زمان ترمیم کابینه است: نه سفیدنمایی جواب می‌دهد و نه نسخه‌های رادیکال

یک سال از عمر دولت گذشته کاستی‌هایی در دولت وجود دارد و در این شرایط، ناصر ایمانی، کارشناس مسائل سیاسی، معتقد است که در شرایط فعلی طرح استیضاح رئیس‌جمهور نه ماهیتاً و نه به لحاظ زمانی، نه ممکن و نه مطلوب است، بهترین اقدام اصلاح کابینه است اما به‌نظر می‌رسد رئیس‌جمهور از اعمال تغییر در مدیریت کلان وزارت‌خانه‌ها هراس دارند. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید. 

پاشنه آشیل دولت عدم تحول‌خواهی است

به‌نظر می‌رسد دولت نمی‌خواهد تصمیمات بزرگ بگیرد، ایمانی در بررسی عملکرد یک سال گذشته دولت، گفت: «وقتی یک سال پیش دولت جدید سر کار آمد ـ صرف‌‌نظر از اینکه رئیس‌جمهور چه کسی شد و تیمش چه کسانی بودند ـ هر کس دیگری هم رئیس‌جمهور کشور می‌شد (نه صرفاً آقای دکتر پزشکیان)، می‌بایست می‌پذیرفت که باید در یک اقدامات و تصمیمات بسیار مهم، در بعضی از حوزه‌ها، بالاخص در حوزه اقتصادی، به سرعت دست به اقدامات و تصمیمات بسیار مهم بزند. ممکن است اجرای آن تصمیمات مقداری زمان ببرد، اما باید تصمیم قطعی را می‌گرفت و اقدامات بزرگ ـ نه اقدامات معمولی ـ انجام می‌داد. آقای دکتر پزشکیان و تیم و دولت ایشان این کار را انجام ندادند؛ یعنی کشور را روزمره اداره می‌کنند، نه به حالت تحول. گویی نمی‌خواهند تحولی ایجاد کنند و گویی فقط می‌خواهند چهار سالشان را بگذرانند. این‌گونه، کشور دچار مشکل می‌شود. ما حجم زیادی مسائل تلنبار شده از گذشته؛ هم از دولت‌های پیشین و هم از زمان‌های گذشته داریم. برخی عوامل هم این مشکلات را تشدید کرده‌اند، مثل مسئله تحریم‌ها. اما به‌نظر می‌رسد، دولت نمی‌خواهد این تصمیم‌ها را بگیرد. یک سال هم گذشته؛ اگر می‌خواست تصمیم بگیرد، می‌گرفت. به نظر من، پاشنه‌آشیل اصلی دولت اینجاست که دولت یا استعداد تحول‌خواهی ندارد و تیمش تیم تحول‌خواهی نیستند، یا نوعی هراس دارند. وگرنه اصلاً موانعی برای تصمیم‌گیری دولت در کلان وجود ندارد. در اقتصاد باید تصمیم‌های بزرگی می‌گرفتیم؛ در زمینه مسائل پولی، مالی و یارانه‌ای تغییرات جدی ایجاد می‌کردیم، اما دولت نخواست این کار را کند و همین‌طور کشور را روزمره اداره می‌کند. در حوزه‌های دیگر هم کم‌وبیش همین‌طور است. مثلاً در حوزه‌های سیاست داخلی یا مسائل فرهنگی، عمدتاً در حوزه وزارت ارشاد می‌شد تحولاتی ایجاد کرد که ولو تحولات همه مشکلات را حل نکند، بخشی از مشکلات را می‌توانست حل کند. اما دولت اصلاً دولت تحول‌خواهی نیست.»

گویی رئیس‌جمهور از تعویض مدیران دولتی هراس دارد
ایمانی به این موضوع هم اشاره کرد که به‌نظر می‌رسد، حل برخی از مشکلات کشور از کانال تغییر برخی مدیران می‌گذرد اما گویی رئیس‌جمهور از انجام این کار، هراس دارد و توضیح داد: «به‌نظر می‌رسد آقای رئیس‌جمهور از تعویض مدیران بزرگ دولتی نوعی هراس دارد. به هر حال، یک سال است که مدیران ایشان ـ وزرا، معاونان رئیس‌جمهور و رؤسای سازمان‌های بزرگ دولتی ـ کارنامه‌شان را ارائه داده‌اند. از میان این ۲۵ یا ۳۰ مدیر ارشد که یک سال پیش توسط رئیس‌جمهور انتخاب شدند، کاملاً منطقی است که بگوییم تعدادی برای مثال سه، چهار یا پنج نفر از آن‌ها عملکرد مناسبی نداشتند. این حرف منطقی است. اما چرا آقای رئیس جمهور تغییری ایجاد نمی‌کنند؟ چرا یک وزیر، معاون یا رئیس سازمانی عملکرد یک‌ساله‌شان را می‌سنجند و می‌بینند، متناسب با فضای کشور نیست، آن را تغییر نمی‌دهد؟ ایشان اصلاً زیر بار این موضوع نمی‌رود. تنها یک وزیر تغییر کرده، آن هم به دلیل استیضاح مجلس بوده است. این موضوع نیز به عدم تحول و پویایی دولت برمی‌گردد، برای اینکه تغییرات لازم انجام شود و پروژه‌ها و طرح‌های جدی دولت پیش برود ـ به‌ویژه در حوزه اقتصادی، چون مشکل اصلی، مشکل اقتصادی است ـ دولت باید وارد عمل می‌شد که این کار را انجام نداد.»

طرح استیضاح رئیس‌جمهور شیطنت‌آمیز است
استیضاح رئیس‌جمهور در شرایط فعلی راهکار نیست و اقدامی شیطنت برانگیز است، ایمانی در این مورد نیز گفت: «من این کار را خطا و اشتباه می‌دانم؛ هم به دلیل اصل موضوع که گفته می‌شود، آقای دکتر پزشکیان صلاحیت ادامه ریاست‌جمهوری ندارد به نظر من این حرف کاملاً غلط است، آقای پزشکیان در مقایسه با برخی کسانی که در گذشته رئیس‌جمهور بوده‌اند، از برخی ابعاد به مراتب بهتر در این جایگاه عمل کردند. ما نقد داریم، اما اینکه این نقد‌ها بخواهد منجر به برکناری رئیس‌جمهور شود، کاملاً غلط است. از طرف دیگر، زمان آن هم مطلقاً مناسب نیست. اکنون اصلاً زمان طرح چنین موضوعی و استیضاح نیست. نقد به دولت‌های دیگر هم بوده و به دولت آقای پزشکیان هم هست، اما این حرف که ایشان صلاحیت ندارد، غلط است. در کنار نقد‌ها، باید محاسن را هم دید. بنابراین، طرح استیضاح در این شرایط، طرحی بسیار خطرناک و شیطنت‌آمیز تلقی می‌شود.»

بهترین کار، اصلاح بدنه دولت است

ایمانی معتقد است که بهترین گزینه، اصلاح بدنه دولت است و گفت: «بهترین کار اصلاح بدنه دولت است و اینکه آقای رئیس‌جمهور حداقل دو تا از مشکلات جدی اقتصادی را حل کنند. مثلاً در بخش پولی و نظام بانکی یا در زمینه یارانه‌ها، نیاز به تغییر وجود دارد. الان در توزیع انرژی، مصرف انرژی و قیمت انرژی به وضعیتی رسیده‌ایم که با توجه به نرخ تورم و شرایط فعلی، بسیار خنده‌دار شده است. از آن طرف، کسری بودجه دولت هم کسری بسیار جدی‌ای است که خود همین باعث اصلی تورم است. البته این به معنای افزایش قیمت حامل‌های انرژی نیست، بلکه منظور سازماندهی و مدیریت انرژی و یارانه‌ها در کشور است. خیلی هم زمان گذشته و باید فکری جدی برای آن بشود. چرا باید بنزین برای همه مردم کشور با یک قیمت ثابت و بدون توجه به میزان مصرف یا نوع مصرف عرضه شود؟ این‌ها محل بحث است. همچنین قیمت گاز و برق؛ فقط بحث قیمت نیست، مسائل دیگری هم هست. در این زمینه باید تحولی ایجاد شود. آقای رئیس‌جمهور باید این تحول را ایجاد کند، اگر این کار انجام شود، کسری بودجه دولت به مقدار بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند و از طرف دیگر نرخ تورم هم کاهش می‌یابد. یعنی الان اراده این کار وجود ندارد و به نظر من ضعف بزرگی است. حتی اگر یکی ‌دو تا از این پروژه‌های بزرگ کشور را دولت بپذیرد و بتواند انجام بدهد، اثر مثبتی خواهد گذاشت.»

محمد عطریانفر: باید با زمینه‌های فساد در بدنه دولت مقابله کرد

محمد عطریانفر، در پاسخ به سؤال «فرهیختگان» در این مورد که در شرایط فعلی دولت برای کارآمدتر شدن نیاز به تغییر دارد یا خیر، این‌طور پاسخ داد که در شرایط فعلی با تغییر افراد، مشکلات حل نمی‌شوند چون ما در شرایط تحریم قرار داریم. عطریانفر حتی معتقد است باید دست دولت و وزرا را ببوسیم که در این وضعیت کار را پیش می‌برند. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید.

مشکلات صرفاً تابع ضعف و قوت مدیران نیست

عطریانفر معتقد است وضعیتی که کشور با آن مواجه است، در گام اول متوجه قوت و ضعف مدیران نیست و گفت: «مشکلات کشور در گام نخست تابعی از قوت و ضعف مدیران نیست. مشکلات کشور ناشی از شرایط عمومی تحریم است که سالیانی است بر کشور تحمیل شده و ظرفیت تولید و رشد اقتصادی و بهبود معیشت مردم دچار نابسامانی شده است. پس در گام اول مشکلات کشور را باید ناشی از شرایط عمومی تحریم بدانیم و دولت در مرحله بعدی می‌بایست مورد نقد قرار گیرد. داوری ما نسبت به دولت، زمانی منصفانه است که شرایط پیشین را در نظر بگیریم. برای داوری عاقلانه باید دید داده و ستانده چیست و چه در اختیار دولت قرار گرفته و از این به بعد می‌بایست چه انتظاراتی داشته باشیم. در مقام برآورد شرایط عمومی کشور و با توجه به بحران‌های پیش رو به‌خصوص درگیری‌های حاصل شده، در حال حاضر هرگونه اقدامی که ما را به سمت تضعیف دولت ببرد ازجمله اقدامات ناصوابی که توسط برخی از نمایندگان در قالب استیضاح و نقد و نظر‌های اینچنینی پیش ‌می‌رود، سمی مهلک برای کشور در این شرایط است. باید دست دولت و وزرا را بوسید که بیایند امر مردم را تمشیت کنند و کاری را پیش ببرند. چون شرایط نابسامان است و اگر ذهن جامعه و دولت را معطوف به گرفتاری‌هایی از جنس رقابت‌های خطی و گروهی و سیاسی و جناحی کنیم، مشکلی از کشور حل نمی‌شود. هرگونه تغییری در سطح کابینه منجر به اصلاح یا به تعبیری منجر به حل مشکلات که برخی در کشور به دنبال آن هستند، نخواهد شد. ممکن است تصور این باشد که اگر فردی را تغییر دهند، مشکل حل می‌شود، به هیچ عنوان این مشکل حل نمی‌شود. ضمن اینکه این رویکرد‌های مقابله‌جویانه با دولت که در قالب استیضاح خود را نشان می‌دهد، تابع تمنّیات و مطالبات نمایندگان است که دنبال مسائلی هستند که اگر بخواهیم به جزئیات آن بپردازیم، مایه شرمندگی است، لذا باید روی کلیات بحث کنیم.»

باید با فساد در بدنه دولت مقابله کنیم

عطریانفر در مورد اینکه دولت در شرایط فعلی می‌بایست چه اقداماتی انجام دهد، گفت: «ما دچار بی‌پولی و ناتوانی در تراز اقتصادی هستیم. گرفتار نابرابری اقتصادی و جهانی هستیم و این ارتباطی به افراد ندارد. مشکلات با تغییر انسان‌ها حل نمی‌شود. ما در بهترین شرایط، حداکثر انتظاری که از دولت باید داشته باشیم این است که بتواند در حد بضاعت با محدودیت‌ها، بن‌بست‌ها، موانع و فساد‌هایی که ردپای آن در بدنه دولت دیده می‌شود، مقابله و آن را حل کند. در بسیاری از امور مردم وقتی با بدنه دولت در رده‌های پایین مواجه می‌شوند، در آن بن‌بست بحران وجود دارد و بعضاً نیز ردپای فساد نیز در آن دیده می‌شود. ریشه آن، هم در عدم نظارت و هم در موضوع ناتوانی اقتصادی بدنه کارمندی دولت است. دولت و کارمندانش موظف هستند مشکلات مردم را حل کنند و نقش تسهیلگری ایفا کنند، اما چون بدنه کارمندی به لحاظ درآمدی در وضعیت متوسط قرار دارند، بسیار شکننده و آسیب‌پذیر شدند و متأسفانه به سمت فساد و تأمین کسری زندگی‌شان از طریق غیرمشروع ‌می‌روند. این مصیبت‌ها مشکل ایجاد می‌کند و زیان‌بار است و دولت باید بتواند کارمندش را در حد قناعت پاسخگو باشد و اگر خطایی صورت گرفت، یقه او را گرفته و تأدیب کند. اما ابتدا باید نیاز‌های او را تأمین و پس از آن نظارت‌های خود را اعمال کند.»