درد در پاشنه یا کف پا، ورم مچ پا و حتی واریس از ناراحتیهای شایعی هستند که بسیاری از زنان در دوران بارداری آنها را تجربه میکنند. در بیشتر موارد ورم پاها در اواخر بارداری ظاهر میشود و یک بیماری شایع است. پژوهشها نشان میدهند نزدیک به ۷۵ درصد از زنان معمولاً در بین هفتههای ۲۲ تا ۲۷ بارداری ورم پا را تجربه میکنند.
بسیاری از پزشکان برای مقابله با این مشکل رایج پوشیدن جوراب واریس را توصیه میکنند. این محصول به شکلی مؤثر در کاهش ورم پاها نقش دارد. البته کاربرد اصلی جوراب واریس در دوران بارداری پیشگیری از ایجاد تورم و حفظ سلامتی پاها است.
اگر مچ پا یا قسمت پشت ساق پای شما ورم کرده است یا زمان زیادی را ایستاده هستید، شاید این پرسش برایتان پیش آمده باشد که آیا این محصول میتواند به شما کمک کند؟
یکی از محصولاتی که موقع بارداری به بسیاری از زنان توصیه میشود که از آن استفاده کنند جوراب واریس است.
جوراب واریس چیست؟
سیستم گردش خون اکسیژن و مواد مغذی را به اندامهای مختلف بدن میرساند و دیاکسید کربن و مواد زائد آنها را میگیرد. خون تازه و غنی از اکسیژن از طریق شریانها به سراسر بدن میرود و خون فاقد اکسیژن از طریق مجموعهای از وریدهای مختلف به قلب برمیگردد. خون در وریدهای پا اغلب باید خلاف جاذبهی زمین حرکت کند تا به قلب برسد. به همین دلیل، وریدهای پا بیشتر از سایر نقاط بدن مستعد ضعیف شدن هستند.
وریدها دریچههای یکطرفهای دارند که از برگشت خون به سمت عقب جلوگیری میکنند. وقتی این دریچهها از کار میافتند، خون به جای ادامه دادن مسیر به سمت قلب، شروع به جمع شدن در وریدها میکند که این امر باعث بزرگ شدن رگ میشود. اینجا است که «جورابهای فشاری» به کمک شما میآیند.
جورابهای فشاری که به آنها «جوراب واریس» هم گفته میشود، به مچ و ساق پا فشار وارد میکنند. وجود این فشار ملایم و مداوم در قسمت پایین سیستم گردش خون به عملکرد وریدها کمک میکند. برای خرید جوراب واریس باید به چند نکتهی مهم توجه کنید که در مقالهی امروز دربارهی آنها صحبت میکنیم.
۱. چرا از جوراب فشاری استفاده میشود؟
جورابهای فشاری، جورابهایی با طولهای مختلف هستند که پاها را کمی بیشتر از جورابهای معمولی فشار میدهند. این جورابها طوری طراحی شدهاند که به مچ پا فشار مشخصی وارد میکنند و هر چقدر به سمت بالای پا میروند، فشار آنها بهطور تدریجی کاهش مییابد. هدف اصلی استفاده از این جورابها کمک به عملکرد دریچههای ورید، بهبود گردش خون در پاها و پیشگیری از بروز مشکلات زیر است:
- نارسایی مزمن وریدی
- رگهای عنکبوتی
- رگهای واریسی
تحقیقات دربارهی اثربخشی این جورابها چه میگویند؟
تحقیقات نشان دادهاند که جورابهای واریس میتوانند فواید زیادی داشته باشند، بهویژه هنگام مواجهه با شرایطی که باعث تشدید مشکلات وریدی میشوند، مانند:
- ایستادن یا نشستن طولانیمدت
- سفر طولانی با هواپیما یا سایر وسایل حمل و نقل که فضای محدودی برای پاها دارند
- بارداری
تقریباً ۹۰ درصد اختلالات پا از داخل وریدها منشاء میگیرد. یک مثال، نارسایی وریدی است که به عملکرد دریچههای ورید مربوط میشود. در مبتلایان به این مشکل، خون در پاها باقی میماند و مقدار کمی از آن به قلب برمیگردد. جمع شدن خون در وریدهای پا میتواند به مشکلات مختلفی از جمله تغییرات پوستی، آسیب دیوارههای ورید، التهاب ورید، رگهای واریسی و حتی لخته شدن خون منجر شود.
۲. جوراب واریس برای چه کسانی مناسب است؟
بسیاری از افراد میتوانند از جوراب واریس استفاده کنید، از جمله:
- افراد مبتلا به مشکلات گردش خون (مثل ترومبوز ورید عمقی و رگهای واریسی) یا کسانی که در معرض ابتلا به این مشکلات قرار دارند
- افرادی که بهتازگی جراحی شدهاند
- کسانی که نمیتوانند تخت خود را ترک کنند یا بهسختی پاهای خود را حرکت میدهند
- افرادی که تمام روز در محل کار خود میایستند
- ورزشکاران
- زنان باردار
- افرادی که زمان زیادی را در هواپیما میگذرانند، مانند خلبانان
آیا ورزشکاران از این جورابها سود میبرند؟
احتمالاً ورزشکاران زیادی را دیدهاید که از جورابها و حتی آستینهای فشاری استفاده میکنند. تحقیقات کافی در مورد اثربخشی این جورابها برای ورزشکاران وجود ندارد، اما شواهد نشان میدهد که میتوانند به ریکاوری کمک کنند.
مطالعهای که در استرالیا روی دوندگان انجام شد، نشان داد که جورابهای فشاری احتمالاً میتوانند تأثیر مثبتی بر عملکرد دویدن فرد در آینده داشته باشند. به عبارت دیگر، اگر هنگام دویدن جوراب فشاری بپوشید، ممکن است دفعهی بعد بهتر بدوید. تئوریهای زیادی در مورد تأثیر این جورابها بر گردش خون دوندگان وجود دارد، از جمله: افزایش اکسیژنرسانی به عضلات، بهبود گردش خون و افزایش سرعت حذف اسید لاکتیک.
به گفتهی محققان، یکی از مزیتهای پوشیدن جوراب فشاری برای ورزشکاران اثر محافظتی آن است. معمولاً موادی که برای ساخت جورابهای فشاری استفاده میشوند ضخیمتر از جورابهای معمولی هستند، بنابراین از پوست محافظت میکنند و پاها را گرم و خشک نگه میدارند.
۳. چگونه باید از جوراب فشاری استفاده کنیم؟
مهم است که جورابهای فشاری را صبحها، قبل از خارج شدن از رختخواب و پایین آوردن پاهای خود، بپوشید. خوابیدن در حالت افقی باعث میشود دریچههای وریدی نسبت به زمانی که نشسته یا ایستادهاید، عملکرد بهتری داشته باشند.
در حالت عمودی، به بدن نیروی جاذبه وارد میشود و ممکن است جریان خون بهخاطر وجود دریچههای وریدی آسیبدیده مختل شود. به همین دلیل است که مچ پا و ساق پا معمولاً صبحها وضعیت بهتری دارند و با پیشرفت روز متورم و سنگین میشوند. پوشیدن جورابهای فشاری در صبح، دریچهها را در موقعیت مناسب نگه میدارد تا در طول روز از گردش خون سالم در پاها پشتیبانی کند.
۴. چگونه سطح فشردهسازی جوراب واریس را انتخاب کنیم؟
میزان فشردگی ایجادشده توسط جورابهای فشاری برحسب میلیمتر جیوه (mmHg) اندازهگیری شده و معمولاً مقدار آن روی جعبهی کالا و با مخفف CCL درج میشود. این جورابها از نظر میزان فشار به چهار دستهی اصلی تقسیم میشوند:
- فشردهسازی کم یا کلاس فشار ۱: در صورت ابتلا به نارسایی وریدی خفیف، میتوانید برای حمایت از جریان خون سالم از این جورابها استفاده کنید تا در پاهای خود احساس سبکی بیشتری داشته باشید.
- فشردهسازی متوسط یا کلاس فشار ۲: این جورابها مؤثرتر از نوع قبلی هستند و معمولاً استفاده از آنها به کسانی توصیه میشود که علائم رگهای عنکبوتی یا واریسی را تجربه میکنند.
- فشردهسازی زیاد یا کلاس فشار ۳ و فشردهسازی بسیار زیاد یا کلاس فشار ۴: اگر به بیماریهای وریدی جدیتر مانند ترومبوز ورید عمقی یا ادم لنفاوی مبتلا باشید، استفاده از این دو نوع جوراب توسط پزشک توصیه میشود.
شما همیشه باید با پزشک در مورد سطح فشردهسازی مناسب مشورت کنید، بهخصوص اگر به یک بیماری زمینهای مبتلا هستید. بیشتر جورابهایی که میتوانید بدون نسخهی پزشک از داروخانهها و فروشگاههای آنلاین تهیه کنید، دارای سطح فشردهسازی کم یا متوسط هستند.
۵. چگونه سایز جوراب فشاری را مشخص کنیم؟
جورابهای فشاری در اندازههای مختلف (پایین زانو، بالای زانو، بالای ران و جوراب شلواری) و بهصورت پنجهباز و پنجهبسته تولید میشوند. جورابهای پنجهباز برای کسانی که کفش جلوباز میپوشند، در ناحیهی کف پا و بین انگشتها دچار تعریق میشوند، انگشتهای بلند دارند یا از مشکلات ناخن و وجود زخم در ناحیهی پا رنج میبرند و همچنین برای فصول گرم سال مناسبترند.
سایزبندی جورابهای واریس ممکن است در برندهای مختلف، متفاوت باشد. برای اینکه با پوشیدن جوراب واریس احساس راحتی بیشتری داشته باشید و از تمام مزایای آن بهرهمند شوید، باید در انتخاب سایز آن دقت کنید. سایزبندی جورابهای واریس روی بستهبندی آنها نوشته شده است. برای اطمینان از مناسب بودن اندازهی جوراب به نکات زیر توجه کنید:
- صبح قبل از اینکه از رختخواب بیرون بیایید یا پاهای خود را از تخت پایین بیاورید، آنها را اندازه بگیرید.
- برای جورابهایی که قد آنها تا زانو است، باریکترین قسمت مچ پا و پهنترین قسمت ساق پا را اندازه بگیرید. سپس همانطور که روی تخت نشستهاید، پاها را روی زمین قرار دهید و زانوها را خم کنید تا پاهای شما زاویهی ۹۰ درجه تشکیل دهند. فاصلهی بین زانوی خمشدهی هر پا و کف زمین را اندازه بگیرید.
- برای جورابهای بالای ران، اندازهگیری را مانند جورابهایی که تا زانو هستند شروع کنید. سپس بایستید و رانها را در زیر باسن اندازهگیری بگیرید. در نهایت، فاصلهی بین باسن و کف زمین را مشخص کنید.
گاهی اوقات، انجام این اندازهگیریها میتواند مشکل باشد، بهویژه اگر بهدلیل تورم بین دو پا اختلاف سایز وجود داشته باشد. در این صورت میتوانید از پزشک کمک بگیرید. اگر وزنتان کم یا زیاد شد، ممکن است لازم باشد سایز جوراب را تغییر دهید.
۶. استفاده از جوراب واریس چه عوارضی دارد؟
جوراب واریس بهشرطی که سایز مناسبی داشته باشد و بهدرستی پوشیده شود، برای اکثر افراد بیخطر است. با این حال، استفاده از آن به همه توصیه نمیشود. این جورابها میتوانند برای افراد مبتلا به بیماری شریانی، نارسایی قلبی، التهاب وریدها که در حال گسترش به سایر قسمتهای بدن است و عفونت یا التهاب پوست خطرناک باشند.
جوراب فشاری نباید خیلی تنگ باشد یا باعث درد شود. پس از هر بار پوشیدن این جورابها، پوست خود را از نظر تغییراتی مانند قرمزی، فرورفتگی، خشکی و کبودی بررسی کنید.
جورابها را صاف بپوشید تا به صافی روی پوست شما قرار بگیرند. مطمئن شوید که جوراب خیلی بلند نباشد. قسمت بالای جوراب را تا نزنید یا به سمت پایین نچرخانید، چون ممکن است روی پایتان خیلی سفت شود که این امر میتواند جریان خون را مختل کند یا مانند یک تورنیکه (رگبند) باعث قطع گردش خون شود.
۷. چگونه از جوراب فشاری نگهداری کنیم؟
مراقبت مناسب از جورابهای فشاری سخت نیست، اما چند نکته وجود دارد که باید برای افزایش دوام و حفظ استحکام آنها به خاطر داشته باشید:
- از آب سرد یا ملایم برای شستن جورابها استفاده کنید.
- به جای استفاده از ماشین لباسشویی، جورابهای خود را با دست بشویید.
- هرگز از خشککن استفاده نکنید. به جای آن جورابهایتان را آویزان کنید تا خشک شوند.
- جوراب واریس را هر ۳ تا ۶ ماه یکبار یا به محض اینکه متوجه شدید کشش خود را از دست داده است، دور بیندازید.
کاربرد و مزایای جوراب واریس
هنگامی که باردار هستید، حجم خون شما به میزان ۵۰ درصد افزایش پیدا میکند. این افزایش حجم خون باعث گشادتر شدن رگها میشود که میتواند ورم و حتی واریس را به دنبال داشته باشد. بسیاری از پزشکان برای کاهش ورم، تسکین درد و همچنین پییشگیری از واریس در دوران بارداری استفاده از جوراب واریس را توصیه میکنند.
این محصول با وارد کردن فشاری یکنواخت به ساق پا ورم را کاهش میدهد و به بهبود جریان خون در رگهای پا کمک میکند. این فشار یکنواخت باعث تنگتر شدن رگها میشود که توانایی رگها برای بازگرداندن خون به سمت قلب را افزایش میدهد.
پژوهشها این مطلب را تأیید میکنند. پژوهشی که به تازگی انجام شد نشان داد زنانی که در دوران بارداری جوراب واریس میپوشند در مقایسه با زنانی که در دوران بارداری از آن استفاده نمیکنند به میزان قابل توجهی ورم کمتری را در ناحیهی پشت ساق پا یا مچ پا تجربه میکنند. سایر پژوهشها نشان میدهند این جوراب میتواند به تسکین دردهای شایع دوران بارداری به ویژه درد پا و همچنین به پیشگیری از واریس کمک کند.
به گفتهی پزشکان متخصص، یکی دیگر از کاربردهای این محصول، این است که میتوان برای پیشگیری از حالت تهوع و حتی سرگیجهای که زنان در دوران بارداری تجربه میکنند از آن استفاده کرد. معمولاً زنان در اوایل دوران بارداری دچار حالت تهوع و استفراغ میشوند و بعضی پژوهشها نشان میدهند پوشیدن جوراب واریس میتواند به کاهش این علائم کمک کند.
زمان مراجعه به پزشک
در بعضی موارد استفاده از این محصول برای زنان در دوران بارداری مناسب نیست.
اگر پس از پوشیدن جوراب واریس ناحیهای از روی پا قرمز شد و احساس کردید که حرارت این ناحیه بالا رفته است و یا در صورت مشاهدهی ورم ناگهانی، باید در سریعترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید. پزشک میتواند شما را از نظر بروز عوارض احتمالی مانند ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) و پرهاکلامپسی مورد ارزیابی قرار دهد. اگر دچار یکی از این عوارض شده باشید، نباید از جوراب واریس استفاده کنید.
همچنین پوشیدن جوراب واریس برای افراد مبتلا به عفونت یا افرادی که به جنس این جورابها حساسیت دارند توصیه نمیشود. همیشه قبل از پوشیدن انواع جوراب با پزشک مشورت کنید تا از مناسب بودن این جوراب برای خودتان مطمئن شوید.
انتخاب جوراب واریس مناسب
اگر پزشک به شما توصیه کرد که جوراب واریس بپوشید، ممکن است بپرسید که در میان این همه محصول متنوع چگونه یک مدل مناسب را انتخاب کنید؟
در ابتدا این را در نظر بگیرید که جوراب باید کاملاً راحت باشد چرا که میخواهید روزانه بین ۸ تا ۱۰ ساعت آن را بپوشید. معیارهای اساسی برای خرید جوراب واریس عبارتند از: سایز مناسب، میزان فشاری که به پا وارد میشود و جنس جوراب. توصیه میشود این محصول را از داروخانهها به صورت حضوری یا اینترنتی خریداری کنید.
سایز مناسب
مانند هر لباس دیگری که در دوران بارداری میپوشید، جوراب واریس هم نباید خیلی تنگ باشد. جوراب واریسی که بیش از اندازه تنگ باشد میتواند باعث ایجاد درد شود و روی گردش خون تأثیر منفی بگذارد. اگرچه باید جورابی را انتخاب کنید که سایز کاملاً مناسبی داشته باشد اما نباید این جوراب به شکل آزاردهندهای تنگ باشد و باعث خوابرفتگی پا یا انگشتان پا بشود. از طرفی دیگر، اگر جوراب واریس بیش از اندازه گشاد باشد، فشار لازم برای کاهش ورم، بهبود گردش خون و تسکین درد را ایجاد نمیکند.
بیشتر تولیدکنندگان جوراب واریس یک راهنمای سایز همراه محصول قرار میدهند که میتوانید بر اساس آن جوراب مناسب خودتان را انتخاب کنید. البته سایزبندی بر اساس اندازهی دور ساق پا است که میتواند به شما در انتخاب یک جوراب واریس مناسب و راحت کمک کند و سایزبندی بر اساس اندازهی دور مچ پا یا سایز کفش چندان کاربردی نیست.
البته با مراجعه به داروخانهها یا فروشگاههای لوازم پزشکی میتوانید با فروشندههای باتجربه مشورت کنید و از آنها برای انتخاب یک جوراب واریس مناسب و راحت کمک بگیرید.
میزان فشاری که به پا وارد میشود
میزان فشاری که در انواع جوراب واریس به پا وارد میشود متفاوت است؛ از کمترین میزان ممکن گرفته تا بیشترین میزان ممکن. هنگام خرید جوراب واریس باید بدانید که این جورابها بر اساس میزان فشاری که به پا وارد میکنند درجهبندی میشوند. برای افراد عادی جوراب واریس با کلاس فشار ۱ (بین ۱۵ تا ۲۰ میلیمتر جیوه) مناسب است؛ این مقدار فشار سبک برای درمان ورمهای خفیف کافی است.
اگر سابقهی بیماریهایی مانند نارسایی مزمن وریدی یا ورم لنفاوی دارید، جوراب واریس با کلاس فشار ۲ (بین ۲۰ تا ۳۰ میلیمتر جیوه) برای شما مناسب است. به ویژه اگر ورم ایجاد شده قابل توجه است و با خواب شبانه از بین نمیرود، استفاده از جوراب واریس با کلاس فشار ۲ اهمیت بیشتری دارد. بیشتر زنان در دوران بارداری در این دسته قرار میگیرند.
برای بیشتر زنان در دوران بارداری، جورابی که فشاری بین ۲۰ تا ۳۳ میلیمتر جیوه به پا وارد میکند بهترین گزینه است. جوراب واریس با این کلاس فشار یک گزینهی متداول است که میتوانید آن را بدون نسخه تهیه کنید. اما در بعضی موارد با مشاهدهی ورم شدید یا در صورت ابتلا به بیماریهای مزمن، ممکن است پزشک استفاده از جوراب واریس با فشار بیشتر را توصیه کند که خریداری آن نیاز به نسخه دارد.
البته باید بدانید که در همهی موارد این پزشک است که میتواند بهترین و مناسبترین کلاس فشار را برای جوراب مناسب شما توصیه کند.
جنس جوراب
نزدیک به ۸۰ درصد جورابهای واریس با مواد نایلونی تولید میشوند. ممکن است جورابهایی پیدا کنید که با الیاف طبیعی تولید میشوند اما استفاده از آنها برای ورمهای شدید توصیه نمیشود. پارچههای نایلونی محکمتر از پارچههایی از جنس الیاف طبیعی هستند و فشار بیشتری را به پا وارد میکنند. اگر به بیماریهایی مانند ورم لنفاوی مبتلا هستید و بر اساس درجهبندی پزشکی ورمها، دچار ورمهای خفیف تا متوسط و نسبتاً شدید شدهاید، معمولاً پزشک توصیه میکند جورابهای واریس از جنس پارچهی نایلونی را انتخاب کنید.
زمان استفاده از جوراب واریس
معمولاً توصیه میشود در طول روز و به ویژه زمانی که میخواهید برای مدتی طولانی روی پا بایستید، پیادهروی کنید پا پشت میز بنشینید جوراب واریس بپوشید. همچنین هنگامی که میخواهید به مسافرت بروید، بهتر است جوراب واریس بپوشید. شواهد علمی نشان میدهند استفاده از این جوراب میتواند به جلوگیری از لخته شدن خون در پاها کمک کند و به طور ویژه در مسافرتهای هوایی یا رانندگیهای طولانی مفید خواهد بود.
اگرچه برای پوشیدن این مدل جوراب محدودیتی از نظر زمان ندارید اما لازم نیست در تمامی ساعات شبانهروز از آن استفاده کنید. صبحها جوراب را بپوشید و هر زمانی احساس کردید راحت نیستید آن را کنار بگذارید. همچنین در شرایطی که میتوانید پاهای خود را به سمت بالا حرکت دهید، انجام این حرکت را جایگزین پوشیدن جوراب واریس کنید.
خوابیدن با جوراب واریس در دوران بارداری
بیشتر پزشکان توصیه میکنند از پوشیدن جوراب واریس هنگام خواب شبانه خودداری کنید. نه تنها در طول شب و در شرایطی که پاها و قلب شما در یک راستا قرار دارند احتمال ایجاد ورم کمتر است بلکه پوشیدن این نوع جوراب هنگام خواب شبانه خطراتی هم دارد.
یکی از این خطرات انسداد عروق است. جوراب واریس میتواند مانند یک رگبند (تورنیکت) عمل کند و زمانی که نمیتوانید آن را کنترل یا احساس کنید، جریان خون را قطع میکند.
همچنین درآوردن جوراب واریس هنگام خواب شبانه شرایط را برای تنفس پوست فراهم میکند. در صورت استفادهی طولانیمدت، این محصول چربیهای طبیعی پوست را به خودش جذب میکند. درآوردن جوراب هنگام خواب و استفاده از مرطوب کننده به پیشگیری از خشکی پوست کمک میکند.
روش پوشیدن جوراب واریس
برای پوشیدن جوراب واریس، شاید بهتر باشد صبح و قبل از خارج شدن از رختخواب آن را بپوشید. معمولاً در ابتدای روز پاها ورم کمتری دارند و پوشیدن جوراب راحتتر خواهد بود. توصیه میشود این محصول را به روش زیر بپوشید:
- جوراب را در حالی که از وسط به سمت بیرون تا کردهاید تا پاشنهی پا بالا بکشید.
- نباید این مدل جوراب را مانند جوراب معمولی با جمع کردن بپوشید چرا که این جورابها داخل پا باز نمیشوند.
- جوراب را به آرامی به سمت زانو و روی ساق پا باز کنید.
- پس از پوشیدن کامل جوراب چینخوردگیها را صاف کنید.
- اگر با پوشیدن این نوع جوراب مشکل دارید میتوانید از کمکپوشانندهی جوراب (باتلر) استفاده کنید که ابزار کاربردی و مفیدی است.
جمعبندی
ورم کردن پاها به ویژه در ناحیه مچ پا مشکلی است که بیشتر زنان در دوران بارداری از آن شکایت دارند اما این مشکل هم قابل حل است و لازم نیست آن را تحمل کنید. جوراب واریس همان چیزی است که برای کاهش ورم و راحتی بیشتر خودتان نیاز دارید. به ویژه در اواخر دوران بارداری میتوانید روی کمک این جورابها حساب کنید.
اگر ورم خفیف است و به طور ناگهانی ایجاد نشده است، میتوانید از جوراب استفاده کنید اما بهتر است برای اطمینان از اینکه این روش برای شما مناسب است و همچنین انتخاب جوراب مناسب خودتان با پزشک مشورت کنید.
اگر پس از پوشیدن جوراب واریس علائم لخته شدن خون یا بیماری پرهاکلامپسی را مشاهده کردید، باید در سریعترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید.
منبع: Verywellfamily