روزنامه اعتماد نوشت: بررسیهای بر اظهارات کارشناسان گیاهان دارویی و یافته‌های این تحقیقات نشان داد که شیوه‌های غلط، غیراستاندارد و سودجویانه تولید و همچنین، رعایت نشدن اصول کاشت، برداشت و نگهداری گیاهان دارویی، دلیل اصلی وجود مقادیر کم تا زیاد متانول، بقایای فلزات سنگین یا آلودگیهای سمی و باکتریایی و میکروبی در بسیاری از عرقیات گیاهی است. در حالی که محققان در این تحقیقات بر ضرورت نظارت مستمر بر نحوه تولید عرقیات گیاهی به دلیل آمار قابل توجه عرضه و تقاضای این محصولات در کشور تاکید کرده‌اند، تولیدکنندگان عرقیات گیاهی به «اعتماد» میگویند که با وجود مکلف بودن سازمان غذا و دارو به نظارت بر نحوه تولید محصولات خوراکی، نه تنها خبری از حضور بازرسان و ناظران در واحدهای سنتی و صنعتی تولید عرقیات گیاهی نیست هم تعداد کارگاه‌های زیر زمینی، غیرمجاز و بدون مجوز در کشور رو به افزایش است و هم به دلیل اینکه نشان «سیب سلامت» با پرداخت هزینه قابل خریداری است، باید در کیفیت و سلامت انواع عرقیات گیاهی موجود در بازار شک کرد.
وجود متانول و انواع آلودگیها در عرقیات گیاهی به دلیل ضعف شدید نظارتها
آقای «میم» صاحب یک عطاری بزرگ در شمال شهر تهران است. سابقه فعالیت این عطاری به دو نسل قبل از تولد آقای «میم» برمیگردد و آقای «میم» که سومین نسل از این خانواده عطار است، برای تکمیل دانش خود به دانشگاه رفته و فارغ‌التحصیل رشته مهندسی گیاهان دارویی است.
عرقیات گیاهی عرضه شده در این عطاری، همگی از یک تولیدکننده خاص است و قیمتی گران‌تر از محصولات مشابه در عطاریهای این منطقه دارد. توضیح درباره دلیل گرانی قیمت‌ها، پای کیفیت و مرغوبیت را به میان میکشد و اینجاست که عطار جوان، ادعا میکند بسیاری از عرقیات گیاهی موجود در بازار، غیراستاندارد، غیربهداشتی، آلوده به سموم و مضر برای سلامت است.
«هرگیاه حاوی قند (فروکتوز) حتما اتانول (الکل اتیلیک) هم تولید میکند. قند موجود در گیاه، عامل رشد گیاه است. متانول (الکل چوب یا الکل متیلیک) هم بر اثر فعالیت متابولیک گیاهان و هم بر اثر تقطیر و عرقگیری غلط تولید میشود. هر گیاهی که اتانول داشته باشد، حتما میتواند متانول هم تولید کند. هرچه مقدار باکتریها در بافت گیاه بیشتر باشد، متانول طبیعی در گیاه غلیظ‌تر است. متانول هم مثل اتانول، عامل رشد گیاه است و به همین دلیل در بسیاری مناطق کشور، برای رشد سریع‌تر یا باردهی بیشتر، محلول اتانول یا متانول روی گیاه میپاشند. بعضی از گیاهان مثل خارشتر، شنبلیله، رازیانه، انیسون، یونجه و دارچین، بیشترین مقدار متانول طبیعی را دارند و در زمان عرقگیری، باید این ویژگی طبیعی گیاهان را مدنظر داشته باشیم ولی متاسفانه بسیاری از تولیدکنندگان عرقیات گیاهی، به این خاصیت توجه نمیکنند و گیاهان را به صورت فله میجوشانند در حالی که هیچ نظارتی هم بر نحوه تولید نیست. میزان متانول موجود در عرقیات گیاهی، ارتباط مستقیم با فرآیند تولید دارد. وقتی تولیدکننده‌ای، برای منفعت بیشتر، شوید را پاک نکرده و با چوب و ساقه‌هایش میجوشاند، حتما در عرق تولید شده، متانول هست چون جوشاندن چوب به تولید متانول منجر میشود. بسیاری از عرقیات گیاهی در کشور، برخلاف ادعای تولیدکنندگان، حاوی افزودنی است و ناخالصی عرقیات را از قیمت نازل این محصولات میتوان فهمید. وقتی در حال حاضر، هر کیلو هل بیش از ۳ میلیون تومان و هر کیلو گل گاو زبان حدود ۲ میلیون تومان است، چطور ممکن است بطری یک لیتری عرق هل ۱۳۰ هزار تومان و یک لیتر عرق گل گاو زبان کمتر از ۱۰۰ هزار تومان باشد آن هم در حالی که بسته‌بندی هر لیتر، حدود ۵۰ هزار تومان هزینه دارد؟ دلیل تولید عرقیات گیاهی بیکیفیت، ضعف شدید نظارت بر فرآیند عرقگیری و بیاطلاعی بازرسان از شیوه صحیح عرقگیری است. اغلب بازرسانی که به کارگاه‌های عرقگیری میروند، فقط به تمیزی دیوار و کف کارگاه توجه دارند و نمیدانند که عرقگیری از گیاه کپک زده و فاسد یا آلوده به خاک و چوب و حشره، چه عوارضی برای سلامت مصرف‌کننده دارد.»
آقای مهندس ح – غ، مدیرعامل یک شرکت تولید عرقیات گیاهی و کارشناس گیاهان دارویی است. این مهندس کشاورزی حرف‌های عطار جوان را رد نمیکند ولی با جملات علمیتر و پخته‌تری درباره خطر تولید و عرضه عرقیات گیاهی آلوده و مسموم ابراز نگرانی میکند.
«عرقگیری، یا از گیاه خشک یا از گیاه‌تر انجام میشود. تکلیف ما با گیاه‌تر معلوم است چون به‌طور طبیعی احتباس آب دارد اما گیاه خشک باید چند ساعت پیش از عرقگیری خیسانده شده، یک نوبت شسته شده و دوباره خیسانده شود و سپس به مرحله عرقگیری برسد. در عرقگیری از انواع گیاهان دارویی، باید شرایط علمی و بهداشتی را رعایت کنیم چون در غیر این صورت، آنچه به دست مصرف‌کننده میرسد، یک محصول آلوده، بیکیفیت و حتی مضر برای سلامت خواهد بود. بیشترین خطر بیتوجهی به موازین عرقگیری، وجود متانول در عرقیات است در حالی که با رعایت شیوه صحیح، میزان متانول غیرطبیعی که در واقع همان الکل چوب و مرگ‌آور است، نزدیک به صفر خواهد بود. بیتوجهی به پاکسازی بافت چوبی بعضی گیاهان یا استفاده از گیاه فاسد یا گیاه مرطوبی که به درستی خشک نشده و به مرحله تخمیر رسیده، باعث تولید متانول در زمان عرقگیری خواهد شد. مدت زمان خیساندن گیاهان دارویی، مشخص و بسیار محدود است. عرق به دست آمده از گیاهی که به جای ۸ ساعت، سه روز در آب خیسانده شده، حتما مسموم و فاسد است. گیاه مرطوب و تخمیری که هم از نظر رنگ و هم از نظر اسانس، سیاه شده، باید معدوم شود اما فرد ناشی یا منفعت‌طلب، همین گیاه را برای عرقگیری استفاده میکند.»
آقای «سین»، مسوول فنی یک شرکت تولیدکننده گلاب و روغن گل محمدی و مدعی ممنوعیت استفاده از هرگونه ماده شیمیایی در خاک و آب مزرعه ۱۰۰ هکتاری تحت نظارت این شرکت است. آقای «سین» مدعی است که گلاب تولید شده در این شرکت، گواهینامه ارگانیک از اتحادیه اروپا دارد و تمدید این گواهینامه، منوط به نمونه‌برداری سالانه از خاک مزرعه و تایید صفر یا نزدیک به صفر بودن مقادیر سموم در خاک یا گل و غنچه خشک و بررسی شرایط تولید و کیفیت محصول نهایی است. آقای «سین» در توضیح چگونگی وجود بقایای فلزات سنگین یا سموم دفع آفات در عرقیات گیاهی تولید شده به شیوه سنتی یا صنعتی در ایران، به «اعتماد» میگوید: «تعداد عرقیات ارگانیک در ایران، انگشت‌شمار است و در عوض، با تعداد بالایی از عرقیاتی مواجهیم که گیاه مورد استفاده‌شان با انواع سم و کود شیمیایی مجاز و غیرمجاز تغذیه شده است. سم و کود شیمیایی مجاز یا غیرمجاز، علاوه اینکه مانع از آفت‌زدگی گیاه میشود، رشد گیاه را تسریع میکند و البته دلیل اصلی استفاده از سموم و کود شیمیایی، قیمت نازل این مواد سمی در مقابل سود قابل توجه برداشت هرچه زودتر محصول است. کود اوره، از جمله کودهایی است که رشد گیاه را تسریع کرده و حجم گل را افزایش میدهد اما گیاه تغذیه شده با کود اوره، دیگر یک گیاه ارگانیک نیست. سم زینو، سال‌هاست که در دنیا منسوخ شده ولی هنوز به صورت قاچاق وارد ایران میشود و از جمله سموم پرطرفدار بین کشاورزان است. تغییر الگوی کشت به دلیل زیان‌دهی، از دیگر دلایل آلودگی عرقیات گیاهی است. کشاورزی که تا یک سال قبل، سیب‌زمینی یا گندم میکاشته و زمینش را با کود شیمیایی یا سموم غیرمجاز یا آب آلوده به مقادیر بالای نیترات تغذیه میکرده، امسال در همین زمین، کاسنی یا بومادران یا شاتره میکارد در حالی که بقایای کود شیمیایی، همچنان در خاک و آب این زمین باقی مانده و توسط گیاه جذب خواهد شد و در زمان عرقگیری هم از بین نخواهد رفت چون بقایای نیترات، نیتریت و انواع سموم غیرمجاز دفع آفات، گاهی تا ۵ سال در آب و خاک زمین کشاورزی باقی میماند.»
آقای «سین» سهم کشاورزان و صاحبان کارگاه‌های سنتی و کارخانه‌ها و مسوولان اداره جهاد کشاورزی و سازمان استاندارد و حتی وزارت بهداشت در تولید و عرضه عرقیات گیاهی مسموم، آلوده و بیکیفیت را به یک اندازه میداند و معتقد است در صف طویل دلایل تولید و عرضه عرقیات گیاهی مضر و بیکیفیت، ضعف نظارتها باید در ردیف اول صف مقصران باشد.
«در منطقه ما، تعداد کارگاه‌های عرقگیری و گلابگیری فراوان است و حداقل بر سر در ۵۰ خانه، تابلوی عرقگیری سنتی نصب کرده اند؛ کارگاه‌هایی که با دریافت وام خوداشتغالی از اداره جهاد کشاورزی و با راه‌اندازی یک دیگ ۱۰۰ کیلویی فعال شده‌اند و با آب چاه، به عرقگیری و گلابگیری فاقد بهداشت و خارج از استاندارد مشغولند و هیچ بازرسی و نظارتی هم بر فعالیت اینها صورت نمیگیرد در حالی که هم آب مورد استفاده برای عرقگیری و گلابگیری و هم محصول نهایی، باید در هر نوبت از تولید بابت آلودگیهای میکروبی و سختی میزان نیترات و نیتریت و ماندگاری فلزات سنگین آزمایش شود اما عرقگیریهای غیراستاندارد، در طول یک روز، به عرقگیری از نعناع و گل‌محمدی و پونه مشغول میشوند بدون اینکه کمترین سوادی از شرایط صحیح عرقگیری داشته باشند و البته محصول‌شان را هم به ارزان‌ترین قیمت میفروشند که قطعا همین ارزانی قیمت، باب طبع گردشگران است. بارها از اداره جهاد کشاورزی استان درخواست کردیم که از محصولات موجود در بازار نمونه‌برداری کنند و بازرسی سالانه از مراکز تولید گلاب انجام شود. اگر انتقال گل‌محمدی به دیگ گلابگیری و تقطیر، به مدت ۵ یا ۶ ساعت تاخیر داشته باشد، یک ترکیب سمی در گل تولید خواهد شد ولی امروز بسیاری از تولیدکنندگان گلاب، گل‌محمدی را از منطقه لاله‌زار کرمان میخرند و به کاشان میبرند در حالی که این بعد مسافت، باعث تخمیر گل و تولید مواد مضر و سمی خواهد شد که حتما بقایای این سموم در گلاب یا روغن گل هم وجود دارد. نعناع از جمله گیاهانی است که به سرعت فاسد و متعفن میشود ولی بعضی تولیدکنندگان عرقیات، بدون توجه به ضرورت شتاب در عرقگیری نعناع، این گیاه را تا ساعت‌ها به عرقگیری نمیفرستند و عرق به دست آمده از گیاهی که به مرحله تخمیر رسیده، حتما حاوی مواد مضر و زیانبار خواهد بود. گیاه بومادران و شاتره‌ای که در زمان عرقگیری به خوبی خشک نشده باشد، کپک زده است و حتما در عرقگیری سم تولید میکند. گل‌محمدی باید در فضای مسقف خشک شود و هر دو روز یک‌بار باید گل‌ها زیر و رو شوند وگرنه کپک میزنند و گلاب مسموم و غیراستاندارد تولید میکنند. در تولید عرق کاسنی حتما باید از گیاه ریشه‌دار استفاده کنیم در حالی که گیاه ریشه دار، بسیار گران اما گیاه بدون ریشه و البته مخلوط با چوب، بسیار ارزان است و بعضی تولیدکنندگان، شاخه‌های کاسنی را برای عرقگیری استفاده میکنند و به این توجه ندارند که همین شاخه‌ها حتما در عرقگیری به تولید متانول منجر میشود و وجود بیش از ۳ دهم گرم متانول در عرقیات، برای سلامت مصرف‌کننده مضر است. امروز هزاران تولیدکننده عرقیات گیاهی در کشور فعالند و سالانه میلیون‌ها لیتر عرقیات گیاهی در کشور تولید و فروخته میشود ولی واقعا چه مقدار از این میلیون‌ها لیتر عرق، با شرایط و شیوه‌های سالم، استاندارد، بهداشتی و تحت نظارت تولید شده است؟»
نتایج تحقیقات دو دهه اخیر درباره آلودگی سمی عرقیات گیاهی چه میگوید؟
بررسیها نشان داد که اولین مطالعات جامع بر کیفیت عرقیات گیاهی تولید شده در کشور از اوایل دهه ۱۳۸۰ آغاز شده است. در برخی از این مطالعات، مقادیر متانول در عرقیات گیاهی مورد بررسی قرار گرفته و در برخی دیگر، میزان فلزات سنگین یا بقایای آلودگی میکروبی و سموم شیمیایی اندازه‌گیری شده است.
محققانی که به وجود متانول در عرقیات گیاهی پرداخته‌اند، تاکید داشته‌اند که برداشت غیراصولی و استفاده از برخی قسمت‌های گیاه که ذخیره متانول بیشتری دارد و همچنین، روش‌های غلط آماده‌سازی گیاه برای تقطیر و عرقگیری، باعث شده که متانول طبیعی موجود در بافت گیاه، در عرقیات تولید شده هم ماندگار شود و حتی غلظت آن افزایش یابد. این محققان در نتیجه مطالعات خود تاکید کرده‌اند که دلیل اصلی آلودگی عرقیات گیاهی به متانول، ناآگاهی و سودجویی برخی تولیدکنندگان و ضعف شدید نظارتها و جای خالی دستورالعمل‌هاست. در نتایج تحقیقاتی هم که از نیمه دهه ۱۳۸۰ درباره وجود مقادیری از فلزات سنگین، سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی در عرقیات گیاهی انجام شده، محققان تاکید کرده‌اند که افزایش میزان فلزات سنگین در بدن انسان، به مسمومیت، نازایی و معلول‌زایی، فلج عصبی و آسیب‌های مغزی، بیماریهای تنفسی و کلیوی و کبدی و خونی و مفصلی و قلبی، بیماریهای صعب‌العلاج همچون انواع سرطان‌ها منجر خواهد شد.
به نظر میرسد تحقیقی که سال ۱۳۸۵ با موضوع تعیین مقدار متانول در عرقیات گیاهی تولید شده در مشهد و توسط محققان دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شده، اولین مطالعه برای ارزیابی کیفی عرقیات گیاهی بوده و محققان در توضیح یافته‌های خود نوشتند: «تولید و مصرف عرقیات گیاهی به صورتی که در حال حاضر در کشور ایران وجود دارد، به ندرت در کشورهای دیگر مشاهده میشود. به نظر میرسد در مراحل تولید یا نگهداری عرقیات گیاهی، فرآیند تخمیر و فعالیت برخی آنزیم‌ها و اثر آن بر بافت‌های گیاهی، باعث ایجاد متانول میشود. لذا این احتمال وجود دارد که در گیاهانی مثل خارشتر، کاسنی، نعناع و شوید که دارای بافت چوبی بیشتری هستند، تشکیل متانول افزایش یابد .با توجه به مصرف مزمن بعضی از عرقیات گیاهی، احتمال بروز مسمومیت با متانول وجود دارد. توصیه میشود که حد مجاز برای آن تعیین شود.»
در این تحقیق مقدار متانول در ۱۰ نوع از عرقیات گیاهی پرمصرف (بیدمشک، خارشتر، زنیان، زیره سبز، زیره سیاه، شنبلیله، شوید، کاسنی، گلاب و نعناع) تولید شده در ۶ کارخانه در سطح استان خراسان رضوی بررسی شد. بیشترین مقدار متانول در عرق شوید (۱۴۴۷ میلیگرم بر لیتر) و کمترین مقدار در عرق بیدمشک (۷۹.۴ میلیگرم بر لیتر) بود. سه نمونه از عرق شنبلیله، یک نمونه عرق زیره سبز، یک نمونه عرق زیره سیاه، دو نمونه گلاب، ۴ نمونه عرق نعناع، ۵ نمونه عرق کاسنی، ۴ نمونه عرق بیدمشک، ۵ نمونه عرق خارشتر و ۴ نمونه عرق شوید غلظت متانول بیش از ۱۰۰ میلیگرم بر لیتر داشتند به گونه‌ای که در یکی از نمونه‌ها، غلظت متانول بیش از ۶ برابر، در سه نمونه بیش از ۴ برابر، در یک نمونه بیش از ۱۴ برابر و در دو نمونه بیش از ۳ برابر میزان توصیه شده بود.
محققان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، سال ۱۳۸۸ به دنبال بررسی آلودگی باکتریایی و قارچی در ۳۰ نمونه از عرق کاسنی، کلپوره و چهل گیاه تهیه شده از فروشگاه‌های شهر بیرجند اعلام کردند: «۱۵ نمونه به شیوه سنتی و ۱۵ نمونه در کارخانه‌ها تولید شده بود. یک نمونه از عرقیات سنتی کلپوره و چهل گیاه و کاسنی، آلوده به قارچ بودند، در ۴ نمونه، کپک شناسایی شد، سه نمونه، آلودگی باکتریایی و ۸۰ درصد نمونه‌ها، آلودگی میکروبی – مدفوعی داشتند. ۷ نمونه، آلودگی باکتریایی داشتند. نتایج مطالعات مختلف نشان‌دهنده باقی مانده سموم آفت‌کش ارگانو کلره در عرقیات گیاهی است. با توجه به اهمیت موضوع و گسترش روزافزون مصرف عرقیات گیاهی در کشورمان و تهیه این عرقیات در مکان‌های سنتی و بعضا با شرایط کاملا غیربهداشتی، لزوم پژوهشی در مورد تعیین میزان آلودگی باکتریایی و قارچی آنها ضرورت دارد.»
سال ۱۳۹۱ کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی کاشان برای ارزیابی وضعیت میکروبی عرقیات گیاهی عرضه شده در کاشان، ۱۳۲ نمونه از عرقیات گیاهی (۲۷ نمونه سنتی و ۱۰۵ نمونه صنعتی) را مورد آزمایش قرار دادند و در نتیجه بررسی خود اعلام کردند: «۶۱ نمونه از کل نمونه‌ها (۴۶.۲۱ درصد) طبق استاندارد ملی ایران قابل مصرف و ۵۳.۷۹ درصد (۷۱ نمونه) غیرقابل مصرف بودند. ۱۴.۸۱ درصد عرقیات سنتی (۴ نمونه) و ۵۴.۲۹ درصد عرقیات صنعتی (۵۷ نمونه) قابل مصرف بود. میزان آلودگی عرقیات گیاهی تهیه شده به روش سنتی نسبت به روش صنعتی بیشتر بود و ۸۵.۱۹ درصد نمونه‌های سنتی (۲۳ نمونه) و ۴۵.۷۱ درصد نمونه‌های صنعتی (۴۸ نمونه) به دلیل میزان باکتری و کپک غیرقابل مصرف بودند.»
محققان دانشکده پرستاری مامایی دانشگاه آزاد گیلان، سال ۱۳۹۴ در نتایج تحقیقی با موضوع اندازه‌گیری متانول در عرقیات گیاهی اعلام کردند: «آزمایش ۳۰ نمونه عرق گیاهی از انواع نعناع، رازیانه، خارشتر، شوید، کاسنی، بیدمشک، بهار نارنج، شاتره، گلاب و شیرین بیان از تولیدات ۳ کارخانه در شهر رشت با کیت تشخیص متانول نشان داد که همه نمونه‌ها حاوی مقادیر متفاوتی متانول بودند. میانگین میزان متانول در انواع عرق نعناع، ۱۸۵ میلیگرم بر لیتر، رازیانه ۱۰۸، خارشتر ۳۰۰، شوید ۲۰۷، کاسنی ۲۷۸، بیدمشک ۱۹۴، بهار نارنج ۲۰۰، شاتره ۱۷۲، گلاب ۷۹ و شنبلیله ۲۳۶ میلیگرم بر لیتر بود در حالی که این اعداد، میانگین سه خط تولید بود و برخی نمونه‌های تفکیک شده از محصولات هر کارخانه، غلظت بالاتری از متانول را نشان میداد. به عنوان مثال، غلظت متانول در یکی از انواع عرق نعناع در این تحقیق، ۲۰۳ میلیگرم بر لیتر و غلظت متانول در یکی از انواع عرق کاسنی ۳۵۳ میلیگرم بر لیتر بود.»
نتایج تحقیق انجام شده توسط استادان و دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس برای تعیین میزان غلظت متانول در فرآیند عرقگیری از گیاه «زوفا»، تیر ماه ۱۳۹۸ منتشر شد. در حالی که صاحبان عطاریها مدعیاند که عرق تولید شده از گیاه زوفا، به شرط مصرف روزانه، میتواند در نیروبخشی، تقویت معده، درمان آسم و سرماخوردگی و سرفه خلط‌آور و عفونت‌های ریوی و زکام مزمن، رفع کم‌خونی و تسکین درد گلو موثر باشد. کارشناسان دانشگاه تربیت مدرس در نتایج تحقیق خود نوشتند: «ارتفاع متفاوت برداشت از گیاه کاشته شده نشان داد با فاصله گرفتن از قسمت سرشاخه و نزدیک شدن به زمین، مقادیر متانول در عرق گیاه به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته به‌طوری که از ۷۱.۶ میلیگرم بر لیتر در برداشت از ارتفاع ۱۵ سانتیمتر (ساقه گیاه) به ۱۱۷ میلیگرم بر لیتر در برداشت از ارتفاع ۲۵ سانتیمتر (ساقه گیاه) و ۲۱۹ میلیگرم بر لیتر در برداشت از ارتفاع ۴۵ سانتیمتر (ساقه گیاه) رسید …. کاهش ضایعات (بافت چوبی ساقه و شاخه‌ها) و برداشت دقیق گیاهان دارویی با کمترین قسمت‌های چوبی، میتواند به کاهش تولید متانول منجر شود علاوه بر اینکه برداشت دقیق به افزایش خلوص عرق گیاهی منجر خواهد شد. پژوهش‌های متعددی در ایران نشان داده که وجود متانول در عرقیات، گاهی به دلیل برداشت از پایین‌ترین ناحیه گیاه برای افزایش توده گیاهی به منظور صرفه اقتصادی بیشتر برای کشاورزان است. حداکثر غلظت مجاز متانول در تقطیر گیاهی طبق توصیه سازمان استاندارد ایران، ۱۰۰ میلیگرم بر لیتر است که بررسیها نشان داد حدود ۸۵ درصد عرقیات گیاهی موجود در بازار کشورمان، دارای میزان متانول بیش از حد مجاز هستند… در پژوهشی که ۱۰ نوع مختلف عرق گیاهی مورد بررسی قرار گرفت، میزان متانول در عرق کرفس، ۱۴۷۷ میلیگرم بر لیتر (بیش از ۱۴ برابر توصیه سازمان استاندارد ایران) در عرق سیاه شور تولید شده به روش سنتی، ۲۶۶ میلیگرم بر لیتر (بیش از ۲ برابر توصیه سازمان استاندارد ایران) و در عرق نعناع فلفلی تولید شده به روش صنعتی، ۴۱۵ میلیگرم بر لیتر (بیش از ۴ برابر توصیه سازمان استاندارد ایران) بود.»
محققان دانشگاه علوم پزشکی شیراز و سازمان غذا و دارو، در نتایج مطالعه‌ای که سال ۱۳۹۹ و با عنوان «تعیین غلظت فلزات سنگین ارسنیک، مس، سرب و میزان اتانول و متانول در گلاب‌های صنعتی» انجام دادند، نوشتند: «افزایش استفاده از کودهای شیمیایی، سموم و آفت‌کش‌های مختلف برای افزایش عملکرد محصولات کشاورزی از یک طرف و توسعه شهرنشینی و فعالیت‌های صنعتی و همچنین مکان برداشت نامعلوم گیاهان دارویی در ایران و احتمال جمع‌آوری گیاهان از مکان‌های آلوده به ارسنیک، مس و سرب، میتواند تجمع این عناصر در گیاهان دارویی و انتقال آن به فرآورده را افزایش بدهد. در پژوهشی بر ۲۰ نمونه گلاب تولید شده به روش صنعتی، مشخص شد که آلودگی قابل ملاحظه‌ای به سرب و مس و ارسنیک ندارند، اما به صورت میانگین، درصد کمی از گلاب‌ها حاوی متانول بالاتر از حد مجاز استاندارد بودند.»
کارشناسان مرکز تحقیقات پزشکی قانونی کشور هم در نتایج تحقیقی که سال ۱۴۰۰ و با عنوان «بررسی کمی اتانول و متانول در برخی عرقیات گیاهی فله موجود در بازار ایران» منتشر شد، نوشتند: «۱۴۰ نمونه از ۱۴ نوع عرق گیاهی فله (فاقد استاندارد کارخانه‌ای و صنعتی) موجود در عطاریهای سطح شهر تهران مورد آنالیز قرار گرفت؛ عرقیات گلاب، خارشتر، کاسنی، شاتره، زیره سیاه، نعناع، ترخون، شنبلیله، بیدمشک، چهل گیاه، پونه، پنیرک و زیره سبز بیشترین مصرف را دارند. هیچ کدام دارای برچسب معتبر مبنی بر تاریخ تولید، تاریخ انقضا، نام تولیدکننده و برند خاص نبود. همگی از نظر وجود اتانول (الکل اتیلیک) منفی بودند. غلظت متانول در عرق گیاهی نعنا با متوسط ۳۳۴.۶ ppm دارای تفاوت معناداری نسبت به سایر عرقیات بود. میزان بالایی از متانول در عرق شنبلیله (۳۲۱ ppm) و ترخون (۳۱۱ ppm) وجود داشت. عرق پونه فاقد متانول و گلاب با میزان ۱۴.۶ ppm دارای حداقل متانول بود. میانگین غلظت متانول در عرق بیدمشک ۱۴۸.۹۴ ppm، عرق پنیرک ۲۸۸.۳۲ PPM، عرق چهل گیاه ۱۹۸.۹۴ PPM، عرق خارشتر ۱۳۶.۷۶ PPM، عرق رازیانه ۱۳۵.۷ PPM، عرق زیره سبز ۱۰۰.۲۳ PPM، عرق زیره سیاه ۹۱.۵۹ PPM، عرق شاتره ۲۶۳.۷۱ PPM، عرق کاسنی ۲۰۶.۰۶ PPM بود. با توجه به عدم رعایت شرایط بهینه و استاندارد تولید عرقیات گیاهی، عدم پاستوریزاسیون و امکان ایجاد آلودگیهای میکروبی، احتمال تولید اتانول و متانول در نمونه‌ها پس از طی مراحل تولید وجود دارد. در مورد عرقیات گیاهی حداکثر میزان مجاز متانول در ایران ۱۰۰ میلیگرم بر لیتر است و در مطالعه حاضر برخی از انواع عرقیات حاوی متانول در مقادیر بالاتر از مقدار مجاز بودند. با توجه به مصرف گسترده عرقیات گیاهی لزوم نظارت گسترده بر تولید آنها احساس میشود.»
محققان موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سال ۱۴۰۰ در نتایج مطالعه‌ای با عنوان «آلودگی گیاهان دارویی به فلزات سنگین و حد مجاز آنها» نوشتند: «سازمان بهداشت جهانی تاکید کرده که گیاهانی با عملکرد دارویی و درمانی باید برای تایید وجود فلزات سنگین آزمایش شوند. از آنجایی که امکان حذف کامل فلزات سنگین در فرآورده‌های گیاهی وجود ندارد، لازم است یک حد مجاز از فلزات سنگین تعریف شود. در ایران هیچ دستورالعمل ملی برای فلزات سنگین در گیاهان دارویی ندارد. برخی گیاهان دارویی، پتانسیل بالایی در جذب فلزات سنگین دارند. انباشتگی فلزات بر اندام‌های گیاهان تاثیرات مختلفی میگذارد و ورود فلزات سنگین به برگ‌های آن دسته از گیاهان دارویی که از برگ‌های آنها استفاده میشود یک تهدید جدی به شمار میرود. به عنوان مثال، در اراضی کشاورزی جنوب تهران، سبزیهای برگی کشت میشوند که بیشتر از گروه گیاهان دارویی هستند. در برخی از این مناطق، میزان آلودگی دوبرابر حد مجاز استاندارد جهانی گزارش شده است. فلزات سنگین از طریق ریشه و برگ، جذب گیاهان و سبب اختلال در متابولیسم گیاه میشوند. تحقیقی در سال ۱۳۸۶ روی ۱۰ نوع قطره گیاهی خوراکی موجود در بازار دارویی نشان داد که کادمیوم و سرب در اکثر نمونه‌ها و جیوه در سه نمونه از ۱۰ نمونه وجود داشت، اما میزان این عناصر در فرآورده‌ها در مقایسه با استانداردهای جهانی قابل قبول بود. در نتیجه تحقیق سال ۱۳۹۳ در همه نمونه‌های شیرین بیان، دو نمونه از مرزه و یک نمونه سنا در تهران، میزان کادمیوم از حد توصیه سازمان بهداشت جهانی فراتر بود.»
