فرونشست زمین به عنوان پدیده نوظهوری شناخته می‌شود که در کنار دلایل عمده زمین‌شناسی همچون زمین‌لرزه، انحلال سنگ‌های گچی، نمکی یا آهکی، آب شدن یخ‌ها و حرکت آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین، فعالیت‌های انسانی نیز تأثیر بسیاری بر تشدید آن دارند.
بیش از ۱۵۰ کشور جهان با پدیده فرونشست دست و پنجه نرم می‌کنند. مسئله‌ای در کنار وقوع پدیده‌های طبیعی زمین‌شناسی همچون زمین لرزه، انحلال سنگ‌های گچی، نمکی یا آهکی، آب شدن یخ‌ها و حرکت آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین؛ این فعالیت‌های انسانی است که در ایران بر بحران فرونشست افزوده است. کارشناسان فعالیت‌های انسانی مخرب را معدنکاری، برداشت‌های بی‌رویه زیرزمینی مانند آب‌های زیرزمینی، نفت یا گاز را به عنوان مهم‌ترین دلایل فرونشست زمین مطرح می‌کنند. لازم به ذکر است بر اساس اعلام نظر کارشناسان زمین‌شناسی فرونشست حدود ۴ میلیمتر در سال نشان‌دهنده بحران است، این در حالی است که در برخی استان‌ها همچون کرمان فرونشستی بیش از ۳۰ سانتیمتر در سال به ثبت رسیده است. رقمی که در برخی مناطق کشور همچون استان فارس به ۵۶ سانتیمتر هم می‌رسد. معضلی که حالا بر اساس گفته کارشناسان به برخی از جاده‌ها، ریل‌ها و فرودگاه‌های کشور رسیده و نیاز است هرچه سریع‌تر مسئولان برای آن چاره‌اندیشی کنند. در حال حاضر از ۶۰۹ دشت کشور نیمی از آن‌ها ممنوعه اعلام شده‌اند.
تهدیدی برای فرودگاه و راه‌آهن
آن‌طور که کارشناسان می‌گویند پدیده فرونشست این روز‌ها به فرودگاه‌های کرمان، اصفهان و تهران رسیده و نگرانی‌هایی درباره فرودگاه‌های مهرآباد، امام (ره) و پیام در تهران و البرز و فرودگاه‌های دیگری نظیر اصفهان و کرمان به وجود آورده است. در این خصوص مسعود شفیعی، رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور می‌گوید: «فرودگاه امام (ره) تهران هر سال با پدیده فرونشست مواجه است.» هر چند این پدیده در محدوده فرودگاه امام (ره) به نسبت فرودگاه‌های استان‌های دیگر از شدت کمتری برخوردار است و رقمی بین ۱۸ تا ۲۰ سانتیمتر را به خود اختصاص می‌دهد، اما برنامه‌ریزی برای آن از اهمیت بالایی برخوردار است. حسن اشرف گنجویی کارشناس رسمی تأمین آب نیز در رابطه با افزایش فرونشست‌ها در استان کرمان می‌گوید: «شتاب گرفتن حفر چاه و پمپاژ آب‌های زیرزمینی به صورت غیرمجاز منجر به این شده که سطح آب‌های زیرزمینی عمیق و عمیق‌تر شود تا جایی که کار تأمین آب مجموعه قنوات به کلی مختل و قنوات خشک و بایر شود.» وی می‌افزاید: «امروزه برای دسترسی به آب سفره‌های زیرزمینی شهر کرمان باید چاه‌هایی با عمق بیش از یکصد و پنجاه متر حفاری کرد.» اشرف گنجویی با اشاره به افزایش عمق و فرونشست‌ها در استان کرمان تأکید می‌کند: «متأسفانه فرودگاه کرمان که در منطقه غرب شهر واقع شده است از این پدیده مصون نمانده و درحال حاضر در بخش‌هایی از آن درز و شکاف‌هایی ناشی از فرونشست دیده می‌شود.»
علاوه بر کرمان و تهران و دشت‌های دیگر استان‌ها که با پدیده فرونشست دست و پنجه نرم می‌کنند، فرودگاه اصفهان هم هرساله با این مشکل مواجه است. در این خصوص حجت‌الله غلامی، مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان سال گذشته گفته بود که فرونشست اراضی اصفهان به جنوب فرودگاه شهید بهشتی و شهر گلشهر رسیده است و حاصل مصرف بیش از حد آب‌های زیرزمینی است و خود نشان‌دهنده نوعی زلزله خاموش است. علاوه بر فرودگاه‌ها ریل‌های راه‌آهن هم از این مشکل در امان نیستند و پرترددترین مسیر‌های ریلی همچون تهران- مشهد با این مشکل مواجه شده است. مسئله‌ای که بر ضرورت اقدام هرچه سریع‌تر متولیان تأکید دارد. این موضوع هم با جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز، جلوگیری از برداشت منابع آبی بیش از حد، جلوگیری از کشت محصولات آب‌دوست در مناطق در معرض خطر تا حد قابل توجهی قابل کنترل است.
نظرات