چند بار در طول روز قهوه می‌خورید؟ آیا می‌دانید دانه‌های این نوشیدنی پُرطرفدار از کجا می‌آید و شامل چه ترکیباتی است؟ از آنجایی که در حال حاضر قهوه پُرمصرف‌ترین نوشیدنی جهان است، برای قهوه‌دوستان اطلاع از ترکیبات انواع قهوه امری عادی است؛ اما اگر هر از گاهی قهوه می‌خورید، شاید بهتر باشد با این نوشیدنی انرژی‌بخش بیشتر آشنا شوید.

دانه قهوه دقیقاً چیست؟

دانه قهوه، دانه‌ای از میوه قهوه است که لایه بیروی آن میوه‌ای به رنگ قرمز یا بنفش بوده و غیرقابل خوردن است. درست مانند میوه گیلاس معمولی، میوه قهوه نیز یک نوع میوه هسته‌دار است که بر خلاف گیلاس معمولی تنها دانه یا هسته این میوه قابل استفاده خواهد بود. اغلب دانه‌های میوه قهوه دو لپه‌ای هستند و یک طرف آن‌ها صاف است. از این میان حدود ۱۰% الی ۱۵% دانه‌های میوه قهوه، تک لپه‌ای هستند که طعم و عطر بیشتری در مقایسه با دانه‌های دو لپه‌ای دارند.

اگر به نوشیدن قهوه علاقه دارید، حتماً تا بحال از خود پرسیده‌اید که چند نوع دانه قهوه در جهان وجود دارد. بیشتر ما با دو نوع اصلی قهوه آشنا هستیم که در ایران نیز استفاده می‌شود؛ اما در اصل ۴ نوع دانه قهوه وجود دارد که ما قصد دارید در ادامه به بررسی آن‌ها بپردازیم. این ۴ نوع دانه قهوه در سراسر جهان استفاده می‌شوند؛ اما هر کدام از آن‌ها سهم مشخصی در بازار دارند. این میزان سهم بسته به عوامل مختلفی تعیین می‌شود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها میزان کافئین و ذائقه مصرف‌کننده است.

به طور کلی ۴ نوع مختلف از دانه قهوه وجود دارد که شامل، عربیکا (َArabica)، روبوستا (Robusta)، لیبریکا (Liberica) و اکسلسا (Excelsa) است. رایج‌ترین و محبوب‌ترین انواع دانه قهوه، عربیکا و روبوستا هستند که با نسبت‌های مختلف در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بخش بعدی بیشتر با این ۴ نوع مختلف از دانه قهوه آشنا خواهید شد.

• دانه قهوه عربیکا (Arabica)
• قهوه روبوستا (Robusta)
• دانه قهوه لیبریکا (Liberica)
• دانه قهوه اکسلسا (Excelsa)

دانه قهوه عربیکا (Arabica)

از میان انواع قهوه عربیکا محبوب‌ترین نوع دانه‌های قهوه هستند که حدود ۶۰% از قهوه جهان را تشکیل می‌دهند. این دانه‌های خوش‌طعم، قرن‌ها پیش در ارتفاعات اتیوپی به وجود آمدند و حتی ممکن است اولین دانه‌های قهوه‌ای باشند که تاکنون استفاده شده است. نام عربیکا احتمالاً از محبوبیت این دانه‌ها در قرن هفتم در عربستان (یمن کنونی) روایت می‌کند.

• نقطه ضعف دانه عربیکا این است که رشد آن سخت‌تر از دانه‌های دیگر است. به همین دلیل هم دانه‌های عربیکا گران‌تر هستند.
• دانه‌های عربیکا باکیفیت‌ترین نوع دانه‌های قهوه در جهان هستند و طعمی پیچیده و عمدتاً تلخ دارند.
• دانه‌های عربیکا بین ۰.۸% تا ۱.۴% کافئین دارند.

قهوه روبوستا (Robusta)

از انواع قهوه دومین نوع محبوب، دانه قهوه روبوستا است. منشاء قهوه روبوستا، جنوب صحرای آفریقا است و در حال حاضر نیز این نوع قهوه بیشتر در آفریقا و اندونزی کشت می‌شود. البته دانه‌های روبوستا محبوبیت خاصی در ویتنام دارند و اغلب با دانه‌های دیگر مخلوط می‌شوند.

• دانه‌های روبوستا معمولاً ارزان‌تر از دانه‌های قهوه عربیکا هستند و می‌توانند انتخابی خوب و در عین حال مقرون‌به‌صرفه باشند.
• دانه‌های روبوستا گرد‌تر و بزرگ‌تر از انواع دیگر دانه‌های قهوه هستند.
• دانه‌های روبوستا به این علت ارزان‌تر از عربیکا هستند که مقاومت بیشتری در مقابل شرایط محیطی و آب و هوایی داشته و در ارتفاعات کم نیز می‌توانند رشد کنند.
• از طرفی دانه‌های روبوستا در مقابل بیماری‌ها و آفات مقاوم‌تر هستند.
• بسیاری از مردم تصور می‌کنند که قهوه روبوستا تلخ‌تر از قهوه عربیکا است، این در حالی است از نظر متخصصان، این قهوه اندکی ترش‌مزه است.
• دانه‌های روبوستا به میزان قابل توجهی دارای کافئین هستند. میزان کافئین دانه‌های روبوستا ۱.۷% تا ۴.۰% است.

دانه قهوه لیبریکا (Liberica)

دانه قهوه لیبریکا به دلیل عطر و طعمی پُررنگ شهرت دارد. این گونه مقاوم از قهوه معمولاً با انواع دیگر و به نسبت کمی ترکیب می‌شود تا عطر و طعمی جدید به قهوه دهد. شکل دانه‌های قهوه لیبریکا، نامنظم است و طعم آن دودی است؛ به همین دلیل نیز طرفداران خاص خود را دارد. دانه‌های قهوه لیبریکا بیشتر در کشورهای اندونزی، مالزی و فیلیپین تولید می‌شود و ۲% از کل قهوه جهان را تشکیل می‌دهد.

دانه قهوه اکسلسا (Excelsa)

دانه قهوه اکسلسا در گذشته به عنوان یک قهوه مجزا در نظر گرفته می‌شد؛ اما در حال حاضر دانشمندان آن را جزئی از خانواده لیبریکا طبقه‌بندی می‌کنند. دانه‌های اکسلسا در آسیای جنوب شرقی رشد می‌کنند و شباهت زیادی به دانه‌های قهوه لیبریکا دارند. اگر به دنبال طعمی متفاوت هستید، پیشنهاد می‌کنیم برای یک‌بار هم که شده دانه‌های لیبریکا یا اکسلسا را امتحان کنید.

هر کدام از انواع قهوه طعمی مختص به خود را دارند؛ اما در ایران بیشتر از دانه‌های قهوه عربیکا و روبوستا استفاده می‌شود. در مشخصات طعم عربیکا آمده است که طعمی کاراملی، آجیلی و شکلاتی دارد، در مقابل دانه‌های روبوستا طعمی شبیه به بادام‌زمینی دارند. بنابراین با توجه به طعم، میزان تلخی و کافئین، می‌توانید از درصدهای مختلف دانه‌های قهوه برای تهیه انواع نوشیدنی‌ها استفاده کنید.

محبوب‌ترین انواع قهوه در جهان

همان‌طور که در این مقاله اشاره کردیم ۴ نوع دانه قهوه در جهان وجود دارد که از میان آن‌ها دانه‌های عربیکا و روبوستا بسیار محبوب‌تر هستند. به همین دلیل نیز معمولاً ترکیباتی با درصدهای مختلف از این دو قهوه در کافه‌ها استفاده می‌شود. این دو دانه محبوب بیشتر در مناطق گرمسیری رشد می‌کنند و به صورت دانه‌های سبز، برشته شده (Roasted) یا پودر به کشورهای دیگر صادر می‌شوند. حالا که با انواع دانه قهوه در جهان آشنا شدید بیشتر چه نوعی از دانه قهوه یا چه ترکیباتی (چه درصدی) از کدام دانه‌های قهوه را می‌پسندید؟