مواد معطر در طول تاریخ در درمان برخی بیماری‌ها و همچنین انتقال احساس آرامش، تمیزی و شادابی استفاده می‌شدند. اما عوارض جانبی عطرهای شیمیایی امروزی به یک نگرانی بزرگ تبدیل شده است. زیرا اکثریت قریب به اتفاق عطرها از مواد شیمیایی خطرناک ساخته می‌شوند. ممکن است فکر کنید که پیدا کردن آنچه در عطر شما وجود دارد به آسانی خواندن برچسب مواد تشکیل‌دهنده است. اما به دلیل قوانینی که از تولیدکنندگان عطر در برابر به اشتراک گذاشتن «اسرار تجاری» محافظت می‌کند، تقریباً هر عطری که به صورت تجاری فروخته می‌شود مملو از مواد شیمیایی است که  در بسته بندی محصول ذکر نمی‌شوند.

بسیاری از عطرهای با ترکیبات خصوصی یا همان پرایوت بلندها (Privet blend) در این دسته قرار می‌گیرند و چیزی از مضرات استفاده از عطر که ممکن است حاوی مواد شیمایی خطرناک باشد، به مصرف‌کننده نمی‌گویند.

در این گزارش اول فارس، برخی از رایج‌ترین مضرات استفاده از عطر و مواد معطر شیمیایی بر سلامت انسان و همچنین محیط زیست را بررسی خواهیم کرد.

عطرهای شیمیایی چیست؟

بسیاری از ما از تفاوت ادوپرفیوم، ادوتویلت، ادکلن و بادی‌اسپلش آگاه هستیم. محصولاتی که صرفاً به دلیل خوشبوکنندگی استفاده می‌شوند. اما طیف وسیعی از محصولات معطر دیگری در اطرافمان وجود دارد که اگرچه هدف اصلیشان خوشبویی نیست اما حاوی عطرهای شیمیایی هستند. همچون شامپو رزماری، شمع‌های معطر، کرم دست حاوی رایحه‌ی اسطوخودوس یا پاک‌کننده‌ی خانگی با بوی مرکبات. برخی از روایح موجود در این محصولات، ممکن است مشتق شده از طبیعت باشند، اما بیشتر آن‌ها نتیجه‌ی ترکیب مواد شیمیایی مصنوعی است. به طور کلی عطرهای شیمیایی به رایحه‌های مصنوعی اطلاق می‌شود که از مخلوط‌های ناشناس مواد شیمیایی ایجاد می‌شود.

طبق گزارش انجمن بین المللی عطر (ifra)، امروزه بیش از ۳۵۰۰ ماده‌ی شیمیایی معطر استفاده می‌شود. این مواد شامل عطر و ادکلن‌ها و سایر مواد معطر مانند محصولات مراقبت شخصی و تمیز‌کننده‌های خانه‌ می‌‎شود. برخی از این مواد اگرچه سمی هستند و می‌توانند باعث آسیب‎‌‌های جدی انسانی و زیست محیطی شوند، با این حال کمپانی‌ها ملزم به افشای تمام ترکیبات و نوشتن آن‌ها را روی برچسب محصول نیستند. زیرا راز تجاری تلقی می‌شوند.

برخی از آلرژن‌های عطر باید طبق قانون فدرال جدیدی که در آمریکا در دسامبر ۲۰۲۲ تصویب شد افشا شوند. اما سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هنوز فهرستی از آلرژن‌هایی را که باید افشا شوند منتشر نکرده است و این الزامات حداقل تا سال ۲۰۲۵ هم اجرایی نخواهند شد.

فهرست ترکیبات شیمیایی خطرناک

همان‌طور که در بالا ذکر شد، اکثر تولیدکنندگان عطر قادرند از ذکر این مواد سمی در بسته‌بندی خود اجتناب کنند. یک مطالعه‌ی انجام شده توسط کار گروه محیطی غیر دولتی (EWG) تخمین زده است که تنها ۳۴ درصد مواد اولیه‌ی موجود در عطرها برای سمیت آزمایش شده‌اند. محصولات عطری از آزمایش سازمان غذا و دارو (FDA) مستثنی هستند که میزان ناامیدی کاربرانی که سعی می‌کنند بفهمند واقعاً در عطرهایشان وجود دارد، عمیق‌تر می‌کند. با این اوصاف، در اینجا نام برخی از مواد تشکیل دهنده‌ی سمی و خطرناک وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کنید.

مشک مصنوعی

این گروه از مواد شیمیایی شامل انواع مختلفی مانند کتون مشک، زایلن مشک، گالاکسولید و تونالید است. از جمله مضرات استفاده از عطر حاوی مشک مصنوعی، اختلال در سیستم تولید مثل، رشد و اختلالات هورمونی است.

فتالات

دی اتیل فتالات (DEP) یا همان فتالات ممکن است باعث آسیب به سیستم عصبی شود و مجاری تنفسی، پوست و چشم را تحریک کنند. همچنین پتانسیل ایجاد اختلالات هورمونی را دارد. قرار گرفتن در معرض فتالات‌ موجود در بسیاری از عطرها در دوران کودکی یا حتی در رحم ممکن است خطراتی برای سلامت تنفسی کودک ایجاد کند.

متیلن کلراید (دی کلرومتان)

مطالعات حیوانی افزایش سرطان کبد و ریه و تومورهای خوش خیم غدد پستانی را به دنبال استنشاق دی کلرومتان نشان داده است. علاوه بر این، آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA) دی کلرومتان را به عنوان یک سرطان‌زای احتمالی برای انسان طبقه بندی کرده است.

متیل کلرید (کلرومتان)

از مضرات استفاده از عطر یا محصولات معطر حاوی متیل کلرید می‌توان به بیماری‌های پوستی، اختلال در عملکرد کلیه‌ها، سیستم عصبی و کبد اشاره کرد.

بوتیل فنیل متیل پروپیون

نشان داده شده است که قرار گرفتن در معرض این ماده باعث خارش و التهاب پوست می‌شود.

استایرن

استایرن، ماده‌ای که در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی یافت می‌شود، برای کبد و گلبول‌های قرمز سمی است. همچنین در سال ۲۰۱۴ به عنوان یک سرطان‌زا شناخته شد.

دی اکسان

این ماده پتانسیل بالای سرطان‌زایی را برای انسان به همراه دارد.

دی اکسید تیتانیوم

احتمال دارد برای سلول‌های انسان سرطان‌زا باشد و ممکن است باعث آسیب به ریه و سیستم تنفسی شود.

رزورسینول

رزورسینول تاثیر منفی بر سیستم عصبی و قلبی عروقی دارد. همچنین ممکن است عملکرد کلیه، کبد و طحال را تغییر دهد.

پروپیل پارابن

این ماده شیمیایی هم با سرطان سینه مرتبط است.

اکسی بنزون

این ماده‌ی شمیایی در کبد، کلیه‌ها و خون تجمع می‌یابد و ممکن است اثرات سمی حتی روی سلول‌های کبدی داشته باشد.

فرمالدهید

استفاده از فرمالدهید به عنوان یک سرطان‌زای ثابت شده است. با این حال همچنان در بسیاری از محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اتانول و ایزوپروپیل الکل

این دو ماده از جمله سمی‌ترین مواد موجود در عطرها، ادکلن ها و افترشیوها هستند.

بوتوکسی اتانول

محرک شناخته شده‌ی گلو، بینی، چشم و پوست است. قرار گرفتن بیش از حد در معرض این ماده ممکن است منجر به آسیب طولانی مدت به کبد، سلول‌های خونی، کلیه‌ها، سیستم تنفسی، سیستم عصبی و سیستم لنفاوی شود.

بنزیل بنزوات

قرار گرفتن در معرض آن ممکن است پوست سر و اندام تناسلی را تحریک کرده و بسوزاند.

بنزیل سالیسیلات

یک آلرژن شناخته شده است که ممکن است باعث تحریک پوست و چشم شود.

هیدروکسی تولوئن بوتیله

مولکول هیدروکسی تولوئن بوتیله (BHT) به عنوان محرک چشم و پوست شناخته می‌شود.

هیدروکسی آنیزول بوتیله

هیدروکسی آنیزول بوتیله (BHA) به عنوان یک مختل‌کننده‌ی غدد درون‌ریز و همچنین یک سرطان‌زا در انسان شناخته می‌شود.

بنزوفنون

این ماده هم یک مختل‌کننده‌ی غدد درون‌ریز است که با ایجاد تومور در سلول‌های کبد مرتبط است.

استالدهید

این ماده‌ی شیمیایی بر سیستم تنفسی، عصبی و کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد و همچنین احتمالاً برای انسان سرطان‌زا محسوب می‌شود.

مضرات استفاده از عطر برای انسان

قرار گرفتن در معرض عطرهای شیمیایی ممکن است طیف وسیعی از اثرات نامطلوب را روی بدن انسان داشته باشند. از سردردهای میگرنی گرفته تا مشکلات تنفسی و تحریکات پوستی. بیایید نگاهی به برخی از رایج‌ترین مضرات عطر و ادکلن حاوی ترکیبات شیمیایی بیندازیم.

سرطان

نگران‌کننده ترین عارضه در مواجهه با عطرهای شیمیایی، خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان است. برخی از مواد شیمیایی مصنوعی در بافت‌های چربی بدن انسان جمع می‌شوند. برخی از آنها در شیر مادر هم یافت شده است. مواد شیمیایی خطرناکی که با اختلالات هورمونی مرتبط هستند. احتمال سرطان‌زایی بیشتری دارند.

سردرد

سردرد از رایج‌ترین عوارض عطر زدن است. سردرد شدید ممکن است به حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه هم منجر شود.

نقایص مادرزادی

اگرچه مضرات استفاده از عطر حاوی مواد شیمیایی مصنوعی می‌تواند همه را تحت تاثیر قرار دهد، اما این خطرات برای کودکان، زنان باردار و جنین‌های در حال رشد جدی‌تر است. تقریباً ۹۵ درصد از مواد شیمیایی معطر برگرفته از مشتق‌های پتروشیمی‌ است. این مواد معطر نه تنها در عطرها، بلکه تقریباً در هر محصول مراقبت شخصی از جمله اسپری مو، صابون و شامپو استفاده می‌شود.
فتالات از رایج‌ترین مواد پتروشیمی مورد استفاده در مواد معطر است. قرار گرفتن جنین در معرض این دسته از مواد شیمیایی با نقایص مادرزادی مختلفی مانند اوتیسم، اختلالات عصبی و علائم اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) مرتبط است.

مشکلات تنفسی

مواد شیمیایی ممکن است علائم آسم و سایر مشکلات تنفسی را بدتر کنند و مشکلات مختلف دیگری در سیستم تنفسی از کاهش سرعت جریان هوا در هنگام بازدم گرفته تا عفونت ریه‌ها و آسیب رساندن به سلول‌های آن را منجر شوند.

آسیب به سیستم تناسلی

پارابن‌ها و فتالات ممکن است عملکرد هورمون‌های تولید مثل را مختل کنند و بر رشد، محافظت و عملکرد اندام‌های تناسلی تأثیر بگذارند. گاهی اوقات حتی ممکن است منجر به ناباروری شوند. پس بهتر است استفاده از محصولات معطر حاوی این دو ماده مخصوصا محصولاتی که در نواحی اندام‌های تناسلی استفاده می‌شوند را کنار بگذارید.

تجمع در نواحی مختلف بدن

کتون مشک، ماده‌ای که به طور گسترده در لوازم آرایشی تولید شده در اروپا استفاده می‌شود، تجزیه‌پذیری زیستی بسیار کمی دارد که اغلب در شیر مادر و بافت‌های چرب یافت می‌شود. اینکه آیا این خطرناک است یا خیر، مشخص نیست.

مشکلات پوستی

عوارض جانبی عطرها روی پوست ممکن است از هر دو طریق استنشاق و تماس مستقیم ایجاد شود. درماتیت تماسی تحریک‌کننده پس از قرار گرفتن مکرر در یک دوره‌ی زمانی طولانی با مواد شیمیایی که اثرات تحریک‌کننده‌ی خفیفی بر پوست دارند، رخ می‌دهد. گاهی اوقات یک عطر روی شما یا شخصی که از نظر جسمی با او نزدیک هستید می‌تواند یک واکنش آلرژیک خفیف ایجاد کند. اغلب این واکنش به شکل درماتیت تماسی روی پوست شما رخ می‌دهد.

کهیر (برآمدگی به رنگ پوست یا قرمز همراه با خارش شدید و گاهی تورم غیرمعمول) و دیسکرومی (تغییر رنگ نامنظم و تکه تکه در پوست است) زمانی اتفاق می‌افتد که مواد شیمیایی یا مواد خارجی باعث تغییرات در رگ‌های خونی پوست می‌شوند.

درماتیت تماسی آلرژیک هم زمانی اتفاق می‌افتد که برخی مواد شیمیایی به عنوان آلرژن عمل می‌کنند. به این معنی که پوست در  معرض مواد شیمیایی که قبلا به آن حساسیت داشته قرار می‌گیرد و دوباره توسط بدن به عنوان آلرژن شناسایی می‌شود.

روش‌های درمان درماتیت تماسی

درماتیت تماسی اغلب خود به خود برطرف می‌شود. در غیر این صورت می‌توانید پوست خود را با صابون ملایم و بدون رنگ و آب ولرم بشویید. همچنین می‌توانید با یک محصول طبیعی و ضدحساسیت مانند لوسیون کالامین، آلوئه ورا یا روغن نارگیل پوست خود را تسکین دهید.

مضرات استفاده از عطر برای محیط زیست

مواد شیمیایی مضر مورد استفاده در عطرها و سایر محصولات نه تنها بر انسان بلکه بر محیط زیست و حیوانات هم تأثیر منفی می‌گذارد. آن‌ها می‌توانند محیط زیست را به روش‌های مختلفی، به‌ویژه از طریق آلودگی آب و هوا، آلوده کنند.

هنگامی که مواد شیمیایی فرار در هوا منتشر می‌شوند، با هزاران ذره‌ی دیگر موجود در هوا مانند آلاینده‌ها و مواد شیمیایی صنعتی واکنش نشان داده و در نهایت گونه‌ی جدیدی از یک جزء را تشکیل می‌دهند که به معنای واقعی کلمه کشنده‌تر از اجزای قبلی است. این ذرات در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها فرو می‌روند و به میلیون‌ها حیوان دیگر آسیب می‌رسانند. متأسفانه، حتی تکنیک‌های مدرن فیلتراسیون هم قادر به حذف کامل ذرات جدید به وجود آمده از اکوسیستم آب نیستند. در نتیجه آن‌ها دوباره راهی برای بازگشت به بدن ما هم پیدا می‌کنند.

کدام مواد معطر مضر نیستند؟

عطرهای طبیعی، اسانس‌ها و عصاره‌ها و روغن‌های خالصی که از برخی جانوران و بسیاری از گیاهان طبیعی مانند گل‌ها، ریشه‌ها، پوست درختان، برگ‌ها و ادویه‌ها عموماً برای انسان بی‌خطر و غیرسمی هستند. برخلاف مواد شیمیایی، عطرهای طبیعی اثرات شفابخش قابل توجهی بر بدن انسان دارند که می‌تواند به بسیاری از شرایط سلامتی از سلامت جسمی گرفته تا روانی و عاطفی کمک کند.

آیا محصولات فاقد عطر امن هستند؟

برخی مواد شیمیایی معطر، عملکرد پوشش‌دهنده دارند و ممکن است به محصولات مصرفی با برچسب فاقد عطر هم اضافه شوند. برخی از این مواد معطر پوشش‌دهنده همچنین وظیفه‌ی سرکوب بوی نامطبوع ترکیبات یک محصول را دارند. گفته می‌شود برخی از لوازم آرایشی و مراقبت از پوست آنچنان بوی شمیایی نامطلوبی دارند که اگر سرکوب نمی‌شدند هیچ کس آن‌ها را خریداری نمی‌کرد.

نکته‌ی پایانی

در مورد مواد شیمیایی موجود در عطرها چیزهای زیادی وجود دارد که هنوز ناشناخته هستند. برخی از مواد شیمیایی به منظور کمک به پوست برای جذب عطر و ماندگاری طولانی مدت استفاده می‌شوند. متأسفانه، همین آسیب‌پذیری بدن شما در برابر مضرات ادکلن را افزایش می‌دهند.

بهتر است در غیاب نظارت کافی FDA بر مواد شیمیایی معطر، به هر محصولی که ادعا می‌کند «بدون بو» است، اعتماد نکنید. ممکن است نشان‌دهنده‌ی وجود عوامل پوشاننده باشد که مواد شیمیایی آلرژی‌زا را می‌پوشانند. همچنین همیشه لیست کامل مواد تشکیل‌دهنده را بخوانید تا مواد شیمیایی بالقوه آلرژی‌زا را شناسایی کنید. برخی از مواد شیمیایی موجود در عطرهای پرطرف‌دار در صورت تجمع در بدن ممکن است خطرناک باشند، اگرچه تحقیقات بیشتری لازم است. اگر باردار هستید این مطالب را به خاطر داشته باشید و اگر کسی را می‌شناسید که قصد باردار شدن دارد بهتر است اطلاعات را به او منتقل کنید.

طرز تهیه مرغ با سبزی معطر غذایی خوشمزه که امانش نمی دهند