عُمَر خَیّام نیشابوری۴۴۰ – ۵۱۷ هجری قمری همه‌چیزدان،فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر رباعی‌سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی بود. گرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّهالحق» بوده‌است ولی آوازهٔ وی مدیون رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد.
در این نوشتار اول فارس چهار رباعی زیبا از عُمَر خَیّام نیشابوری را می خوانید
رباعی یا چهارگانه از قالب‌های شعر فارسی است که در فارسی به آن ترانه و چارانه نیز می‌گویند. رباعی در حقیقت تنها قالب کاملاً فارسی است و نوعی شعر است در چهار مصراع که جز مصراع سوم دیگر مصراع‌ها هم قافیه یا مُرَدَّفند.
این قالب، یک قالب شعر فارسی است، که در زبان‌های دیگری (از جمله عربی و اردو) نیز مورد استفاده قرار گرفته‌است. بیشترین تعداد ابیات رباعی را عطار نیشابوری در کتاب مختارنامه سروده که قریب به ۴۷۰۰ بیت است.
ای دل غم این جهان فرسوده مخور
بیهوده نه‌ای غمان بیهوده مخور
چون بوده گذشت و نیست نابوده پدید
خوش باش غم بوده و نابوده مخور
این کوزه که آبخوارهٔ مزدوری‌ست
از دیدهٔ شاهی و دل دستوری‌ست
از عارض مستی و لب مستوری‌ست
این کوزه چو من عاشقِ زاری بوده‌ست
در بندِ سرِ زلفِ نگاری بوده‌ست
دستی‌ست که بر گردنِ یاری بوده‌ست
این کهنه رباط را که عالم نام است
وآرامگه ابلق صبح و شام است
قصری‌ست که تکیه‌گاه صد بهرام است
نظرات