مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس با بیان اینکه اصل توحید در ادبیات فارسی جایگاهی ویژه دارد، گفت: گفت‌وگو درباره خداوند دل مشغولی فیلسوفان و متکلمان و فقیهان و حکیمان روزگاران ما از دوره یونانیان باستان تا امروز بوده است و همیشه در بین باورمندان و منکران خداوند بحث‌های متفاوتی بیان شده که تا امروز هم ادامه دارد و شاید تا زمانی که انسان و بشر بیندیشد استمرار یابد.

وی افزود: برخورد متفاوت انسان‌ها با مفهوم خدا، خدایان متکثری را شکل می‌دهد؛ از همین رو است که گاهی به نام خدا همدیگر را می‌کشند و گاه به هم مهر می‌ورزند و معلوم نیست کدام روایت صحت بیشتری دارد.

کوروش کمالی سروستانی با بیان اینکه برخی اندیشمندان در اسلام و فلسفه ورزان، دین‌داری را به دو معرفت بزرگ تقسیم می‌کنند که عبارت است از دین‌داری معیشت‌اندیشانه و دینداری معرفت‌اندیش، در توضیح این دو گونه دینداری بیان کرد: اندیشمندی که به این تقسیم‌بندی پرداخته در تبیین نظرگاه خود دین‌داری معیشت‌اندیش را بر مبنای تقلید و فارغ از عاطفه می‌داند که مبتنی بر حسابگری و قهر و ترس است و جلوه عشق و عاشق در آن کمرنگ است.

این سعدی پژوه، گفت: معرفت‌اندیشی نقطه مقابل دینداری معیشت‌اندیش است که ریشه در پژوهش و تحقیق و راز و دینداری خالصانه دارد؛ در معرفت اندیشی آگاهی عشق و یافتن معشوق اصل است در آنجا به تکرار به ایمان نرسیده‌اند؛ بلکه باورمندتر بوده‌اند.

به گفته کمالی سروستانی، سعدی با اینکه تحت تأثیر تفکر غزالی قرار دارد، فراتر می‌رود و رجا را به خوف ترجیح می‌دهد.

رئیس مرکز سعدی شناسی ادامه داد: سعدی معتقد است رحمت خداوند سابق و غالب بر غضب اوست؛ اما تنها در یک جا ترس از خدا را به رسمیت می‌شناسد، آنجا که به حاکمان می‌رسد، مثلاً در قصاید باب اول گلستان و بوستان وقتی روی سخنش با شاهان و حاکمان است می‌گوید بترسید از خدا و سوءعاقبتی که در انتظارتان است.

وی با اشاره به اینکه سعدی خداوند را بخشنده می‌داند، افزود: او به انسان‌ها هم بخشندگی را توصیه می‌کند و معتقد است خداوند تنها با عشق و مکاشفه و مراقبه شناخته می‌شود.

وی ادامه داد: داستان‌ها و حکایت‌های بوستان و گلستان می‌گوید ما بنده خاکساریم که گناه می‌کنیم؛ اما خداوند عفوی می‌کند که گناه ما در مقابلش هیچ است.

رئیس مرکز سعدی‌شناسی با اشاره به اینکه این نگاه سعدی در اندیشه‌های قرن چهارم تا هفتم ریشه دارد، روایت سعدی از خدا لطیف، عاشقانه و شفاعت‌آمیز است.

کوروش کمالی سروستانی ادامه داد: در باور سعدی خداوند عمدتاً شفیع است و شفاعت خداوند را به عنوان آخرین داشته‌اش برای رابطه با خدا بیان می‌کند.