دکتر دودمان: برای نگرانی در مورد سرنوشت و آینده کودکان در شهرها  دیر است

به گزارش اول فارس ، متن کامل سخنرانی دکتر«لیلا دودمان» دبیر جلسه دوستدار کودک در این نشست بدین شرح است:

به  نام خالق زیباییها

خوشا سپیده دمی باشد آنکه بینم باز/ رسیده بر سر الله اکبر شیراز

بدیده بار دگر آن بهشت روی زمین/ که بار ایمنی آرد نه جور قحط و نیاز

نه لایق ظلماتست بالله این اقلیم/ که تختگاه سلیمان بدست و حضرت راز

هزار پیر و ولی بیش باشد اندر وی/ که کعبه بر سر ایشان همی کند پرواز

شیراز گهواره تمدن وشیرازه فرهنگ ایران زمین و مهد خرد ورزان و نوابغی چون حافظ ,سعدی و ملاصدرا ؛ در سیر رشد و تکامل خود سوابق درخشان و شهرتی جهانی دارد، دارالعلم، دارالفضل، شهر شعر و شعور و ادبیات، شهر مکاتب هنری و معماری، شهر اعتدال فرهنگی، اعتدال فکر و ذهن، شهر نیکمردان همه و همه گواه کوچکی بر این ادعاست. این میراث تمدنی و فرهنگی عظیم، نه تنها پارسیان بلکه بیگانگان را نیز مسحور خود کرده است: تا جایی که ادوارد براون می‌گوید: «دل می‌برند قزوینیان، شکر لبند تبریزیان، خوبند اصفهانیان، من بنده‌ام شیراز را».

هم‌چنین گوته می گوید: «همه جا چنان سرخ و سفید است که زیباتر از آن منظره‌ای نمی‌توان دید، ولی‏ای حافظ اگر این شیراز نیست پس کجاست که این قدر زیباست»

صمیمانه ترین سلام ها و درودها تقدیم پیشگاه پر از مهر و صفای میهمانان عزیز و ارجمندی که در جلسه شرف حضور دارند. 

به شیراز جنت طراز، دیار نیک مردان، ادیبان، عارفان، دانشمندان، فیلسوفان، طبیبان و هنرمندان نامدار جهانی خوش آمدید.

و اما بعد

رشد افسار گسیخته شهرنشینی و تراکم حضور کودکان و جوانان در شهرها از یکسو و هیجان زاید الوصف استفاده از فولاد وبتن توسط مدیران شهری موج بی توجهی به شرایط فیزیکی و روانشناختی کودک را در شهرها  به همراه داشته است . در کشورهای در حال توسعه بیش از نیمی از کودکان در شهرهایی زندگی میکنند که در تناسب با نیازهای آنها نبوده ونیست .در این شرایط کودکان ,بعنوان مهم ترین سرمایه  اجتماعی  با کاهش شدید تجارب اجتماعی و احساس تعلق به شهر و فضای شهری و انزوای کامل قرار می گیرند.حقیقت این است که شهرهای مدرنی که برنامه های جامع شهری خود را بصورت سخت افزاری با تاکید بر توسعه های عمرانی تهیه نمودند و به آن بالیدند نتوانستند پاسخ مناسبی به شرایط رفاهی ,خدمات اولیه شهری ,دوری از خشونت و نابرابری ها برای کودکان به ارمغان آورند.

شیراز امروز با جمعیت تقریبی ۲ میلیون نفر بعنوان پنجمین کلانشهر پرجمعیت ایران و انباشت زیاد حضورکودکان  از این معضل دور نبوده و نخواهد بود.لذا پنجمین دوره شورای اسلامی شهر شیراز که باتغییر رویکرد به توسعه پایدار و انسان محوری در شیراز اهداف وبرنامه های توسعه شهری را مدون و ارایه مینماید, پس از ارزیابی و بررسی های اولیه غفلت شدید توجه به کودکان و نیازهای انان در شهر را تشخیص و در خواست خود را در زمینه پیوستن به زنجیره شهرهای دوستدار کودک در بهمن ماه ۹۷ بصورت رسمی  اعلام و نهاد متناظر با آن را حسب بخشنامه های موجود وزارت کشور  افتتاح نمود. شیراز در طرح شهر دوستدار کودک در تلاش است تا صرفا در مشابهت های ادراکی ؛ فیزیکی یا اجتماعی مکانهای شهری نباشد بلکه تصورات و طرحواره های مشترک کودک با شهر را در جهت ارضای نیازها و خواست های کلیدی کودکان بوجود آورد,گرچه شهر دوستدار کودک یک مدینه فاضله یا کمال مطلق برای رشد کودکانمان در شهر نخواهد بود و شورای اسلامی شهر و شهرداری شیرازدر این زمینه صرفا بار مسولیت را به دوش نداشته و ندارند  ولی یقینا تلاش خود را برای ایجاد یک مزیت اصلی در شهربا تاکید بر مشارکت خود کودکان با علم به حساسیت منحصر بفرد محیط اجتماعی فرهنگی و فیزیکی و روانشناختی برای کودکان که منجر به شادی و شور  آنها شود را خواهیم نمود .

در سطوح کلان و راهبردی بعد از تثبیت جایگاه اداری و برگزاری پنج جلسه راهبردی در این بازه کوتاه زمانی, هم افزایی میان ارگان های رسمی متولی کودکان از قبیل مرکز امور بانوان وخانواده استانداری فارس , کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان , اداره کل بهزیستی,نهادهای مرتبط زیر مجموعه شهرداری شیراز و سمن های فعال کودکان و سایرین با شهرداری شیراز  مثال زدنی و کم نظیر بود و نتایج ثمر بخشی را نیز به همراه داشته است.

چهار کارگروه اصلی با هدف بررسی و تغییرات در حوزه های ۱- معماری و شهرسازی ۲–حمل و نقل و ترافیک ۳– فرهنگی و اجتماعی۴- حقوق و بهداشت  تشکیل و در هر حوزه اقداماتی بشرح زیر به همراه داشته است:

•   کارگروه معماری و شهرسازی با هدف مناسب سازی فضای شهری برای کودکان تشکیل و ثمره آن اقداماتی چون برگزاری ۴ گذر کودکانه در نقاط مختلف شیراز ,سه همایش تخصصی معماری و شهرسازی برای کودکان با هدف هماهنگی و آموزش متولیان امر در بهمن و اسفند ۹۷ و ابلاغ و بکارگیری ضوابط و استانداردهای  بین المللی ایمن سازی فضای بازی کودکان از طریق ترجمه و ویرایش منبع اصلی آن و تطبیق آن با شرایط موجود فضاهای بازی و پارکهای سطح کلان شهر شیراز از طریق جلسات مداوم بازدید  به همراه آموزش این ضوابط در بیست پارک منتخب در یازده منطقه شهرداری شیراز,طراحی و آغاز عملیات اجرایی استاندارد سازی مبلمان شهری برای کودکان ,ابلاغ مصوبه طراحی و ساخت فضای مراقبت از نوزاد در نقاط عمومی مهم و پرترافیک شهری؛ مناسب سازی سرویس های بهداشتی برای کودکان .آغاز عملیات اجرایی و طراحی سینمای کودک ,پارک مهارتهای کودکان و پارک تخصصی کودک و باغ کشاورزی کودکان و المان های کودکانه در شهر شیراز از مهم ترین اقدامات این کارگروه می باشد.
•  کارگروه فرهنگی و اجتماعی توانسته تغییرات ملموس و قابل توجهی را در زمینه جذب و آموزش هدفمند ,همگانی و غالبا رایگان یا کم هزینه در ابعاد کتاب و کتابخوانی ,ادبیات و تیاتر , ورزش, هنرهای رسانه ای ,نجوم , ارتباط با طبیعت و مهارت آموزی و افزایش خلاقیت در کودکان علی الخصوص کودکان در مناطق محروم و کودکان کار و بد سرپرست با همکاری همه متولیان بوجود آورد,طرح فراگیر شهروند کوچولو ,با هدف آشنایی کودکان با مفاهیم اولیه زندگی شهری ,جشنواره های متعدد ادبی و هنری من جمله گلستان خوانی و طرح گردشگری کودک گوشه ای از اقدامات نرم افزاری در این حوزه بوده لازم به ذکر است افتتاح دو فرهنگسرای خلاقیت کودکان و هم چنین مرکز آفرینش های هنری کودکان به همراه کتابخانه کودک نشان از عزم جدی تغییرات سخت افزاری در حوزه فرهنگ و اجتماع برای کودکان می باشد.
•  در کارگروه ترافیک و حمل و نقل نیز میتوان به مناسب سازی ناوگان  حمل و نقل عمومی برای استفاده کودکان وهم چنین استفاده از طرح های جذاب عناصر ترافیکی از قبیل خط عابر پیاده در جهت تشویق کودکان به رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی,  پیگیری مناسب سازی فضای تردد کودکان در معابر عمومی شهر و هم چنین همکاری با آموزش و پرورش درجهت شناسایی و کاهش نقاط حادثه خیز فضای اطراف  مدارس را در این حوزه می توان نام برد.
•  کارگروه  حقوق و بهداشت ضمن برپایی سه همایش موثر در حوزه حقوق کودک و خانواده توسط مرکز امور بانوان و خانواده استانداری فارس دانشگاه علوم پزشکی و کانون وکلای دادگستری استان فارس ,توانسته با همکاری سازمان های مردم نهاد علی الخصوص با تاکید بر کودکان کار اقدامات مهمی را در این زمینه به کودکان این دیار و بوم ارایه دهد .
• 
  لازم به ذکر است تنها بعد از گذشت کمتر از ۵ ماه از آغاز طرح شهر دوستدار کودک ,بسیاری از اقدامات در ابتدای راه بوده و یا در مراحل تهیه و تصویب میباشند و یقینا با گذشت زمان این حجم از تغییرات نمود بیشتری خواهند داشت اما نکته مهم روحیه و موج همکاری  ایجاد شده است , که برای ما متولیان امر غیر قابل پیش بینی وباور بود گرچه خاک این دیار سابقه چنین هم افزایی هایی را کم تجربه ننموده,لذا ضمن تشکر از همه این  همکاریها ضرورت , بازنگری و تدوین دوباره برنامه های عملیاتی و ساختاری خود  با در نظر گرفتن ظرفیت و نقش پر رنگ تر نهادهای همکار را در کوتاه ترین فرصت در جهت تحقق سریع تر اهداف برای ما یک امر اجتناب ناپذیر و میمون خواهد بود.

هم چنین برخود فرض میدانم ضمن خیر مقدم و تشکر از حضور جناب آقای پارکس نماینده سازمان یونیسف در ایران که همواره ناظرانی آگاه و بیدار در زمینه کودکان بوده اند و سرکارخانم دکتر جوانی به نمایندگی از وزارت کشورکه این نهاد توانسته  با قوانین به روز و تخصصی راه را برای اجرای شهر دوستدار کودک هموار نماید  و همچنین آقای دکتر پژوهان به نمایندگی از سازمان همیاری شهرداریها اعلام و بعرض برساند ,همانطور که در گزارش های تصویری  این نشست و بازدید های امروز گواه خواهند بود, بدون شک امروز نقطه عطفی در این رویداد عظیم برای شهر شیراز بوده و ایمان داریم که شیراز می تواند  هم چون همیشه گوهر نایاب و ستاره مثال زدنی از توجه به کودکان در تارک این سرزمین باشد .

و اما در انتها

مجددا  و موکدا  برخود لازم میدانم بعنوان یک دانش آموخته جامعه شناسی هشدار دهم ,که اکنون نیز برای نگرانی در مورد سرنوشت و آینده کودکان در شهرها  دیر است ,کودکان امروز سرزمین ما بجای تجربه بازی در کوچه و محلات به فضاهای خصوصی درون خانه ها پناه آورده اند؛اولویت دادن به تسهیل ترافیک, ساخت زیرگذرها و غولهای بتنی  وساخت  بلوک های شهری متراکم  امکان تجربه کوچه و خیابان و فضای باز شهری را بعنوان محل زندگی از کودکان سلب نموده است.این مساله در علم جامعه شناسی و روان شناختی کاهش فعالیت آزاد کودکان که یکی از موثرترین ابزار رشد ذهنی جسمی و عاطفی کودکان بوده را  به همراه دارد,این بدین معنی است که نقش  فضاهای شهری و محیط زندگی و امکانات محیطی جهت تحرک آزاد و مستقل,گسترش مهارتهای بدنی ؛احساس تعلق و بلوغ فردی و اجتماعی وایجاد پیوندهای عاطفی و روحی که  از ضرورت های اساسی جامعه شناختی  رشد کودکان در شهرهای امروزی است یا نابود شده اند یا درحال اضمحلال می باشند.

در روانشناسی رشد کودک؛او  باید بتواند احساساتش را در مورد مکان بسط داده و نقش جدید برای مکان و خود به واسطه تقویت مشارکت خلق کند, تا در مرحله بعد کودک آماده کسب تجارب متنوع در فرایند رشد خود و کشف مکان بر آید آنگاه رفتارهای کودکان با برخی قابلیت های مکان پیوند می خورد و شور و شعفی در کودک برای تبدیل یک فضا به مکان توام با ارزش و معنا می شود.هویت نیز زاییده ی هزاران واکنش شخصی در مقابل هزاران نوع از جنبه های نفوذی محیط است.یعنی خواسته ها و تمایلات و محرک های یک کودک با قوای محیطی اش ارتباط برقرار میکند و هویت به منصه بروز و ظهور می رسد.و آنگاه خواهد بود که شیراز جنت طراز خاک خود را آماده پرورش  سعدیها ,حافظ ها وملاصدرا ها وهزاران گوهر نایاب که از این خاک برخواسته اند مینماید و یقین داریم که اگر دل در گرو این مرز و بوم و آب و خاک داریم باید با تمام توان و همت خود به پیش رویم که توجه به این قشر مهم ؛تاثیرگذار پایدارترین و ماناترین سرمایه گذاری است که میتوانیم و باید داشته باشیم.

 همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس                           که دراز است ره مقصد و من نوسفرم

گفتنی است در پایان نشست، پوستر فراخوان ملی کودک و طراحی گرافیک نیز  رونمایی شد.

منبع: روابط عمومی و امور بین‌الملل شورای اسلامی شهر شیراز