سردرد به دو دستهٔ اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. سردردهای اولیه عبارتند از: «میگرن»، سردرد خوشه‌ای و سردرد مزمن روزانه. سردردهای ثانویه علل و پاتولوژیهای متعددی دارند. بخش بزرگی از سردردها عصبی‌اند، حدود ۹۸ درصدشان خوش‌خیم و قابل بهبودند و یک تا دو درصد از سردردها نیز به دلیل «تومور مغزی» یا ضایعه مغزی رخ می‌دهند.
بر اساس گزارش انجمن بین‌المللی سردرد، بیش از ۱۵۰ نوع سردرد وجود دارد. معمولا می‌توانید نوع سردرد را با توجه به محل احساس درد تعیین کنید. این به شما کمک می‌کند که علت سردرد را سریع‌تر تشخیص دهید و درمان مناسب را به‌موقع شروع کنید. در مقاله‌ی امروز ، تصمیم داریم شما را با رایج‌ترین انواع سردرد و محلی از سر که درد ناشی از آن‌ها احساس می‌شود، آشنا کنیم. اگر می‌خواهید بدانید هر نوع سردرد نشانه چیست، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
شایع‌ترین انواع سردرد اولیه
شایع‌ترین انواع سردرد ثانویه
شایع‌ترین انواع سردرد اولیه
سردرد اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که مشکلی در سر شما وجود داشته باشد. فعالیت شیمیایی مغز، اعصاب یا عروق خونی اطراف جمجمه و عضلات سر و گردن همگی می‌توانند در بروز این نوع سردرد نقش داشته باشند. سردردهای اولیه می‌توانند اپیزودیک یا مزمن باشند:
- سردردهای اپیزودیک ممکن است هر چند وقت یک‌بار اتفاق بیفتند، اما بیشتر از ۱۵ روز در ماه رخ نمی‌دهند. آن‌ها می‌توانند از نیم ساعت تا چند ساعت ادامه داشته باشند.
- سردردهای مزمن پایدارتر هستند و بیشتر از ۱۵ روز در ماه رخ می‌دهند.
سردردهای اولیه باعث از کارافتادگی دائمی یا مرگ نمی‌شوند. اما در صورت شدید بودن می‌توانند به‌طور موقت ناتوان‌کننده باشند. این نوع سردرد اغلب با تشخیص و درمان مناسب قابل کنترل است.
۱. سردرد تنشی
کم‌خوابی، خستگی، عصبانیت، اضطراب یا استرس موقت معمولا باعث سردرد تنشی می‌شوند که از رایج‌ترین انواع سردرد است. در سردرد تنشی که به آن «سردرد استرسی» هم می‌گویند، درد خفیف یا متوسطی را در هر دو طرف سر احساس می‌کنید، به طوری که انگار یک باند یا نوار سفت به دور پیشانی شما بسته شده است. درد ضربان‌دار نیست و معمولا از پیشانی، شقیقه‌ها یا پشت سر و گردن شما شروع می‌شود.
سردرد تنشی می‌تواند از ۳۰ دقیقه تا چند روز ادامه داشته باشد. در بیشتر موارد، این نوع سردرد با فعالیت‌های روزمره مانند خم شدن، بالا رفتن از پله یا دراز کشیدن تشدید نمی‌شود.
یک مُسکن بدون نسخه (OTC) ممکن است تنها چیزی باشد که برای درمان سردرد تنشی به آن نیاز دارید. مسکن‌های OTC عبارتند از: آسپرین (برای افراد زیر ۱۶ مناسب نیست)، ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن. در صورت موثر نبودن این مسکن‌ها، پزشک ممکن است داروهای دیگری مثل ایندومتاسین، ملوکسیکام یا کتورولاک را تجویز کند.
۲. سردرد خوشه‌ای
سردرد خوشه‌ای یکی از دردناک‌ترین انواع سردرد است که معمولا در اطراف و پشت یک چشم یا در یک طرف صورت رخ می‌دهد. علائم شامل موارد زیر است:
- تورم، قرمزی و تعریق در سمتی که تحت تاثیر سردرد قرار دارد
- احتقان بینی و آبریزش از چشم در سمتی از سر که درد احساس می‌شود
سردرد خوشه‌ای به‌صورت متوالی رخ می‌دهد، به طوری که ممکن است یک تا چهار سردرد را در طول روز تجربه کنید. هر سردرد می‌تواند از ۱۵ دقیقه تا سه ساعت طول بکشد.
حملات اغلب هر روز در زمان مشخصی اتفاق می‌افتند (معمولا شب‌ها و یک تا دو ساعت بعد از رفتن به رختخواب) و از ۲ هفته تا سه ماه ادامه دارند. معمولا پس از حملات سردرد، یک دوره بهبودی موقت اتفاق می‌افتد که می‌تواند برای چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد.
سردردهای خوشه‌ای در بهار و پاییز شایع‌تر هستند. مردان سه برابر بیشتر از زنان به این نوع سردرد مبتلا می‌شوند. پزشکان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث سردرد خوشه‌ای می‌شود. با این حال، به نظر می‌رسد که به‌دلیل واکنش شیمیایی در مغز ایجاد می‌شود.
پزشک ممکن است اکسیژن‌درمانی یا استفاده از سوماتریپتان و بی‌حس‌کننده‌های موضعی (لیدوکائین) را برای تسکین علائم توصیه کند. استفاده از کورتیکواستروئیدها، ملاتونین، توپیرامات و مسدودکننده‌های کانال کلسیم باعث می‌شود سردرد وارد دوره‌ی بهبودی شود.
۳. میگرن
علائم سکته‌ی مغزی می‌توانند شبیه‌ی سردرد میگرنی باشند. اگر این علائم برای شما جدید هستند، فورا به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
میگرن یکی از شایع‌ترین انواع سردرد است که می‌تواند از چهار ساعت تا سه روز ادامه داشته باشد. درد میگرن معمولا یک‌طرفه و ضربان‌دار است و ممکن است با علائم دیگری مثل حالت تهوع، استفراغ، درد گردن و حساسیت به نور و صدا همراه باشد.
سردرد میگرنی ممکن است زمینه‌ی ژنتیکی داشته باشد یا با سایر بیماری‌های سیستم عصبی مرتبط باشد. زنان سه برابر بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به میگرن هستند. شیوع این نوع سردرد در بین افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نیز بالا است. از رایج‌ترین محرک‌های میگرن می‌توان به کم‌آبی بدن، حذف وعده‌های غذایی، مصرف بعضی از غذاها، نوسانات هورمونی، اختلال خواب و مواجهه با مواد شیمیایی اشاره کرد.
درد مرتبط با میگرن می‌تواند متوسط تا شدید باشد. برای کسانی که میگرن خفیف دارند، داروهای بدون نسخه کمک‌کننده هستند. سایر گزینه‌های درمانی عبارتند از: تجویز دارو، تکنیک‌های آرامش‌بخش (یوگا و مدیتیشن)، بیوفیدبک، طب سوزنی و تزریق بوتاکس. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از مکمل ریبوفلاوین (ویتامین B2)، منیزیم یا کوآنزیم کیوتن (Q10) می‌تواند دفعات و شدت میگرن را کاهش دهد.
۴. همی‌کرانیا یا سردرد یک‌طرفه‌ی مداوم
همی‌کرانیا سردرد متوسطی است که در یک طرف سر احساس می‌شود و حداقل سه ماه به‌طور مداوم ادامه دارد. در صورت ابتلا به این نوع سردرد ممکن است چند بار در روز دوره‌هایی از درد شدید را تجربه کنید.
محققان تخمین می‌زنند که همی‌کرانیا حدود ۱ درصد انواع سردرد را تشکیل می‌دهد و در زنان در مقایسه با مردان ۲ برابر شایع‌تر است. این نوع سردرد ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- ریزش اشک یا قرمزی چشم
- احتقان بینی یا آبریزش بینی
- افتادگی پلک
- عرق کردن پیشانی
- میوزیس (تنگی مردمک چشم)
- بی‌قراری
برخلاف میگرن که علائم آن می‌آیند و می‌روند، سردرد همی‌کرانیا به‌صورت مداوم احساس می‌شود. علت دقیق این نوع سردرد مشخص نیست. برخلاف بسیاری از انواع سردرد، عوامل محیطی مانند استرس یا کمبود خواب در بروز علائم آن نقش ندارند.
یکی از مشخصه‌های سردرد همی‌کرانیا، پاسخ کامل به ایندومتاسین است که یک نوع داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) به شمار می‌رود. مصرف دوز کم این دارو به‌صورت سه بار در روز همراه با وعده‌های غذایی معمولا علائم را ظرف ۲۴ ساعت تسکین می‌دهد. ایندومتاسین می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد، به‌خصوص در دوزهای بالا. بنابراین، توصیه می‌شود از آن در کمترین دوز ممکن استفاده کنید.
۵. سردرد یخ‌شکن
سردرد یخ‌شکن با دردهای خنجری کوتاه و شدید در سر مشخص می‌شود و تنها چند ثانیه طول می‌کشد. این نوع سردرد می‌تواند شبیه‌ی یک ضربه‌ی تیشه یا چندین ضربه‌ی متوالی باشد. افرادی که آن را تجربه می‌کنند، درد را با ضربه زدن به سر یا چشم با یک یخ‌شکن یا تیشه برابر می‌دانند.
سردرد یخ‌شکن ممکن است چند بار در روز و بدون هشدار ظاهر شود. این نوع سردرد معمولا به قسمت‌های مختلف سر منتقل می‌شود. دقیقا مشخص نیست که چه چیزی باعث سردرد یخ‌شکن می‌شود. با این حال، زنان دارای میگرن بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند. از هر سه مورد، در یک مورد، سردرد یخ‌شکن در نقطه‌ای رخ می‌دهد که درد میگرن از آنجا شروع می‌شود.
درمان سردرد یخ‌شکن می‌تواند دشوار باشد، چون برای مدت زمان کوتاهی ادامه دارد. بیشتر این نوع سردردها قبل از اینکه فرصتی برای درمان آن‌ها داشته باشید، برطرف می‌شوند. بنابراین، آشنایی با اقدامات پیشگیرانه برای کاهش بروز سردرد در آینده می‌تواند مفید باشد. درمان سردرد یخ‌شکن شامل مصرف ایندومتاسین، گاباپنتین، مهارکننده‌های سیکلواکسیژناز-۲ و ملاتونین است.
۶. سردرد صاعقه‌ای
سردرد صاعقه‌ای یک سردرد بسیار شدید است که به‌سرعت ایجاد می‌شود و در کمتر از یک دقیقه به اوج خود می‌رسد. این نوع سردرد ممکن است با علائم دیگری مثل حالت تهوع، استفراغ، تب، تشنج یا تغییر وضعیت روانی همراه باشد.
سردرد صاعقه‌ای ممکن است خوش‌خیم باشد، اما گاهی اوقات از یک بیماری جدی ناشی می‌شود که به مراقبت اورژانسی نیاز دارد. در بعضی موارد، سردرد صاعقه‌ای نشان‌دهنده‌ی موارد زیر است:
- پارگی یا انسداد عروق خونی
- سکته‌ی مغزی
- آسیب مغزی
- سندرم انقباض عروق مغزی برگشت‌پذیر (RCVS)
- واسکولیت (التهاب عروق خونی)
- آپوپلکسی هیپوفیز (خونریزی تومور هیپوفیز)
برای هر سردرد شدیدی که به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شود، فورا به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. اگر سردرد در اثر بیماری دیگری ایجاد شده باشد، باید مشکل زمینه‌ای را درمان کنید. در غیر این صورت، به یک سردرد صاعقه‌ای اولیه مبتلا هستید که با داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ایندومتاسین دمران می‌شود. سایر داروهای مورد استفاده عبارتند از: مسدودکننده‌های کانال کلسیم، مسدودکننده‌های بتا، توپیرامات، لیتیوم و تریپتان‌ها.
شایع‌ترین انواع سردرد ثانویه
سردرد ثانویه نشانه‌ی وجود یک محرک یا مشکل زمینه‌ای است. اگر محرک سردرد برای مدت طولانی وجود داشته باشد، سردرد شما می‌تواند مزمن شود. به‌طور کلی، درمان علت زمینه‌ای به تسکین درد کمک می‌کند.
شانس درمان سردردهای ثانویه به علت بروز آن‌ها بستگی دارد. بعضی از این سردردها را می‌توان به‌راحتی کنترل کرد، در حالی که تعدادی از آن‌ها، در صورت به تاخیر افتادن درمان، می‌توانند کُشنده باشند.
۱. سردرد سینوسی یا ناشی از آلرژی
اگر عفونت سینوسی، سرماخوردگی یا آلرژی داشته باشید، ممکن است به‌دلیل تجمع مخاط، سردرد سینوسی را تجربه کنید. درد ناشی از این نوع سردرد اغلب در ناحیه‌ی سینوس و جلوی سر متمرکز است. همچنین ممکن است گرفتگی بینی، تب یا ترشحات مخاطی غلیظ داشته باشید.
سردردهای میگرنی معمولا به‌اشتباه به‌عنوان سردرد سینوسی تشخیص داده می‌شوند. بر اساس گزارش بنیاد میگرن آمریکا، حدود ۹۰ درصد سردردهای سینوسی در حقیقت میگرن هستند. برخلاف میگرن، سینوزیت معمولا با حالت تهوع یا استفراغ همراه نیست یا با سر و صدا و نور تشدید نمی‌شود.
برای درمان سردرد سینوسی باید به‌سراغ علت اصلی آن بروید. اگر سردرد سینوسی شما در اثر عفونت سینوسی باکتریایی یا قارچی ایجاد شده باشد، به آنتی‌بیوتیک یا داروی ضدقارچ نیاز دارید. آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند به سردرد سینوسی ناشی از آلرژی کمک کنند و اگر سرما خورده باشید، داروهای ضداحتقان ممکن است تورم سینوس‌ها را کاهش دهند.
۲. سردرد هورمونی
زنان معمولا سردردهایی را تجربه می‌کنند که با نوسانات هورمونی مرتبط هستند. سردردهایی که به‌طور خاص با چرخه‌ی قاعدگی ارتباط دارند، به‌عنوان «میگرن قاعدگی» شناخته می‌شوند. این نوع سردردها می‌توانند درست قبل، در حین یا بلافاصله بعد از قاعدگی و همچنین در طول تخمک‌گذاری رخ دهند. علاوه بر قاعدگی، استفاده از قرص‌های ضدبارداری یا بارداری هم می‌تواند بر سطح استروژن تاثیر بگذارد و باعث سردرد هورمونی شود.
مثل میگرن، سردرد هورمونی یک درد ضربان‌دار است که معمولا در یک طرف سر احساس می‌شود و علائم آن (شامل سرگیجه، حالت تهوع و تاری دید) ممکن است با حرکت، نور، بو یا صدا تشدید شوند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ناپروکسن به کاهش درد و تسکین علائم کمک می‌کنند. شما باید مصرف دارو را دو تا سه روز قبل از قاعدگی شروع کنید و به این کار در طول چرخه‌ی قاعدگی ادامه دهید. سایر داروهای تجویزی مانند تریپتان‌ها هم ممکن است کمک‌کننده باشند. اگر باردار هستید، قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت کنید. چون استفاده از اکثر داروها در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
بر اساس تحقیقات، حدود ۶۰ درصد زنان مبتلا به میگرن، میگرن قاعدگی را هم تجربه می‌کنند. بنابراین، درمان‌های جایگزین مثل تکنیک‌های آرام‌سازی، یوگا، طب سوزنی و پیروی از رژیم غذایی مناسب ممکن است در کاهش سردرد نقش داشته باشند.
۳. سردرد مرتبط با کافئین
کافئین بر جریان خون مغز تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل، مصرف بیش از حد کافئین یا ترک ناگهانی آن می‌تواند باعث سردرد شود. افرادی که به‌طور مکرر سردرد میگرنی را تجربه می‌کنند، در معرض خطر سردرد مرتبط با کافئین هستند. مصرف کافئین در یک سطح معقول و ثابت یا ترک کامل آن می‌تواند از بروز سردرد جلوگیری کند. اگر می‌خواهید مصرف کافئین را کنار بگذارید، باید این کار را به‌تدریج انجام دهید.
۴. سردرد فعالیتی
سردردهای فعالیتی به‌سرعت پس از فعالیت بدنی شدید ایجاد می‌شوند. وزنه‌برداری، دویدن و داشتن رابطه‌ی جنسی همگی محرک‌های رایج این نوع سردرد هستند. تصور می‌شود که این فعالیت‌ها باعث افزایش جریان خون در جمجمه می‌شوند که این می‌تواند به بروز سردرد ضربان‌دار در هر دو طرف سر منجر شود. سردرد فعالیتی خیلی طول نمی‌کشد و معمولا در عرض چند دقیقه یا چند ساعت برطرف می‌شود.
مُسکن‌های بدون نسخه، مانند آسپرین یا ایبوپروفن، می‌توانند علائم را کاهش دهند. اگر بیشتر اوقات دچار سردردهای ناشی از فعالیت شدید می‌شوید، به پزشک مراجعه کنید. در بعضی موارد، این نوع سردرد ممکن است نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای جدی باشد.
۵. سردرد ناشی از فشار خون بالا
این نوع سردرد یک علامت اورژانسی است و زمانی اتفاق می‌افتد که فشار خون شما تا سطح خطرناکی بالا می‌رود. محل سردرد فشار خون بالا معمولا در دو طرف سر است و با هر فعالیتی بدتر می‌شود.
این نوع سردرد بلافاصله پس از کنترل فشار خون از بین می‌رود. اگر فکر می‌کنید سردرد شما از فشار خون بالا ناشی می‌شود، فورا به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. همچنین در صورت مشاهده علائم زیر، به نزدیک‌ترین اورژانس بروید یا با شماره‌ی ۱۱۵ تماس بگیرید:
- تغییر بینایی
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن
- خونریزی بینی
- درد قفسه‌ی سینه
- تنگی نفس
۶. سردرد برگشتی
به سردردهای برگشتی «سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو» هم گفته می‌شود. اگر به‌طور مکرر از مُسکن‌های بدون نسخه استفاده کنید، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به این نوع سردرد باشید. زیاده‌روی در مصرف این داروها به جای کاهش درد به سردرد بیشتر منجر می‌شود.
هر زمان از داروهای بدون نسخه برای بیش از ۱۵ روز در ماه استفاده کنید، احتمال ابتلا به سردردهای برگشتی وجود دارد. این داروها عبارتند از: استامینوفن، ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن. داروهای حاوی کافئین هم با سردردهای برگشتی مرتبط هستند.
تنها راه برای درمان سردردهای برگشتی این است که با مشورت پزشک داروهای کنترل‌کننده‌ی درد را کنار بگذارید. اگرچه درد ممکن است در ابتدا بدتر شود، اما غالبا در عرض چند روز فروکش می‌کند. در این شرایط، پزشک می‌تواند درمان‌های دیگری را برای تسکین سردرد و کاهش عوارض جانبی ناشی از ترک دارو تجویز کند.
۷. سردرد پس از سانحه
سردردهای پس از سانحه می‌توانند به‌دنبال هر نوع آسیب‌دیدگی سر ایجاد شوند. این سردردها شبیه‌ی سردردهای میگرنی یا تنشی هستند و معمولا ۶ تا ۱۲ ماه طول می‌کشند. سردردهای پس از سانحه می‌توانند مزمن شوند. پزشکان اغلب دارودرمانی (شامل تریپتان‌ها، سوماتریپتان، مسدودکننده‌های بتا و آمی‌تریپتیلین) را برای کنترل این نوع سردرد پیشنهاد می‌کنند.
۸. سردرد اسپاینال
سردرد اسپاینال یا نخاعی در اثر کاهش فشار مایع مغزی-نخاعی و پس از پونکسیون کمری (نمونه‌برداری از مایع مغزی-نخاعی) رخ می‌دهد. این نوع سردرد در پیشانی، بالای گردن و پشت سر احساس می‌شود.
تحقیقات تخمین می‌زنند که سردردهای اسپاینال در ۱۰ تا ۴۰ درصد مواقع به‌دنبال پونکسیون کمری ایجاد می‌شوند. درد معمولا در عرض دو تا سه روز شروع می‌شود، اما این اتفاق می‌تواند چند ماه بعد هم رخ دهد. سایر علائم سردرد اسپاینال عبارتند از: حالت تهوع، درد گردن، سرگیجه، تغییر بینایی، وزوز گوش و از دست دادن شنوایی.
درمان سردردهای اسپاینال شامل مصرف مُسکن و هیدراتاسیون (آبرسانی) است. علائم معمولا پس از یک یا دو هفته خودبه‌خود از بین می‌روند. در بعضی موارد، ممکن است از پچ خون اپیدورال استفاده شود. در این روش، مقدار کمی خون از بدن شما گرفته شده و دوباره به فضای اپیدورال تزریق می‌شود. این می‌تواند به جلوگیری از نشت مایع مغزی-نخاعی کمک کرده و سردرد را متوقف کند.
کلام پایانی
همه‌ی افراد هر از گاهی سردرد را تجربه می‌کنند. اگر سردرد بیش از ۲ روز طول کشید یا شدت آن بیشتر شد، به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که سردرد با علائم دیگری مثل کهیر، استفراغ، گیجی، لکنت زبان، تب، فلج یا از دست دادن بینایی همراه بود، فورا به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
منابع: healthline, health.clevelandclinic
نظرات