روزهای بدون گوشی در دوره قرنطینه کرونا

مسلم شجاعی‌پور عضو هیات علمی گروه آموزشی ناجا گفته است: «وقتی نیازهای عاطفی افراد به دلیل محدودیت‌های کرونایی فرصت ابراز پیدا نمی‌کند، به ویژه وقتی با ناآگاهی افراد در زمینه تبدیل تهدید به فرصت و مشکلات اقتصادی همراه شود، زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات روحی و روانی در خانواده‌ها و بروز آسیب‌های جدی می‌شود.»

این مدرس آسیب‌های اجتماعی و آموزش همگانی گفت:«در جوامع بشری به وجود آمدن هر مشکلی با تبعات مثبت و منفی بسیاری همراه است، به طور مثال شیوع این ویروس و در ادامه آن، محدودیت‌ها و در خانه ماندن‌ها باعث ایجاد مشکلات زیادی شد و بسیاری از خانواده‌ها این را فرصتی برای توسعه روابط عاطفی در خانواده قلمداد کردند، اما در این میان عده‌ای به دلیل ناآگاهی، به اختلافات خانوادگی دامن زدند و سبب بروز آسیب‌های جدی روحی و روانی در خانواده شدند.»

شجاعی پور، «سردی روابط والدین و طلاق عاطفی، بدرفتاری با فرزندان به دلیل نداشتن برنامه برای مدیریت در خانه ماندن، خشونت و دعوا در خانواده و کشمکش بین والدین و در نتیجه آن، تضعیف قدرت خانواده و اعتیاد به فضای مجازی» را از مهمترین آسیب‌های خانواده‌ها در دوران محدودیت‌های کرونا دانست و به بیان علت بروز این آسیب‌ها پرداخت.

این مدرس دانشگاه، «شیوع سبک‌های غلط تربیتی، عدم درک نیازهای متقابل، عدم شناخت زن و شوهر از یکدیگر، توقعات و نیازهای اضافه بر درآمد و بدون توجه به مشکلات اقتصادی به وجود آمده، نبود همدلی در بین اعضای خانواده و نداشتن آگاهی از چگونگی مدیریت وضع موجود و در ادامه آن شرکت نکردن در وبینارهای آموزشی توسط خانواده‌ها» را از مهمترین علل آسیب‌های اجتماعی دانست و افزود: «در شرایطی که به دلایل ذکر شده، افراد خانواده به لحاظ روحی و عاطفی از یکدیگر فاصله می‌گیرند، زمینه برای بروز بسیاری از آسیب‌ها و انحطاط اخلاقی فراهم شده و باعث از هم پاشیدگی نظام خانواده می‌شود.»

او در ادامه به بیان راهکارهای موجود در زمینه حل این مشکلات پرداخت و با اشاره به شرایط دوران قرنطینه و محدودیت‌های بیرون رفتن از خانه که موجب کاهش روابط اجتماعی با دوستان و آشنایان شده است، گفت:«بهترین راه دور ماندن از آسیب، تقویت روابط صمیمانه و ارتباط عاطفی همه اعضای خانواده باهم است.»

نقش روابط در بنیان خانواده در کاهش آسیب‌های اجتماعی

شجاعی‌پور با اشاره به نقش ویژه مادران به عنوان کانون اصلی مدیریت محبت در خانواده، گفت:«مادر، در فرهنگ ما مرکز کانون گرم خانواده است و وقتی مادر بتواند ارتباط تنگاتنگ عاطفی در خانواده برقرار کند، قطعا رابطه صمیمانه‌تری در خانه فراهم خواهد شد.»

به گفته او «وظیفه مادران تنظیم سیستم روابط عاطفی در خانواده است، مادر شاهراه ارتباطی پدر با فرزندان است و لازم است تا پدران با توجه به نقش عاطفی مادران، زمینه هر نوع حمایت عاطفی و مالی آنان را فراهم و حرمت مادر را در خانه حفظ کند تا مادران بدون دغدغه به ایفای نقش مادری خود بپردازند.»«انجام بازی‌هایی مناسب سن فرزندان خانواده، فراهم کردن شرایط بازی تمامی اعضای خانواده، انجام گفت‌وگو در خانواده و در آغوش گرفتن فرزندان، گذاشتن وقت بیشتری برای اعضای خانواده و توسعه مهارت‌های فردی با انجام کارهای مورد علاقه در خانه، با توجه به شرایط، علاقه و استعداد فرزندان»، از دیگر مواردی بود که شجاعی پور برای حل مشکلات دوران قرنطینه به آنها اشاره کرد.

او با تاکید بر اینکه فضای مجازی به عنوان یک فضای ناشناخته غیر واقعی که پر از هیجانات و تنوع جذاب برای خانواده‌ها خصوصا نوجوانان است، گفت: «به همان اندازه که فضای مجازی با داشتن سواد رسانه‌ای لازم و مدیریت موثر به فضایی کارآمد برای افزایش توانمندی‌ها و ایجاد فرصت‌های مناسب برای بالا بردن سطح علمی و حتی ایجاد شغل می‌انجامد، ورود به فضای مجازی به عنوان یک مکان ناشناخته که پر از تنوعات جذاب است، اگر با آگاهی‌های لازم از این فضا و نداشتن مدیریت و عدم سواد رسانه‌ای همراه باشد، باعث بسیاری از آسیب‌ها بر روان نوجوانان و حتی خانواده‌ها می شود.»

بنا به گفته این مدرس دانشگاه وقتی می‌توانیم از لفظ آسیب فضای مجازی استفاده کنیم که تغییر تدریجی غیرقابل قبول در رفتار فرد به دلیل استفاده ناصحیح از فضای مجازی صورت گرفته باشد. از دیدگاه او عمده ترین آسیب‌های فضای مجازی شامل، سرد شدن روابط والدین و فرزندان به علت دور شدن فیزیکی از هم است که به دلیل تنوع و هیجانات فضای مجازی، اعتیاد به مصرف بی حد و مرز این فضاها، کم کم روابط فیزیکی و گرمابخش خانه، تبدیل به فضای سرد و بی روحی خواهد شد که سرد مزاجی، انزوا، گوشه‌گیری، میل به تنهایی، پرخاشگری، تندخویی، لجبازی، عدم همراهی سایر اعضای خانواده در اجتماعات و دورهمی‌ها و دوری از خانواده و آسیب‌های جسمی است، که بر اثر استفاده بی رویه از گوشی به وجود می‌آید. دوری عاطفی فرزندان و پناه بردن به دوستی‌های مجازی مخرب و نامشروع که به واسطه میل فطری انسان به محبت به وجود می‌آید، از دیگر آسیب‌هایی بود که شجاعی‌پور به آن اشاره کرد.

این عضو هیات علمی گروه آموزشی ناجا در مورد تاثیر آسیب‌های مجازی بر روان نوجوانان در دوران محدودیت کرونا  گفت:« باید به این نکته توجه کنیم که نوجوان به دنبال شادی، نشاط و کشفیات در جامعه پیرامون خود است، حال نوجوانی که در بیرون از منزل به دنبال تنوع ، دوستی و کشف بیشتر حقائق است، به یکباره با دوران قرنطینه ضربه سنگینی از لحاظ روحی به او وارد می‌شود. او که در این فضا به دنبال روزنه‌ای برای بیرون رفتن است، با فضای مجازی افسار گسیخته‌ای روبرو می شود که هیچ آگاهی در مورد مدیریت آن ندارد و مطمئنا در این فضا دچار آسیب‌های زیادی خواهد شد.»

شجاعی‌پور در ادامه به بیان راهکارهای مبارزه با این آسیب‌ها پرداخت و ضمن تشویق خانواده‌ها به یادگیری سواد رسانه‌ای و ارتقای آن نزد همه اعضای خانواده، والدین را به اصلاح الگوی مصرف در زمینه فضای مجازی و مدیریت موثر آن با توجه به سن فرزندان تشویق کرد. گذاشتن یک قانون خاص برای مدیریت زمان مصرف، شرکت در چالش‌های روزهای بدون گوشی، پر کردن اوقات فراغت فرزندان با توجه به سن و علاقه‌های آنان، جایگزین کردن برنامه‌های شاد تفریحی و انجام بازی‌ها بدون استفاده از گوشی در خانه، همراهی با فرزندان و درک متقابل آنان با توجه به شرایط سخت آنها، نصب برنامه‌های ردیاب روی گوشی فرزندان با هدف کم کردن آسیب‌های اشخاص یا سایت‌های مزاحم، تنظیم خرید بسته‌های اینترنتی با توجه به سن و نیاز خود و فرزندان و توصیه به تقویت بنیان‌های عاطفی در خانواده و توجه بیشتر به نقش پدر و مادر بودن و تربیت فرزند،» از دیگر راهکارهایی بود که مدرس سواد رسانه‌ای کشور به آن اشاره کرد.

این مدرس آسیب‌های اجتماعی و آموزش همگانی کشور بار دیگر با تاکید بر نقش والدین در تربیت صحیح فرزندان و توجه به نقش کلیدی مادران بسته به هر نوع شرایط زندگی، از خانواده‌ها خواست تا با اصلاح الگوهای تربیتی و توجه بیشتر به حفظ حرمت‌ها و احترام به والدین در هر سنی، با تقویت فرهنگ مهرورزی و شادی در خانواده به استحکام بنیان خانواده خود کمک کرده و با ارتقای فرهنگ مدیریتی و سواد رسانه‌ای در راستای حل آسیب‌های ناشی از شیوع کرونا و فضای مجازی بکوشند.

کرونا همچنان پای ثابت جامعه است، توجه به سلامت جسمی و توصیه به زدن ماسک و پرهیز از دورهمی، نباید ما را از مسئله مهم روح و روان غافل کند، برای ادامه بازی کرونا، نیازمند مجهز شدن به سواد لازم در زمینه آسیبهای اجتماعی و رسانه ای هستیم. باید دستگاه‌های مسوول تدابیر لازم را برای انجام این امر مهم اندیشیده و به اجرا درآورند، هر فرصت کوتاهی را که از دست می دهیم، کرونا با چالش قوی‌تری گرفتارمان می‌کند. مبارزه با کرونا یک جهاد همه جانبه می‌خواهد تا کمترین آسیب در زمینه جسمی و روحی برجامعه وارد شود.