خداحافظ وکیل برجسته

نه فقط به این دلیل که بهمن کشاورز از چهره‌های فعال صنف وکالت بوده، درگذشت او مایه تاسف است، کشاورز دارای سابقه عضویت در هیات‌مدیره، ریاست کانون وکلا و مدیریت اتحادیه کانون‌های وکلا بود، اما این همه هم مرگ او را غمناک‌تر نمی‌کند. آنچه درگذشت بهمن کشاورز را اندوهبار می‌کند این است که او از جمله وکلایی بود که برای مردم چهره‌ای شناخته شده بود. او وکیلی بود که با متانت و درایتی که در دفاع از کرباسچی نشان داد، به چهره‌ای مقبول در بین مردم تبدیل شد؛ ویژگی ممتازی که برای کمتر وکیلی قابل دستیابی است. اما درگذشت بهمن کشاوزر به دلیل دیگری هم تلخ است؛ کشاورز از جمله وکلایی بود که دستی در نوشتن داشت و آثار متعددی از خود به یادگار گذاشته است. آیین نگارش حقوقی و کلیات عملی علم حقوق، هنر دفاع در دادگاه‌ها، بررسی تحلیلی قانون جدید روابط موجر و مستاجر، آسیب‌شناسی وکالت دعاوی، دفاع و استدلال شفاهی در دادگاه از جمله آثار اوست. از این رو می‌توان گفت درگذشت ناگهانی بهمن کشاورز رئیس سابق کانون وکلای مرکز (اسکودا)، حقوقدان و وکیل برجسته در سن ۷۵ سالگی و بر اثر ایست قلبی، حوزه وکالت را در اندوه فروبرد. بهمن کشاورز صبح دیروز در بیمارستان مهرداد تهران درگذشت. مراسم ترحیم بهمن کشاورز وکیل برجسته پایه یک دادگستری روز شنبه ۷ اردیبهشت از ساعت ۱۴ الی ۱۵:۳۰ در مسجد نور تهران واقع در میدان فاطمی برگزار می‌شود. تاریخ دقیق مراسم تشییع این حقوقدان برجسته کشورمان هنوز مشخص نشده و به محض مشخص‌شدن زمان خاکسپاری اطلاع‌رسانی خواهد شد. هرچه باشد تحمل مرگ بهمن کشاورز چندان آسان نیست و تنها در حضور مردم و همه کسانی که با فعالیت‌ها و آثار او آشنا بوده‌اند، قابل تحمل خواهد شد که «مرگ چنین خواجه نه کاریست خرد».

حقوقدان و وکیل مستقل

روز گذشته در میان خبرهای مختلف از برداشتن معافیت‌های تحریمی آمریکا گرفته تا تصویب طرح اقدام متقابل ایران برابر آمریکا و… رسانه‌ها خبری را منتشر کردند که همه را در بهت، حیرت و تاسف فروبرد. خبر این بود که دکتر بهمن کشاورز حقوقدان و وکیل پایه یک و سرشناس دادگستری به‌دلیل ایست قلبی درگذشت. پس از جست‌وجویی کوچک مشخص شد که خبر صحت دارد و دکتر کشاورز ساعت ۷ صبح در بیمارستان مهرداد تهران به‌دلیل ایست قلبی دعوت حق را لبیک گفته و به رحمت خدا رفته است. در این راستا کریم کشاورز فرزند دکتر بهمن کشاورز در گفت‌وگو با رسانه‌ها اظهار کرد: «پدرم به‌علت عارضه قلبی دار فانی را وداع گفت.» کشاورز از مدافعان سرسخت استقلال وکلا و دستگاه قضائی بود و همواره در گفت‌وگو با رسانه‌‌ها و یادداشت‌هایی که منتشر می‌کرد در مورد مسائل مختلف نکات حقوقی فراوانی را توضیح داده و متذکر می‌شد. وی همواره بر برداشت درست و تعبیر صحیح از قانون تاکید می‌کرد و از معدود افرادی بود که در حیطه دیگری جز مسائل حقوقی وارد نمی‌شد و اگر در مساله‌ای سیاسی، حقوقی به استدلال می‌پرداخت همواره این قید را که بُعد دیگر قضیه را باید از کارشناس مربوطه جویا شد، به‌کار می‌برد. آخرین اظهارنظر وی را می‌توان در کانال تلگرامش دید که می‌گوید: «سخن پایانی اینکه اگر بپذیریم همگان حق دفاع دارند -که دارند و باید بپذیریم- آنگاه به این نتیجه می‌رسیم که وکیل باید تا جایی که ممکن است دستی را که برای کمک به سوی او دراز می‌شود بگیرد، مگر در یک مورد و موردی است که وکیل نسبت به آن ذهنیت منفی دارد و بیم آن می‌رود که این ذهنیت منفی او را در مرحله‌ای از دفاع، از به‌کارگرفتن تمام توان برای دفاع از موکل بازدارد. و‌ا… اعلم.» آخرین پستی نیز که مرحوم کشاورز در صفحه شخصی خود در اینستاگرام قرار داد، متضمن همین مساله بود جایی که آورده است: «کسانی که دنبال شعار به امید روزی که هر ایرانی یک پروانه وکالت داشته باشد! هستند باید به بلایی که بر سر حقوق مردم می‌آورند اندیشه کنند.» کشاورز همواره در پایان تمام سخنان و یادداشت‌های خود قیدی را به این مضمون می‌آورد که: «وا‌… اعلم».

بهمن کشاورز که بود؟

بهمن کشاورز متولد سال ۱۳۲۳، ابتدا در دبیرستان البرز و بعد از آن در دبیرستان دارالفنون و بعد در رشته قضائی دانشگاه تهران و پس از آن فوق‌لیسانس جزا در دانشگاه ملی سابق و بالاخره در رشته فوق لیسانس حقوق خصوصی در دانشگاه شهید بهشتی (ملی سابق) تحصیل کرد. بلافاصله بعد از سربازی در سال ۱۳۵۰ پروانه وکالت گرفت و مشغول کار وکالت شد و هیچ‌گونه شغل آزاد دیگری نداشت. پدرش نیز نویسنده و مولف و مترجم بوده و کار دولتی نداشت. کشاورز به‌عنوان رئیس کانون وکلا، همسر و دو فرزند دارد که هر دو فرزند وی نیز وکیل دادگستری هستند. کشاورز به‌عنوان چهره‌ای اصلاح‌طلب و رئیس اسبق اتحادیه سراسری کانون‌های وکلا شناخته می‌شد که ارتباط خوبی با رسانه‌ها و مطبوعات داشت. او با وجود گفت‌وگو‌های متعدد همواره تلاش می‌کرد خط قرمز‌ها را لحاظ کند و به همین دلیل به‌عنوان چهره‌ای رسانه‌ای شناخته می‌شد. وی لحنی محافظه‌کارانه داشت و از چارچوب ادبیات حقوقی خارج نمی‌شد و در یادداشت‌هایی که برای برخی روزنامه‌ها می‌نوشت یا در گفت‌وگو با رسانه‌ها از واژگانی استفاده می‌کرد که برای شهروندان غیرآشنا با علم حقوق نیز قابل‌فهم باشد و به همین خاطر مخاطبانی بسیار گسترده‌تر از موکلان خود داشت. کشاورز از سال ۷۷ که وکالت غلامحسین کرباسچی را به‌عهده داشت، به چهره‌ای شناخته‌شده تبدیل شد. گزارش جلسات این دادگاه از تلویزیون پخش می‌شد و مردم مانند یک سریال جذاب یا مسابقه فوتبال آن را دنبال می‌کردند.”آرمان”