولت و بخش خصوصی باید نسبت به ارتقای جایگاه خرما در تولید ملی اهتمام بیشتری داشته باشند.
وی اضافه کرد: انحلال اداره کل نخیلات وزارت جهاد کشاورزی در گذشته، نادیده گرفتن سهم بالقوه خرما در بین محصولات کشاورزی و رقابت منفی ایرانیان در بازار هدف در شرایط رقابتی با کشورهای رقیب سهم کشور در بخش خرما را تبیین نکرده است.
رئیس انجمن خرمای استان فارس گفت: بنابراین هدف گذاری مشخص همراه با برنامه استراتژیک برای توسعه همه جانبه کاشت، تولید، صادرات و فرآوری خرما احساس می شود.
حمیدیان اضافه کرد: اینکه اختلاف فاحشی بین سرانه مصرف خرما در مناطق خرما خیز و مناطق شمالی وجود دارد و قرار گرفتن خرما در سبد تغذیه جوانان و نوجوانان باتوجه به اثرات تغذیه و دارویی خرما می تواند برنامه مدونی را در وزارت آموزش و پرورش و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رقم بزند که اقدام عملی در زمینه صورت نگرفته است.
رئیس انجمن خرمای استان فارس گفت: جایگاه میز ملی خرما در استان ها باید بیش از پیش مورد توجه واقع شود.
حمیدیان افزود: در ۵۷ سال گذشته میانگین تولید خرما در هکتار در دنیا از ۷٫۸ به ۱۵ تن ارتقا یافته ولی در ایران این شاخص از ۳٫۶ به ۶٫۱ تن رسیده که این میزان برداشت در سطح هکتار بسیار اندک است.
وی افزود: در استان های خوزستان، بوشهر و سیستان بلوچستان یک سوم نخل ها بر اثر کم آبی و شور شدن آب در معرض خطر قرار گرفته که با اجرای طرح نجات نخلستان باید برای آنها چاره اندیشی اساسی صورت گیرد.

** مشکلات حوزه خرما و نخیلات در استان بوشهر
رئیس انجمن خرمای استان بوشهر گفت: این استان با دارا بودن ۶ میلیون اصله نخل و تولید ۱۵۰ هزار تن خرما، ۵۷ واحد صنعتی، ۱۲ واحد فرآوری و ۳۷۰ واحد سنتی در زمینه صنعت بسته بندی خرما به مراتب رتبه اول کشور را دارد.
‘ابوالقاسم کاووسی’ افزود: با وجود تلاش های بی وقفه واحدهای صنعتی و فعالان این بخش برای ارتقای میزان صادارت و کسب سهم بالاتری از بازار ولی به دلیل صدور مصوبه ها و بخشنامه های غیرکارشناسانه و برخی نیز حاصل تحریم های ظالمانه و سوء مدیریت های داخلی تاکنون به نتیجه مطلوبی نرسیده ایم.
وی درباره مشکلات بخش تولید اضافه کرد: با وجود کم آبی های شدید ولی هنوز نخیلات استان به روش غرقابی ۱۰۰ سال پیش آبیاری می شوند.
کاووسی، هدر رفت آب از کانال ها خاکی را از دیگر مشکلات آبیاری نخیلات عنوان کرد و گفت: یکی از کانال های شهر وحدتیه ۷۰ هزار اصله نخل را پوشش می دهد ولی به دلیل نبود نظارت یکهزار و ۴۰۰ متر در وسط این کانال خاکی رها شده است.
رئیس انجمن خرمای استان بوشهر با اشاره به روند لاک پشتی احداث سد دالکی افزود: اگر احداث این سد با این روند ادامه یابد تا ۱۵ سال آینده نیز به سرانجام نمی رسد و با مرگ زودرس نخیلات زیرپوشش این سد روبرو خواهیم شد.
کاووسی اضافه کرد: به علت نداشتن توجیه اقتصادی، تسهیلات پرداختی مکانیزاسیون و شرکت های پیمان کاری قابل توجه دربخش خرما در استان وجود ندارد.
وی با تاکید بر تغییر واریته گفت: جایگزینی واریته های مناسب به جای نخیلات پیر که میزان ثمردهی آنها نیز کاهش یافته از ضرورت هایی است که باید مورد توجه مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی قرار گیرد.
کاووسی اضافه کرد: این مرکز ۲۰ سال پیش باید واریته های مناسب با آب و هوا و اقلیم این استان را شناسایی و معرفی می کرد که این کار انجام نشد و امروز باغداران به دلیل نبود توجیه اقتصادی باغ های خود ناراضی هستند.
رئیس انجمن خرمای استان بوشهر نبود جاده های بین نخیلات، نوسازی خطوط تولید، نبود سرمایه در گردش ارزان قیمت، دشواری سورت (درجه بندی) خرمای نامرغوب، افزایش نجومی حق بیمه سهم کارفرما، صدور اجرائیه تامین اجتماعی، اخراج کارگران و تعطیلی کارخانه ها را از دیگر مشکلات این بخش عنوان کرد.
وی تاکید کرد: یک واحد روستایی بسته بندی خرما مانند شرکت های بزرگ پتروشیمی و پالایشگاهی درآمد قابل توجهی ندارد به همین دلیل می طلبد مسئولان مصوبه ای از ستاد اقتصاد مقاومتی بگیرند تا این واحدها از پرداخت حق بیمه کارفرما معاف شوند.
رئیس انجمن خرمای استان بوشهر برضرورت ایجاد مراکز تحقیقاتی فورمولاسیون فرآوری خرما در همه استان های خرماخیز کشور برای رفع نیاز فناورانه واحدهای صنعتی تاکید کرد.

** ضرورت استفاده از فناوری های روز دنیا
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی بوشهر گفت: نخل درخت گرمسیری و نیمه گرمسیری است که به دلیل شرایط خاص قابلیت کشت در سراسر جهان را ندارد ولی در ایران این درخت با واریته های مختلف کشت می شود.
‘ندیرپورجم’ با اشاره به سلامت محور بودن خرما افزود: از نظر میکروفاکتورها و ریز مغذی ها این میوه مفید و منبعی برای تولید انرژی است و با توجه به بازارپسندی محصول با داشتن برنامه جامع راهبردی و رقابت پذیری آن طیف وسیعی از کشور را هدف قرار دهیم.
وی گفت: ۳۰ تا ۴۰ درصد خرمای کشور به دلیل کارآمد نبودن دستگاه ها به هدر می رود که برای پیشگیری از این امر استفاده از تکنولوژی روز دنیا از مرحله برداشت تا بسته بندی ضروری است.
پورجم در باره سرانه مصرف پایین خرما در کشور گفت: سرانه مصرف خرما در کشور ۵ تا ۷ کیلوگرم معادل ۵۶۰ هزار تن است.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی بوشهر یادآور شد: براین اساس ۴۶ درصد خرمای تولیدی کشور به مصرف داخلی می رسد این درحالی است که مصرف این میوه می تواند جایگزین بسیاری از تنقلات جدیدی که هیچ ارزش غذایی ندارند، باشد.
پورجم گفت: با بهینه سازی، سازگاری، امنیت، کیفیت و برخورداری از استانداردهای ملی و بین المللی در محصول خرما می توان خود را با بازار هدف انطباق و بازارهای جهانی را تسخیر کرد.

* کیفی سازی خرما شرط ورود به بازارهای جهانی
رئیس اتاق بازرگانی بندر بوشهر گفت: از مجموع ۱۵۰هزار تن خرمای تولیدی این استان فقط ۲۰ هزار تن آن به خارج از کشورهای دیگر صادر می شود، این درحالی است که وجود ۷۵۰ کیلومتر مرز آبی بهترین مزیت برای صادرات محصول را در استان فراهم می کند.
‘خورشید گزدرازی’ افزود: خرمای صادراتی این استان برای راهیابی به بازارهای هدف نیازمند کنترل کیفی است.
وی افزود: روی بسته های بیشتر خرمای های بسته بندی این استان عبارت ‘درجه یک’ نوشته می شود که این عمومیت بخشی اجحافی بزرگ در حق خرمای باکیفیت بوشهر است.
گزدرازی بیان کرد: تنها با شعارهای مبنی بر کیفیت بخشی، گره از مشکلات این بخش باز نمی شود و در عمل باید وارد کار کنترل با هدف صادرات خرمای با کیفیت شویم.
رئیس اتاق بازرگانی بندر بوشهر ادامه داد: بسته بندی خرما در کشوری های هدف استان بوشهر با بسته بندی های بسیار شیک عرضه می شود که این امر ضرورت توج به امر بسته بندی را دوچندان کرده است.
وی ادامه داد: خرمای با کیفیت استان بوشهر که امروز با تحمیل هزینه هایی گزاف به نخلداران در بخش های مختلف همراه شده با کیفیت بخشی می تواند بخش قابل توجهی از هزینه های تولید را پوشش دهد.
معاون دفتر کشاورزی و صنایع تبدیلی سازمان توسعه تجارت ایران گفت: در هفت ماه امسال سه میلیون ۶۷۳هزار تن محصولات کشاورزی به ارزش سه میلیارد و۳۵۱ میلیون دلار به خارج از کشور صادر شد.
‘پیام ناصر قدسی’ افزود: این میزان صادرات در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از لحاظ ارزش ۱۶٫۵ درصد و از لحاظ وزن ۱۸ درصد رشد داشته است.
وی بیان کرد: سهم خرما در سبد صادراتی همچنان رشد خود را حفظ کرده، طوریکه در هفت ماه سال جاری ۱۵۱ هزارتن به ارزش ۱۷۹ میلیون دلار خرما از کشور صادر شده است.
معاون دفتر کشاورزی و صنایع تبدیلی سازمان توسعه تجارت ایران گفت: این میزان صادرات نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ ارزش ۷۰ درصد و از نظر وزن ۲۵ درصد افزایش نشان می دهد.
ناصر قدسی افزود: بازار اصلی خرمای ایران کشور هند است که بیش از ۳۶ میلیون دلار خرما به این کشور صادر شده است.
معاون زراعت وزیرجهاد کشاورزی گفت: سطح زیر کشت نخیلات کشور ۲۵۰ هزار هکتار با ۹۳ واریته محلی و منطقه ای است که از این تعداد ۱۶ رقم تجاری و پنج رقم بیشتر در عرصه صادرات است.
وی افزود: در دهه ۷۰ همه ارقام خارجی مورد نیاز وارد کشور و براساس ظرفیت هر منطقه امکان سنجی شدند برهمین اساس برنامه وزارت جهاد کشاورزی معرفی و حمایت از تکثیر ارقام اقتصادی جدید است و دولت با هدف بازسازی نخیلات برای تولید نهال های جدید یارانه پرداخت می کند.
ناصر قدسی درباره صادرات محصول خرما گفت: برخی از واریته ها در استان های فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان نسبت به خرمای دیگر استان های خرما خیز مرطوب هستند و رساندن آنها به بازار پرهزینه است به همین دلیل با وجود تولید مناسب ولی در افزایش عملکرد خرما توفیقی نداشتیم و امروز مهمترین نقطه ضعف اصلی این محصول پائین بودن سطح عملکرد آن است.