رضاخان قبل از شاه شدن پاسبانِ خانه‌ استاندار فارس در کرمانشاه بود

در گزارش تاریخی عکس‌هایی کمتردیده شده از یکی از بانفوذترین مردان سیاستمدار دوران قاجار را خواهید دید. عبدالحسین میرزا فرمانفرما یکی از بانفوذترین چهره‌های سیاسی ایران در اواخر حکومت قاجار است که هنوز نامش بر روی محلۀ «فرمانیه» در تهران باقی مانده است؛ این محله تنها بخش بسیار کوچکی از املاک فرمانفرما به حساب می‌آمد. […]

در گزارش تاریخی عکس‌هایی کمتردیده شده از یکی از بانفوذترین مردان سیاستمدار دوران قاجار را خواهید دید.

عبدالحسین میرزا فرمانفرما یکی از بانفوذترین چهره‌های سیاسی ایران در اواخر حکومت قاجار است که هنوز نامش بر روی محلۀ «فرمانیه» در تهران باقی مانده است؛ این محله تنها بخش بسیار کوچکی از املاک فرمانفرما به حساب می‌آمد.
عبدالحسین میرزا فرزند نصرت‌الدوله و حاجیه هما خانم بود که هر دو از شاهزادگان قاجار بودند. یکی از خواهران عبدالحسین به نام اشرف خانم سرورالسلطنه همسر مظفرالدین‌شاه قاجار بود و اولین همسر خود عبدالحسین نیز فاطمه خانم عزت‌السلطنه دختر مظفرالدین‌شاه بود. به علاوه، محمد مصدق نیز فرزند خواهر دیگر عبدالحسین به نام نجم‌السلطنه بود.
عبدالحسین فرمانفرمائیان در زمان قاجار موسوم به عبدالحسین میرزا فرمانفرما (۱۲۳۱، تبریز – ۱۳۱۸، تهران) شاهزادهٔ قاجار و نخست‌وزیر ایران در دوران سلطنت احمدشاه قاجار بود. خانواده‌های فیروز و فرمانفرمائیان منسوب به او هستند. فرمانفرما پس از روی کار آمدن دودمان پهلوی به تدریج ثروت و نفوذ سیاسی خود را از دست داد.
رضا شاه پاسبان خانه این مرد 7 1
 (فرمانفرما در کنار خواهرش نجم‌السلطنه، مادر دکتر مصدق)

عبدالحسین میرزا در جوانی لقب فرمانفرما را دریافت کرد و به طور پیوسته به عنوان والی برای ایالات مختلفی مثل کرمان، فارس و بلوچستان منصوب می‌شد. او یکی از کسانی بود که در همکاری با ژنرال انگلیسی، سر پرسی سایکس، به سرکوب نهضت جنوب کمک کرد.

رضا شاه پاسبان خانه این مرد 5

(رضاخان در جمع پاسبانان منزل فرمانفرما در کرمانشاه)

 اما ستارۀ اقبال فرمانفرما بعد ازشاه شدن رضاخان افول کرد. با اینکه پسر فرمانفرما یعنی فیروز میرزا نصرت‌الدوله به روی کار آمدن رضاخان کمک کرده بود، اما بعد از مدتی به دستور شاه جدید به زندان افتاد و در نهایت نیز در حبس و تبعید به قتل رسید.
377px پسران فرمانفرما
فرمانفرما به همراه فیروزمیرزانصرت‌الدوله و عبدالمجیدمیرزا ناصرالدوله در آخرین حکومت کرمان خود.

در جریان نهضت مشروطیت خود را به آزادیخواهان نزدیک کرد و پس از صدور فرمان مشروطیت در کابینهٔ موقت سلطانعلی وزیرافخم به وزارت عدلیه منصوب شد و این سمت را در کابینهٔ علی‌اصغرخان اتابک حفظ کرد. او در کابینهٔ ناصرالملک و سعدالدوله عهده‌دار وزارت داخله بود و در کابینه‌های اول و دوم تنکابنی سمت وزارت عدلیه داشت. در کابینه‌ اول حسن مستوفی که در سوم امرداد ۱۲۸۹ تشکیل شد به وزارت داخله رسید اما کمتر از دو ماه بعد بر سر اختلاف میان ایل قشقایی و ایل بختیاری در فارس و درافتادن با حاج آقا مجتهد نماینده این ایالت و اینکه ناصرالاسلام نماینده گیلان او را استیضاح کرده بود، استعفا داد. در ترمیم کابینه مستوفی الممالک در هشتم آبان همان سال وزیر جنگ شد که تا پایان این کابینه در اسفند همان سال بر سمت خود باقی ماند. نخستین قانون نظام وظیفه ایران را او پیشنهاد کرد. بنابراین قانون، از هر سی خانوار عشایر یک نفر سوار برای قشون گرفته می شد و تا سه سال می بایست در اختیار وزارت جنگ باشد اما با پایان دوران وزارتش، سپهدار تنکابنی که در دولت بعدی علاوه بر نخست وزیری، وزارت جنگ را نیز بر عهده داشت، این لایحه را از دستور کار مجلس خارج کرد. طرح تشکیل نخستین مدرسه نظام در ایران نیز در وزارت جنگ او تهیه شد اما با پایان عمر وزارتش هیچگاه در دستور کار مجلس قرار نگرفت.

فرمانفرما از نیمه سال ۱۲۹۰ حاکم فارس شد تا اینکه سال بعد جای خود را به مخبرالسلطنه هدایت داد. در یازدهم اردیبهشت ۱۲۹۴ عین‌الدوله او را به عنوان وزیر داخله کابینه خود به مجلس معرفی کرد.  فرمانفرما بر سر اغتشاشات کرمانشاه آماج اعتراض نمایندگان مجلس شد که سرانجام در پانزدهم تیر همان سال، دولت عین الدوله را به استیضاح کشیدند. عین الدوله و اعضای دولتش جلسه استیضاح را به حالت قهر ترک کردند و استعفا دادند. فرمانفرما در زمان فترت میان دوره‌های سوم و چهارم مجلس شورای ملی خودش تشکیل کابینه داد و علاوه بر ریاست وزرا، وزارت داخله را نیز بر عهده گرفت. این کابینه پس از یک ماه و نیم سقوط کرد و سپهسالار تنکابنی مأمور تشکیل کابینهٔ جدید شد.

رضا شاه پاسبان خانه این مرد 6

(فرمانفرما در کنار ژنرال پرسی سایکس و همسرش الا سایکس)

در کودتای ۱۲۹۹ سیدضیاءالدین طباطبایی فرمانفرما و دو پسرش فیروز میرزا نصرت‌الدوله و عباس میرزا سالار لشکر را به زندان انداخت. فرمانفرما برای سیدضیاء پیشکشی قابل ملاحظه‌ای فرستاد و در برابر سیدضیاء قول حفظ جان او و پسرانش را داد.

پس از آزادی از زندان، فرمانفرما توجه خود را به سردارسپه، رئیس جنگ که سابقاً رئیس قراولان خانهٔ او بود، معطوف کرد و در زمرهٔ دوستان رضاشاه قرار گرفت. منوچهر فرمانفرمائیان در خاطرات خود (خون و نفت) سوابق آشنایی رضاشاه و پدرش را به سال‌ها پیش از آن بازگردانده و «رضا ماکسیم» را یکی از تفنگچی‌های پدرش می‌داند و برای مدعای خود عکسی به گواه ارائه می‌دارد.

فرمانفرما از کودتای ۱۲۹۹ عهده‌دار هیچ شغل دولتی نبود و بیشتر اوقات خود را به رسیدگی به املاک و تربیت فرزندانش سپری می‌کرد.

رضاشاه کوتاه‌ زمانی پس از تاج‌گذاری از فرمانفرما خواست تا خانهٔ مسکونی و باغش در خیابان سپه را به او واگذار کند. فرمانفرما که می‌دانست خودداری از واگذاری املاک، سروکار او را با پلیس رضاشاهی خواهد انداخت، بی‌درنگ خانه و باغ را به رضاشاه بخشید و خود با خانواده‌اش در باغ شاه (که سالیانی پیش از احمدشاه خریداری کرده بود) اقامت گزید. کاخ مرمر در زمین‌های فرمانفرما در خیابان سپه احداث شد.

رضا شاه پاسبان خانه این مرد 1

در سال ۱۳۱۵ نصرت‌الدوله دستگیر شد. یک سال بعد خبر درگذشت نصرت‌الدوله در زندان سمنان را به فرمانفرما دادند. فرمانفرما به نصرت‌الدوله بیش از دیگر فرزندانش علاقه داشت و مرگ او تأثیر بدی در روحیه‌اش گذاشت. اجبار رضاشاه در عدم برگزاری مراسم تشییع و ترحیم، اندوه فرمانفرما را دوچندان کرد.[۸] رضاشاه بازماندگان نصرت‌الدوله را مکلف کرد رشوهٔ ۲۸۰۰۰ پوندی انگلستان به نصرت‌الدوله در عقد قرارداد ۱۹۱۹ را به دولت بازگردانند. فرمانفرما برای تأمین وجه درخواستی، مقدار قابل توجهی از اموالش را فروخت. در همان سال رضاشاه باغ شاه را تصرف کرد. مرگ نصرت‌الدوله و ضبط اموال فرمانفرما توسط رضاشاه، او را ضعیف و ناتوان ساخت. فرمانفرما در سال ۱۳۱۸ پس از دو سکتهٔ مغزی پیاپی در سن هشتاد و هفت‌سالگی در باغ ییلاقی خود (واقع در رضوانیهٔ شمیران) درگذشت. او را در آرامگاهی در نزدیکی قبر نصرت‌الدوله در شاه عبدالعظیم به خاک سپردند.

فرمانفرما از مالکان معتبر ایران بود و املاک وسیعی در آذربایجان، کرمانشاه، کردستان، فارس، کرمان، کرج و تهران داشت. فرمانیه از املاک فرمانفرما بود که به پسرش نصرت‌الدوله بخشید. فرمانفرما بخشی از املاک خود را برای تأسیس بیمارستان، مدرسه و مسجد وقف کرد. نخستین مدرسهٔ دخترانهٔ رسمی و غیرمذهبی شیراز به هزینهٔ فرمانفرما تأسیس شد. او همچنین در دوران نخست‌وزیری خود ملکی را به منظور پی‌ریزی ساختمان انستیتو پاستور اهدا کرد. از مأموریت‌های جنگی فرمانفرما می‌توان به دفع تجاوز قوای عثمانی به مرزهای ایران و نیز دفع فتنهٔ سالارالدوله در کردستان و کرمانشاه در زمان سلطنت محمدعلی‌شاه اشاره نمود.

رضا شاه پاسبان خانه این مرد 4

(فرمانفرما و پسر دومش عباس میرزا سالار لشکر)

 این حادثه برای فرمانفرما بسیار سنگین و کمرشکن بود. اما علاوه بر این، رضاشاه بخش زیادی از املاک فرمانفرما را نیز به نفع خود مصادره کرد. فرمانفرما در سال ۱۳۱۸ شمسی در سن ۸۷ سالگی بعد از دو سکتۀ مغزی در تهران از دنیا رفت.

رضا شاه پاسبان خانه این مرد 3

(فرمانفرما در جوانی در کنار غزال‌هایی که شکار کرده)

رضا شاه پاسبان خانه این مرد 2

(فرمانفرما در کنار اعضای خانواده؛ نصرت‌الدوله فیروز در سمت راست تصویر ایستاده است)

گفته شده که علی حاتمی در سریال «هزاردستان» شخصیت هزاردستان یا «خان مظفر» را از روی شخصیت عبدالحسین فرمانفرما الهام گرفته است.

نکتۀ جالب دیگری که در مورد فرمانفرما گفته شده (به ویژه بر حسب گفتۀ نوادگان او) این است که رضاخان قبل از این که به مقام سردارسپه برسد مدتی رئیس نگهبانان یا قراولان خانۀ فرمانفرما بوده است.

ماجرای باورنکردنی مردی که ۶۸ سال بی‌وقفه سکسکه کرد

تست بینایی : فقط افراد تیزبین می توانند دلفین را پیدا کنند!

عکس یادگاری دیده نشده شاه ایران با مجسمه باشکوه خودش

مطالب مرتبط

قطع درخت ۱۲۰۰ ساله و مشهور با دستور رضا شاه

لحظه تبریک عیدنوروز به رضاشاه توسط آدولف هیتلر (+عکس)

جواب عجیب یک زن لُر در ملاءعام به خواستگاری رضاشاه

نظرات

  • ناشناس

    تاریخ : ۱۹ - تیر - ۱۴۰۲

    اون زمان تعدا فرمانفرما ها. انگشت شمار بود ، متاسفانه الان هزاران نفرن


  • مهراد

    تاریخ : ۱۶ - تیر - ۱۴۰۲

    این همه ملک و املاک را که با عرق جبین بدست نیاورده بود. خدا می داند چقدر حق ها را ناحق کردن تا این دست نشانده واسه خودش عشق و حال کند. اما فکر نمیکرد وقتی به درک رفت به اندازه همون آدمایی که نابود کرد سهم از زمین خدا میبرد.


  • ممد

    تاریخ : ۱۶ - تیر - ۱۴۰۲

    فرمانفرما از خوانینی بودند که جامعه ایران را به دو طبقه مرفه و رعیت تبدیل کرده بودند. این آقازاده ها مردم ایران را رعیت خود میدانستند. امیدواریم که دیگر چنین حکومتهایی در ایران عزیز ما شکل نگیرند..


  • سید اسماعیل سبحانی

    تاریخ : ۱۶ - تیر - ۱۴۰۲

    از هر دست بگیری از همان دست باید پس بدی فرمانفرما هم چندان آدم علیه السلامی نبوده است