رایج‌ترین عوامل باورنکردنی بوی بد پاها و روش رفع آن
بوی بد پاها به‌خصوص در فصل تابستان مشکل آزاردهنده‌ای است و برای برطرف کردن مشکل باید منبع و عامل بوی بد را شناسایی کنید. در ادامه به عوامل رایج و برخی عوامل باورنکردنی بروز بوی بد پاها اشاره می‌کنیم.
در پا نزدیک به ۲۵۰ هزار غده‌ی تعریق وجود دارد، معمولا پا بیش از سایر نقاط بدن عرق می‌کند. دلیل وجود این غدد، مرطوب نگه‌داشتن پوست و تنظیم دمای بدن است. در واقع این غدد همچون ترموستات عمل می‌کنند.
وقتی که هوای بیرون گرم است یا در اثر ورزش گرم‌تان می‌شود، ترموستات بدن وارد عمل می‌شود تا دمای بدن را تنظیم کند. به‌این منظور غدد تعریقی، عرق ترشح می‌کنند. اما عرق کردن پا با تعریق سایر غدد تعریقی بدن که تعریق‌شان به‌طور مداوم و ناچیز است، تفاوت دارد.
تعریق بیش‌ازحد پا ممکن است در هردو پا یا یکی از آنها اتفاق بیفتد. علت دقیق این پدیده هنوز مشخص نشده است، اما به‌نظر می‌رسد فعالیت بیش‌ازحد غدد تعریقی و عوامل ژنتیکی در این موضوع نقش مهمی بازی می‌کنند.
زمانی که باکتری‌های روی پوست، عرق خارج‌شده از منافذ را تجزیه می‌کنند، با تجزیه‌ی عرق نوعی بوی پنیری تولید می‌شود. استرس روزمره، برخی جراحات در بافت ساختمانی پا، زیاد ایستادن بر روی پا، پوشیدن یک کفش به‌صورت مداوم و هر روز، عدم رعایت بهداشت فردی، تغییرات هورمونی در بدن (مخصوصا در نوجوانان و زنان باردار) و ورزشکارانی که مشکل عفونت‌های قارچی مانند «بیماری پای ورزشکاران» دارند، از دلایل ایجاد بوی پا هستند.
با اینکه بوی پا در فصول گرم سال شدیدتر می‌شود، ولی ممکن است در هر زمانی از سال این مشکل بروز کند. اما هوای نامساعد می‌تواند شرایط را بدتر کند و حتی موجب ترک و تاول‌هایی در پا شود.
براساس اعلام انجمن آمریکایی پاپزشکی، واضح‌ترین نشانه‌ی بوی پا این است که پا زیادی عرق کند. این تعریق بیش‌ازحد به‌گونه‌ای است که برخی دائما پایشان داخل کفش می‌لغزد. همچنین ممکن است ظاهر پا رنگی سفید و حالتی مرطوب پیدا کند و حتی عفونت‌های پا نیز ایجاد شوند. رطوبت دائم پا موجب ترک‌خوردگی پوست می‌شود و به عفونت‌ها اجازه‌ی پیشرفت می‌دهد.
این باکتریها و تعریق زیاد موجب ایجاد بوی بد پا می‌شوند. آنهایی که از هایپرهیدروز (تعریق بیش‌ازحد و غیرطبیعی) رنج می‌برند، شاید استرس‌های عاطفی و نگرانی ناشی از بوی پا را تجربه کنند و این موجب بدتر شدن وضعیت روحی‌شان می‌شود. نگرانی ناشی از تعریق پا و انزوا، بیشتر در نوجوانان مبتلا به «هایپرهیدورز کف‌پایی» مشاهده می‌شود.
در ادامه به عوامل رایج و برخی عوامل باورنکردنی بروز بوی بد پاها اشاره می‌کنیم.
۱. تعریق بیش از حد پاها
یکی از رایج‌تری عوامل بوی بد پاها تعریق بیش از حد است. در اصل زمانی که پاهای شما عرق می‌کند، به‌خصوص در فصل تابستان و مواقعی که به مدت طولانی کفش و جوراب به پا دارید، باکتریها رشد کرده و بوی نامطلوبی آزاد می‌کنند.
۲. استرس و اضطراب
استرس، بدن را به طرق مختلف در آمپاس قرار می‌دهد. واقعیت این است که استرس و اضطراب دو عامل مهم افزایش تعریق هستند. زمانی که استرس به قدری بالا است که اثرات آن به پاها نیز می‌رسد تعریق در پاها بیشتر شده و بوی نامطلوبی نیز تولید می‌شود. بهتر است بدانید که تعریق در حالت عادی بوی بدی ندارد، بلکه از آب و نمک تشکیل شده است. آنچه تعریق را بد بو می‌سازد وجود باکتری و همچنین استرس زیاد است.
۳. عدم رعایت بهداشت
اگر فاصله بین حمام رفتن‌هایتان طولانی باشد یا حال عوض کردن جوراب‌هایتان را نداشته باشید نباید از بوی بد پاهایتان شکایت کنید. خوشبختانه می‌توانید با تغییر عادت‌های روزمره‌تان و رعایت بیشتر نظافت فردی با این مشکل مقابله کنید. بعد از رسیدن به منزل دوش بگیرید یا پاهایتان را با دقت بشویید و کامل خشک کنید. تعویض جوراب را فراموش نکنید.
۴. بیماری پای ورزشکار
قارچ پا یا بیماری پای ورزشکار یک عفونت قارچی است که معمولا در رختکن باشگاه‌ها به وفور وجود دارد. قارچی که باعث بروز عفونت می‌شود «تریکوفیتون» نام دارد و روی کفپوش‌ها و لباس‌ها رشد می‌کند.
این قارچ در محیط‌های گرم و مرطوب مانند دوش‌ها و استخر‌های عمومی یافت می‌شود. قارچ تریکوفیتون لایه سطحی پا را آلوده کرده و می‌تواند عامل بروز بوی نامطلوبی باشد. این قارچ در شرایط و محیط‌های گرم و مرطوب مانند فصای بسته داخل کفش که گرم و مرطوب است نیز رشد می‌کند.
اگر استخر عمومی می‌روید یا در رختکن باشگاه دوش می‌گیرید برای پیشگیری از بروز قارچ پا حتما دمپایی پلاستیکی بپوشید.
۵. تجمع باکتریها
تعریق بیش از حد و عدم رعایت بهداشت باعث تجمع باکتریها در ناحیه پاها شده و بدون شک بوی بدی تولید می‌کند.
۶. مصرف بیش از حد قهوه
اگر عاشق قهوه هستید بدانید که مصرف زیاد این نوشیدنی می‌تواند عامل تعریق بیش از حد نیز باشد. نوشیدنی‌های الکلی نیز همین خاصیت را دارند. شما می‌توانید با کاهش مصرف قهوه و همچنین پرهیز از نوشیدنی‌های الکلی گام موثری در مقابله با این مشکل بردارید.
۷. دیابت
با وجود اینکه ابتلا به دیابت لزوما باعث بد بو شدن پاها نمی‌شود، اما برخی عوارض این بیماری می‌تواند بوی بدی در پاها ایجاد کند. میزان قند بالای مزمن به‌مرور زمان می‌تواند باعث تخریب عصب‌های پاها شده و احساس کرختی ایجاد کند که در این صورت ممکن است شما درد‌های ناشی از خراش، زخم‌ها و تاول‌ها را متوجه نشوید.
این مشکل جدی است، چون اگر ندانید که زخم یا جراحتی هر چند جزئی در ناحیه پاها وجود دارد نمی‌توانید آن را درمان کنید و این جراحات درمان نشده ممکن است به سرعت عفونی شوند. عارضه جانبی این مشکل نیز بوی بد پاها خواهد بود.
کاهش خون‌رسانی به پاها در افرادی که از بیماری دیابت رنج می‌برند باعث می‌شود که درمان عفونت‌ها سخت‌تر شود. این شرایط نیز منجر به مرگ بافت‌ها می‌شود. در صورت عدم درمان مناسب و به‌موقع مشکل حتی به قطع عضو نیز منتهی می‌شود.
۸. دوران پیش یائسگی یا یائسگی
دوران پیش یائسگی و همچنین یائسگی به دلیل بروز تغییرات هورمونی، معمولا با احساس گرما و همچنین تعریق بیش از حد همراه است؛ بنابراین جای تعجبی ندارد که معمولا پاها غرق عرق می‌شوند. استفاده از یک ضدتعریق خوب و باکیفیت به همراه رعایت بهداشت پاها می‌تواند مانع از بروز بوی بد پاها شود.
۹. پرکاری تیروئید
تعریق پاها و بوی بد آنها می‌تواند علامت پرکاری تیروئید باشد. اگر بهداشت پاها را رعایت می‌کنید، اما نتیجه دلخواه‌تان حاصل نمی‌شود و پاهایتان همچنان بدبو هست بهتر است به پزشک مراجعه کرده و آزمایش خون دهید تا وضعیت تیروئیدتان بررسی شود.
۱۰. مسمومیت با جیوه
احتمالا زمانی که با بوی بد پاها درگیر هستید و دنبال دلیل آن می‌گردید اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد مسمومیت با جیوه نیست. اما اگر علاوه بر پاهای بد بو با مشکلات و علائمی مانند اختلال در عملکرد حرکتی، سرگیجه و دوبینی نیز درگیر هستید ممکن است پای مسمومیت با جیوه در میان باشد؛ بنابراین لازم است که با پزشک مشورت کنید.
مصرف بیش از حد غذاهای دریایی یکی از رایج‌ترین عوامل مسمومیت با جیوه است. اگر عاشق غذاهای دریایی هستید و در مصرف آنها زیاده‌روی نیز می‌کنید و نمی‌توانید از بوی بد پاهایتان خلاص شوید به پزشک مراجعه کنید.
روش‌های رهایی از بوی پا
تعریق زیاد پا معمولا با بررسی نشانه‌ها و آزمایش‌هایی بر روی پا تشخیص داده می‌شود. پاپزشک (پزشک متخصص بیماری‌های پا) می‌تواند با انجام آزمایش نشاسته-ید تعریق بیش‌ازحد پا را تشخیص بدهد. در این روش پزشک محلول ید را بر کف پا می‌مالد و وقتی خشک شد، روی آن نشاسته‌ی ذرت می‌پاشد. اگر تعریق پا بیش‌ازحد باشد، نقاطی از پا به رنگ آبی تیره در می‌آیند.
با استفاده از نکات زیر، خودتان در خانه می‌توانید از شر بوی پا رها شوید.
۱. نکات بهداشتی را رعایت کنید
می‌توان به‌راحتی و با رعایت بهداشت روزانه‌ی پا، از شر بوی پا خلاص شد. معمولا این کار از طریق شستن پاها با صابون ضدباکتری انجام می‌گیرد.
هر روز حتما پاهایتان را بشویید و بعد همه‌ی قسمت‌های پا مخصوصا لای انگشتان‌تان را به‌طور کامل خشک کنید. سپس تکه‌ای پنبه را به سرکه سیب آغشته کنید و لای انگشت‌هایتان را با آن مرطوب کنید. استفاده از برس پای ضدباکتری نیز می‌تواند به درمان بوی پا کمک کند. اما اگر دچار ترک پا یا اگزما پوستی هستید، از این برس‌ها استفاده نکنید.
ناخن‌هایتان را همیشه کوتاه و تمیز نگه دارید. این کار از بروز قارچ ناخن (یکی از انواع قارچ پوستی) جلوگیری می‌کند. می‌توانید قسمت‌های سخت‌شده‌ی پوست پا و پینه‌ها را به‌آرامی با سنگ پا یا سوهان بردارید. پوست سخت پا هنگام تعریق بسیار مرطوب و به محل ایدئالی برای رشد باکتریها تبدیل می‌شود.
۲. از پودرهای جذب‌کننده‌ی رطوبت استفاده کنید
وقتی پاهایتان را تمیز و خشک کردید، می‌توانید از پودرهایی مانند جوش شیرین، نشاسته‌ی ذرت و پودر بچه استفاده کنید. این پودرها به‌خوبی رطوبت را جذب می‌کنند.
۳. از محلول‌های طبیعی ضدقارچ استفاده کنید
محلول‌های ساده‌ای که در ادامه معرفی می‌شوند، به شما کمک می‌کنند بوی بد پاهایتان را از بین ببرید.
برای درمان موقتی بوی پا می‌توانید از سرکه سیب استفاده کنید. برای این کار یک سهم سرکه سیب را با دو سهم آب ترکیب کنید و پاهایتان را در آن قرار بدهید تا با از بین بردن باکتریها، به کاهش بوی پا کمک کنید. سرکه سیب با خاصیت ضدقارچی‌اش با بوی پا مبارزه می‌کند.
استفاده از چای نیز می‌تواند به درمان بوی پا کمک کند. ۴ تا ۵ عدد چای کیسه‌ای را در یک لیتر آب بریزید. می‌توانید از چای کیسه‌ای ساده یا چای کیسه‌ای نعنایی استفاده کنید. چای را به روش همیشگی‌تان درست کنید. سپس اجازه بدهید خنک شود و پاهایتان را به‌مدت ۲۰ دقیقه در آن قرار بدهید. این کار را هر روز انجام بدهید.
روش دیگر برای از بین بردن بوی پا، استفاده از نمک‌هاست. برای این کار نصف فنجان نمک کوشر یا یک‌چهارم فنجان نمک اپسوم (سولفات منیزیم) را در ۴ فنجان آب بریزید و به‌مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پاهایتان را در آن قرار بدهید. این روش تأثیر مثبتی در افزایش سلامت پوست و کشتن قارچ‌ها دارد و به پیشگیری از بیماری‌های پوستی و درمان بوی پا کمک می‌کند.
در همه‌ی روش‌های بالا پس از اتمام کار، پاهای خود را کاملا خشک کنید.
۴. کفش‌تان را عوض کنید
هر روز یک کفش خاص نپوشید. این کار به جلوگیری از ایجاد بوی پا کمک شایانی می‌کند. وقتی که از ۲ یا ۳ جفت کفش استفاده کنید، به کفش‌‌هایتان فرصت می‌دهید که قبل از استفاده‌ی بعدی کاملا خشک شوند. این کار می‌تواند به پیشگیری از «کراتولیز حفره‌ای» کمک کند. کراتولیز حفره‌ای عارضه‌ای است که موجب ایجاد حفره‌هایی در کف پا می‌شود و قدرت تحمل فشار بر سطح کف پا را کاهش می‌دهد.
پوشیدن کفش‌های چرمی به پاهایتان اجازه‌ی تنفس می‌دهد و در جلوگیری از ایجاد بوی بد پا بهتر از کفش‌های پارچه‌ای عمل می‌کند. همچنین پوشیدن صندل و کفش‌های باز نیز می‌تواند از ایجاد بوی پا جلوگیری کند.
استفاده از کفی‌های جداشدنی، تعویض مداوم آنها و خشک‌‌کردن‌شان می‌تواند به جلوگیری از ایجاد بوی بد پا کمک کند.
۵. جوراب بپوشید و آنها را به‌طور مرتب عوض کنید
پوشیدن جوراب، مخصوصا جوراب‌هایی که رطوبت را به‌خوبی جذب می‌کنند مانند جوراب‌های نخی، پشمی یا ترکیب نخی و پشمی، ضروری است. جوراب‌های نخی و پشمی بهتر از جوراب‌های نایلونی هستند. برخی جوراب‌های ورزشی منافذی دارند که به جریان هوا و جلوگیری از تعریق پاها کمک می‌کنند.
۶. رژیم غذایی‌تان را تغییر بدهید
دکتر آرنولد کورنفلد بنیان‌گذار مؤسسه‌ی طب پا می‌گوید بیمارانی که اراده و قدرت بیشتری در تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی‌شان دارند، بهتر می‌توانند بوی پاهایشان را کنترل کنند. رژیم‌های غذایی سرشار از کربوهیدرات های تصفیه‌شده موجب تغذیه‌ی باکتریها و قارچ‌ها می‌شوند. زمانی که سلول‌های درحال‌مرگ از بین می‌روند، فرصت برای نفوذ باکتریها و قارچ‌ها فراهم می‌شود.
دکتر کرانفیلد توضیح می‌دهد زمانی که این باکتریها در پوست پا جمع شوند، در اثر تعریق در فضای محصور داخل کفش، بوی بسیار بدی ایجاد می‌کنند. بااین‌حال می‌توانید با انجام اقداماتی مانند حذف کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، مصرف کافی پروتئین، چربی‌های مفید و سالم، کربوهیدرات‌های پیچیده و مصرف غذاهای ضدالتهاب تا حدی از این بروز این مشکل جلوگیری کنید. ترک سیگار و عدم مصرف مشروبات الکلی نیز راهی مؤثر برای کاهش تعریق و جلوگیری از ایجاد بوی پا به‌شمار می‌رود.
علت بوی بد پا چیست؟
چه زمانی باید به پزشک یا پاپزشک مراجعه کنیم؟
بوی پا معمولا خطری ندارد، ولی می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌هایی باشد؛ مخصوصا اگر کسی یک بیماری خودایمنی داشته باشد. فارغ از احساس شرمندگی و ناراحتی، بوی پا می‌تواند ناشی از بریدگی یا جراحتی در پوست پا یا بین انگشتان باشد. عفونت باکتریایی شدید پوست و بافت نرم اغلب بوی بدی ایجاد می‌کند و اگر درمان نشود، شدت بو بیشتر می‌شود.
اگر در پاهایتان مشکل یا بیماری‌‌ای دارید که در طول ۳ یا ۴ هفته درمان نشد، باید به پزشک یا پاپزشک مراجعه کنید. در برخی مواقع که بوی پا بسیار شدید و مداوم است، ممکن است مراجعه به پزشک ضرورت پیدا کند.
اگر هیچ‌یک از درمان‌های خانگی جواب نداد، به یک پاپزشک یا پزشک پوست مراجعه کنید تا او با انجام آزمون‌هایی علت اصلی تعریق بیش‌ازحد را مشخص کند. اگر به دیابت مبتلا هستید، در صورت بروز بوی بد پا باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. زیرا این مشکل می‌تواند نشانه‌ی یک مشکل جدی باشد که به‌سرعت پیشرفت می‌کند.
