بادمجان یک محصول گرمسیری است که چربی، کلسترول و سدیم کمی دارد و حاوی مواد مغذی ارزشمندی برای سلامتی بدن است. هرچند این محصول در باور عامه به عنوان یک سبزی یا صیفی در نظر گرفته می‌شود، اما بهتر است بدانید که بادمجان در واقع یک میوه است.

گیاه بادمجان به دلیل میوه‌ی گوشتی آن پرورش داده شده و مانند سبزیجات پخته و مصرف می‌شود. بادمجان با گوجه‌فرنگی و خیار هم‌خانواده است. بنابراین اگر تا به حال گوجه یا خیار پرورش داده‌اید، کاشت و پرورش بادمجان برای شما کار دشواری نخواهید بود. اگر قصد کاشت و پرورش بادمجان دارید، در ادامه‌ی مطلب با ما همراه باشید.

بادمجان یک میوه‌ی گرمسیری محسوب می‌شود که از خانواده‌ی گوجه فرنگی، خیار و کدو سبز (Solanaceae) است. این گیاه را می‌توان در تمام طول سال در مناطق گرم و نیمه گرمسیری کشت کرد اما بهتر است در فصل بهار و تابستان در آب و هوای معتدل کشت شود. این گیاه معمولاً به صورت یک‌ساله رشد می‌کند و پس از پایان باردهی دور انداخته می‌شود اما می‌توان آن را برای چند فصل در آب و هوای گرم و عاری از یخبندان به‌عنوان گیاهی دائمی پرورش داد.

میوه‌ی بادمجان در اشکال بیضی، اشکی، استوانه‌ای یا کروی پرورش داده می‌شود. ساقه‌ها به خصوص در نزدیکی کاسه گل یا کلاهک سبز چرمی که میوه به ساقه می‌چسبد، محکم و خاردار هستند. برگ‌ها سبز مایل به خاکستری با بافت کمی پرزدار هستند. گوشت خوراکی میوه‌ی بادمجان کرمی مایل به سفید گاهی اوقات با رنگ سبز روشن و حاوی دانه‌های متعدد، کوچک و قهوه‌ای مایل به زرد است. این گیاه بسیار پربار و سنگین است و برای حمایت از ساقه‌های مملو از میوه‌ی خود نیاز به پایه‌ی نگهدارنده دارد.

برای کاشت و پرورش بادمجان راه‌های مختلفی دارید که در ادامه، با آن‌ها آشنا می‌شوید.

کاشت بذر یا دانه

رایج‌ترین روش برای کاشت و پرورش بادمجان کاشت بذر آن است. کاشت بذر را حدود شش هفته قبل از آخرین یخبندان زمستانی، به این روش در داخل خانه شروع کنید:

• گلدان‌های ۸ سانتی‌متری یا سینی کشت نشاء را با مخلوط اولیه‌ی بذر استریل پر کرده و مرطوب کنید.
• بذرها را به عمق ۳.۵ سانتی‌تر و فاصله‌ی ۵ تا ۸ سانتی‌متر از یکدیگر بکارید. به آرامی آن‌ها را با مخلوط اولیه‌ی بذر و آب بپوشانید. برای حفظ رطوبت، گلدان‌ها یا سینی را با پلاستیک شفاف بپوشانید.
• در نور روشن در یک نقطه گرم که حداقل ۲۱ درجه و ترجیحاً ۲۷ درجه سانتی‌گراد باشد، قرار دهید. جوانه‌زنی ممکن است با استفاده از روکش حرارتی در زیر گلدان بهبود یابد.
• پس از جوانه زدن بذرها، پلاستیک شفاف را جدا کنید. برای مرطوب نگه داشتن، آن‌ها را آبیاری کرده و نور زیادی برای داشتن رشد مناسب برای آن‌ها فراهم کنید. نور زیاد به گیاهان کمک می‌کند تا ساقه‌های قوی، صاف و سالمی داشته باشند.
• هنگامی که دمای روز به ۲۱ درجه سانتی‌گراد رسید، گیاهان را در فضای باز در مکانی سایه قرار داده و در شب‌های خنک گیاهان را به داخل خانه ببرید. به تدریج قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید را افزایش دهید، سپس گیاهان را به فاصله ۴۵ تا ۶۰ سانتی‌متر از یکدیگر در خاک باغچه یا باغ بکارید.

قلمه زدن

بادمجان را می‌توان از طریق قلمه زدن نیز تکثیر کرد. قلمه زدن راهی آسان برای تولید گیاهان جدید است و زمان کمتری نسبت به رشد آن‌ها از بذر دارد. قلمه‌ها را در پایان فصل رشد، حدود اوایل پاییز از گیاه اصلی جدا کنید و در فصل بهار در فضای باز بکارید. برای قلمه زدن این کارها را انجام دهید:

• از قیچی تمیز برای بریدن قلمه‌های سالم ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متری از ساقه‌ها استفاده کنید. مطمئن شوید که هر قلمه چندین گره برگی داشته باشد. برگ‌ها را از قسمت پایینی قلمه جدا کنید.
• قلمه‌ها را در یک شیشه پر از آب قرار داده و آن را در مکانی روشن با نور غیر مستقیم قرار دهید. هر چند روز یکبار آب را عوض کنید.
• ریشه‌ها باید بعد از دو هفته شروع به رشد کنند.
• قلمه‌های ریشه‌دار را در گلدانی بزرگ پر از خاک و آب بکارید.
• گلدان را در نور روشن نگه دارید و به طور مرتب آن را آبیاری کنید تا خاک به طور یکنواخت مرطوب بماند.
• در فصل بهار و با گرم شدن هوا، گیاه را به آرامی به حضور در فضای باز عادت دهید. سپس آن را در خاک باغ یا باغچه بکارید.

بسیاری از گونه‌های بادمجان بیشتر از ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر رشد نمی‌کنند. بنابراین بادمجان گیاهی عالی برای کاشت در گلدان در محیط پاسیو یا باغ است. به این ترتیب از مشکلات رایج آفات نیز فرار می‌کند. یک گلدان بزرگ انتخاب کنید (یک گلدان ۲۰ لیتری انتخاب خوبی است) و از مخلوط گلدانی با کیفیت بالا استفاده کنید. اگر مخلوط حاوی کود نیست، طبق دستورالعمل برچسب مقداری کود آهسته رهش (نوعی از کود که به مرور اثر خود را نشان می‌دهد) به آن اضافه کنید و مطمئن شوید که گلدان به خوبی زهکشی می‌شود. بادمجان را در همان سطحی که در گلدان نهال خود رشد می‌کرد در گلدان قرار دهید. آن را در مکانی آفتابی قرار دهید و خاک را مرطوب اما نه زیاد خیس نگه دارید. بادمجان معمولاً به صورت یکساله کشت می‌شود. بنابراین نیازی به تعویض گلدان ندارد.

مراقبت از بادمجان

بادمجان در خاک ۲۵ درجه سانتی‌گراد رشد کرده و اگر خیلی زود کاشته شود رشد نامناسبی خواهد داشت. برای افزایش دمای خاک در کاشت اولیه، با مالچ پلاستیکی مالچ‌پاشی کنید یا در ظروف تیره‌رنگ بکارید. گیاه بادمجان با برگ‌های بزرگ و شکوفه‌های بنفش یا سفید تا ۱ متر رشد می‌کند. میوه‌ی بادمجان در باغ‌ها و باغچه‌های کانتینری بسیار جذاب است. بادمجان‌ها را مانند فلفل و گوجه فرنگی با پایه محکم کنید تا میوه‌های سنگین آن از بین نرود.

نور

بادمجان را در آفتاب کامل بکارید تا حداقل شش ساعت در روز نور مستقیم خورشید را دریافت کند. سایه یا نیمه سایه باعث رشد گیاهان بدون میوه یا میوه‌ی کم می‌شود.

خاک

بادمجان خاک غنی و لومی یا شنی را دوست دارد. آن را در خاک حاصلخیز و با زهکشی خوب اصلاح شده با مواد آلی مانند کود کمپوست شده یا برگ‌های خرد شده بکارید. مواد آلی هم خاک را غنی می‌کند و هم به حفظ رطوبت خاک کمک می‌کند. بادمجان‌ها خاک اسیدی را ترجیح می‌دهند اما در خاک خنثی نیز خوب رشد می‌کنند.

آب

اگرچه بادمجان ممکن است از دوره‌های خشکسالی جان سالم به در ببرد، اما برای رشد نیاز به رطوبت دارد. اطراف گیاه بادمجان را مالچ‌پاشی کنید تا رطوبت خاک حفظ شود. آبیاری را تا زمانی که پیوند ایجاد شود به طور مکرر ادامه دهید. سپس میزان آبیاری را مقداری کاهش دهید. هنگامی که گیاه در حال باردهی است، وجود رطوبت ثابت بسیار حیاتی است. گیاه را آبیاری کنید تا خاک مرطوب شده اما غرقاب نشود .

دما و رطوبت

بادمجان به دمای سرد بسیار حساس است. آن را در بهار بعد از اینکه دمای خاک به ۲۵ درجه سانتی‌گراد رسید، در باغ بکارید. بادمجان دمای ۲۹ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد را برای رشد ترجیح می‌دهد. بنابراین حداقل چند هفته پس از آخرین یخبندان صبر کنید. در حالی که بادمجان‌ها در هوای گرم و مرطوب رشد می‌کنند، یک موج گرمای شدید می‌تواند گرده‌افشانی آن‌ها را کاهش دهد.

بادمجان در بسیاری از مناطق فصل رشد طولانی دارد و از خردادماه تا مهرماه رشد می‌کند. بادمجان در آب و هوای گرمسیری گیاهی چند ساله است اما دمای گرم باعث ایجاد میوه‌ای تلخ می‌شود. در مناطق گرمسیری، بادمجان معمولاً در هنگام پاییز و زمستان کشت می‌شود.

ترکیب نیتروژن، فسفر و پتاسیم (N-P-K) مانند یک وعده‌ی غذایی کامل برای گیاه بادمجان عمل می‌کند. نیتروژن پروتئینی است که گیاهان برگدار را حجیم می‌کند. فسفر شبیه ویتامین‌ها است و به رشد ریشه و ایجاد شکوفه‌های فراوان در گیاه کمک می‌کند. پتاسیم نیز تنظیم جریان آب و مواد مغذی را بر عهده دارد. برای بادمجان‌ها، یک کود با نسبت N-P-K متعادل بسیار ایده‌آل است اما کمی فسفر اضافی به گلدهی بیش‌تر آن کمک می‌کند.

زمستان‌گذرانی

بادمجان را در آب و هوای گرم می‌توان به صورت چند ساله پرورش داد. در این صورت گیاه را هرس کنید تا در بهار برگ‌ها دوباره رشد کنند. بادمجان‌های گلدانی را می‌توان در مناطقی با هوای سرد به داخل خانه منتقل کرد.

برداشت و ذخیره‌سازی بادمجان

میوه‌ی بادمجان در صورت چیده شدن در زمان زودتر از موعد یا پس از آن می‌توانند طعمی تلخ داشته باشند. بنابراین دانستن زمان مناسب برداشت بخشی از هنر کاشت و پرورش بادمجان است. یک میوه‌ی رسیده‌ی بادمجان، رشد را متوقف می‌کند، پوستی براق دارد و وقتی آن را باز می‌کنید، درون آن دانه‌های نرم، خوش‌فرم و در عین حال نابالغی مشاهده خواهید کرد. میوه‌هایی که دانه‌های قابل مشاهده ندارند، نابالغ هستند. در مقابل، دانه‌های سخت و تیره در بادمجان‌های بیش از حد رسیده یافت می‌شود.

آفات و بیماری‌های رایج گیاهی در بادمجان

بدون شک، سوسک‌های کک محصول خوشمزه‌ی شما را پیدا کرده و سوراخ‌هایی در برگ‌های آن ایجاد می‌کنند که می‌تواند آسیب واقعی به گیاهان جوان وارد کند. با محافظت از گیاهان با پوشش‌های پلاستیکی تا زمان شکوفایی آن‌ها از ورود سوسک کک در اوایل فصل جلوگیری کنید یا از خاک دیاتومه برای پاشیدن به برگ‌ها استفاده کنید. این آفت‌کش ارگانیک به خوبی عمل می‌کند اما باید بعد از بارندگی دوباره استفاده شود. هنگامی که گیاهان بزرگ‌تر می‌شوند، می‌توانند آسیب بیشتری از سوسک‌های کک ببینند.

شته‌ها، مگس‌های سفید و کنه‌های عنکبوتی نیز برای مکیدن شیره برگ‌های بادمجان را سوراخ می‌کنند. شته‌ها و کنه‌های عنکبوتی را با جریان قوی آب اسپری کنید تا از بین بروند. برای کنترل هجوم آفات از صابون حشره‌کش استفاده کنید.

سوسک‌های سیب زمینی کلرادو، کرم ریشه و کرم شاخدار نیز می‌توانند باعث حذف برگ‌های زیادی از گیاه بادمجان شوند. این حشرات بزرگ را بردارید و در یک ظرف آب صابون بیندازید. حشره‌کش حاوی اسپینوساد نیز می‌تواند مؤثر باشد اما نباید در زمانی که زنبورها در اطراف هستند سمپاشی شود.

ممکن است بیماری‌های جدی مانند پژمردگی ورتیسیلیوم و پژمردگی باکتریایی (پژمردگی ناگهانی گیاه)، سوختگی فیتوفتورا ​​(رگه‌های تیره روی شاخه‌ها که باعث پژمردگی گیاه می‌شوند) و بلایت (عفونت قارچی سفید رنگ که ساقه را پوسیده می‌کند) در گیاه ظاهر شوند و در خاک باقی بمانند. اگر عفونتی در این گیاه ظاهر شود، کنترل آن بسیار دشوار است.

برای کاهش احتمال انتقال بیماری به بادمجان، جایی که گوجه فرنگی، سیب زمینی یا فلفل در سه سال گذشته رشد کرده است، بادمجان نکارید. ردیف‌های بادمجان را به فاصله ۹۰ سانتی‌متری از هم قرار دهید تا گردش هوا جریان داشته باشد و همیشه آب را در پایه‌ی گیاهان بریزید. کار کاشت و پرورش بادمجان را در خاکی با زهکشی خوب انجام دهید و از آبیاری زیاد گیاه خودداری کنید.

مشکلات رایج در گیاه بادمجان

بادمجان برای تولید میوه‌های سالم که طعم تلخی نداشته باشند، به آبیاری منظم و دمای گرم نیاز دارد. مشکلات رایجی که می‌توانند گیاهان را تحت تأثیر قرار دهند اغلب نتیجه محیط یا مراقبت نامناسب هستند.

میوه ندادن

گاهی اوقات این گیاهان شکوفا می‌شوند اما هیچ میوه‌ای تولید نمی‌کنند. شکوفه‌ها به دلیل گذراندن شب سرد، کمبود آب یا به دلیل عدم گرده افشانی گل‌ها می‌ریزند. بادمجان‌ها عمدتاً با باد گرده افشانی می‌کنند. بنابراین وجود روزهای بسیار آرام و بدون باد یا هوای بسیار گرم می‌تواند از گرده افشانی آن‌ها جلوگیری کند. اگر این مشکل ادامه‌دار شد، سعی کنید هر روز گیاهان را به آرامی تکان دهید یا از یک قلم‌مو برای پخش گرده در بین گل‌ها استفاده کنید.

زرد شدن برگ‌ها

آبیاری بیش از حد و کم‌آبی هر دو می‌تواند باعث زرد شدن برگ‌ها شوند. برای حل مشکل زرد شدن برگ‌های بادمجان مطمئن شوید که رطوبت مناسبی در حدود ۳ تا ۵ سانتی‌متر در هفته به بادمجان می‌دهید. چند سانتی‌متر بالای خاک باید مرطوب باشد. ولی گیاه غرقاب نشود.

گیاهان سازگار با گیاه بادمجان

بادمجان‌ها نسبت به آفات معمول باغ حساس هستند اما با کاشت گل همیشه بهار فرانسوی، پونه کوهی، نعناع و سایر گیاهان سازگار و همراه می‌توان آسیب‌دیدگی آن‌ها را به حداقل رساند.

پونه کوهی

زنبورها و حشرات مفید جذب گل پونه کوهی می‌شوند و به عنوان گرده افشان کارآمدی برای بادمجان‌های مجاور عمل می‌کنند و عملکرد آن‌ها را بهبود می‌دهند. همچنین پونه کوهی سایر آفات و حشرات مضر از جمله پروانه کلم و سوسک خیار را نیز دفع می‌کند.

گل همیشه بهار فرانسوی

گل همیشه بهار فرانسوی چندین آفت رایج بادمجان از جمله نماتدها را دفع می‌کند. وقتی این گیاهان شکوفا می‌شوند، حشرات مفید مانند بال‌توری‌ها را نیز جذب کرده که شته‌ها را شکار می‌کنند.

نعناع

رایحه‌ی بی‌نظیر نعناع از بادمجان‌ها در برابر سوسک‌های کک و شته‌ها محافظت کرده و گل‌های گیاه گرده افشان‌ها را جذب می‌کند. بااین‌حال، ممکن است نعناع گیاهی تهاجمی باشد. بنابراین باید در گلدان‌هایی که نزدیک بادمجان‌ها قرار دارند، نگهداری شود، نه در همان گلدان بادمجان‌ها.

کلام آخر

کاشت و پرورش بادمجان در مناطق گرمسیر آسان‌تر است. اگرچه می‌توان با کمی مراقبت بیشتر در آب و هوای سردتر نیز این محصول را پرورش داد. برای اینکه کاشت و پرورش بادمجان موفقیت‌آمیز شود، یک مکان آفتابی و سرپناه برای گیاه انتخاب کنید. سپس خاک را با مواد آلی غنی کنید، نهال‌ها را بکارید (یا مستقیماً بذر بادمجان بکارید)، آبیاری منظم انجام دهید و در صورت نیاز کود دهید و در عین مراقب آفات و بیماری‌های بادمجان نیز باشید. از آنجایی که بادمجان و گوجه فرنگی هم‌خانواده هستند، با آفات و بیماری‌های یکسانی نیز مواجه می‌شوند اما اجازه ندهید هیچ‌کدام از این مشکلات شما را از کاشت و پرورش بادمجان منصرف کنند.منبع:دیجی کالا مگ