زگیل تناسلی ؛ علائم و شیوه درمان

اول فارس | بهداشت و سلامت : زگیل تناسلی منشا باکتری دارد. با تغییر جریان و روند ایجاد بیماری‌ها در یک دهه گذشته، باکتری‌ها رفته رفته جای خود را به ویروس‌ها در بیماری‌های مقاربتی داده اند و بیماری‌های ویروسی جدیدی در حال شناسایی و گسترش هستند.

یکی از همین ویروس‌ها زگیل تناسلی یا Papillomavirus Human است که به اختصار HPV نامیده می‌شود. ویروسی که صد نوع آن شناخته شده و دارای دو نوع بدخیم و خوش خیم است. این بیماری در عین این که در نظر عموم یک بیماری هولناک به شمار می‌رود، اما راه‌های پیشگیری قابل دسترس و البته روش‌های درمانی موثر هم دارد. برای بررسی این بیماری به سراغ رویا امدادی، متخصص زنان رفتیم تا در مورد دلایل ایجاد، پیشگیری و درمان آن بپرسیم.

زگیل تناسلی چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

عامل ایجاد کننده زگیل تناسلی یک ویروس است که با تماس پوست با پوست منتقل می‌شود. شایع‌ترین روش انتقال آن هم از طریق تماس جنسی و پوست با پوست است. حتی لازم نیست، نزدیکی کامل صورت گرفته باشد تا ویروس منتقل شود. تماس سطحی نیز می‌تواند انتقال را ایجاد کند. البته زیر ناخن ها، وسایل مشترکی همچون حوله، لبه‌ها و صندلی‌های مشترک استخر‌ها که مرطوب هستند و می‌توانند ویروس را در خود نگه دارند، از دیگر روش‌های غیر مستقیم انتقال ویروس هستند. اپیلاسیون هم یکی از روش‌های متداول انتقال در ایران است.

روش تشخیص بیماری چگونه است؟

تقریبا بیش از صد نوع مختلف این ویروس وجود دارد که بیشتر آن‌ها خوش خیم‌ها هستند و ایجاد زگیل تناسلی می‌کنند. زگیل تناسلی دردسر آفرین است و می‌تواند تکرار شود. درمان آن گاهی اوقات سخت است و اگر سیستم ایمنی مختل شود، تعداد آن افزایش پیدا می‌کند. اما مشکل اصلی ما فرم‌های بدخیم هستند که با سرطان دهانه رحم ارتباط دارند. مثلا ممکن است ما هنگام مراجعه بیمار، شاهد زگیل تناسلی نباشیم و با تست پاپ اسمیری که می‌گیریم و از طریق جستجو برای یافتن ویروس، فرم‌های بدخیم را تشخیص دهیم، چون آن‌ها علامتی ندارند و چنانچه رها شوند ممکن است طی چند سال آینده ایجاد سرطان دهانه رحم کنند.

این بیماری بیشتر در زنان است یا مردان؟

در مردان هم باعث ایجاد سرطان سر آلت تناسلی می‌شود. واکسنی هم که زده می‌شود برای جلوگیری از سرطان دهانه رحم برای خانم‌ها و سر آلت تناسلی برای آقایان است.

واکسن در چه مرحله‌ای باید تزریق شود؟

روش درست این است که واکسن پیش از اولین تماس جنسی زده شود. مثلا در استرالیا و اروپا، سن تزریق این واکسن بین ۹ تا ۱۱ سالگی است. ما در ایران واکسن گارداسیل را داریم که علیه دو فرم اصلی بدخیم یعنی ۱۶ و ۱۸ و فرم‌های اصلی خوش خیم که عامل ویروس‌های زگیل‌های تناسلی یعنی ۶ و ۱۱ تزریق می‌شود. شروع واکسیناسیون از ۹ تا ۱۱ سالگی است. تا ۲۶ سالگی مطلوب‌ترین زمان برای واکسن است و از آنجا که نتیجه خوبی دارد، توصیه می‌شود این واکسن زده شود. البته قبلا می‌گفتند برای پسر‌ها این واکسن زده نشود، اما الان اتفاق نظر وجود دارد که پسر‌ها و دختر‌ها واکسینه شوند.

مطلوب‌ترین سن تا ۲۶ سالگی است، اما اگر تا پیش از ۱۵ سالگی این واکسن را بزنید به جای سه دوره واکسیناسیون، دو مرحله کافی است، چون سیستم ایمنی در آن دوره قوی است. طبق برخی مقالات، تاثیر واکسن تا ۴۶ سالگی هم دیده شده است. حتی اگر کسی مبتلا به زگیل تناسلی شده باشد، توصیه می‌کنیم که واکسن را بزند. زگیل تناسلی معمولا جزء خوش خیم هاست؛ بنابراین برای ما نگرانی ایجاد نمی‌کند.

فقط مریض باید درمان‌های خاص خودش را انجام دهد. از طرف دیگر، زگیل می‌تواند پوشش انواع بدخیم هم باشد. با این حال حتی اگر کسی مبتلا به نوع ۱۶ که از موارد بدخیم است، باشد، باز هم می‌گوییم واکسن را بزند، چون این ویروس‌ها قرابت خانوادگی دارند و روی سیستم ایمنی تاثیر می‌گذارند و در برخی مطالعات مشخص شده است در بیرون راندن ویروس موثر بوده اند؛ بنابراین زدن واکسن به صورت کلی پیشنهاد می‌شود. واکسیناسیون سه مرحله‌ای شامل ۰ و ۲ و ۶ است. یعنی وقتی واکسن را زدید، بعد از دو ماه باید واکسن دوم را بزنید و شش ماه بعد از اولین واکسن، سومین مرحله انجام می‌شود. بد نیست بدانید واکسن آن، جزو واکسن‌های گران است و حدود ۳۰۰ هزار تومان هزینه هر دوره آن می‌شود. بعد از این سه دوره ایمنی کامل صورت می‌گیرد. دوره آن ده ساله و جزو واکسن‌هایی است که عوارضی همراه آن دیده نشده است. سوزن آن نیز ظریف است و به بازو زده می‌شود.

واکسن به راحتی قابل دسترس است؟

– قابل دسترس است، اما اگر کسی بخواهد آن را تزریق کند به نسخه پزشک نیاز دارد. منتهی باید به این نکته توجه کنید که باید «زنجیره سرد» آن حفظ شود. متاسفانه داروخانه‌هایی در سطح شهر هستند که وقتی واکسن را به مریض می‌دهند، توجه نمی‌کنند که واکسن باید حتما در یک ظرف مخصوص همراه با یخ‌های خشک و شرایط یخچالی قرار داشته باشد تا آسیب نبیند.

علایم بیماری چیست؟

– ممکن است فرم‌های بدخیم هیچ علامتی نداشته باشند. مثلا وقتی فرد به پزشک مراجعه می‌کند ما به عنوان یک قانون کلی، آزمایش پاپ اسمیری را که برای تست سرطان دهانه رحم است به افراد بالای ۲۱ سال توصیه می‌کنیم و کاری نداریم سن اولین مقاربت چه زمانی بوده است، اما تعیین نوع آن، نیاز نیست. بعد از ۳۰ سالگی می‌گوییم علاوه بر سرطان دهانه رحم، ویروس را هم چک کنند. یعنی تست HPV یا Papillomavirus Human. اگر در ۳۰ سالگی ویروس وجود نداشت و پاپ اسمیر هم منفی بود می‌گوییم پنج سال یک بار مراجعه کنند. افرادی هم هستند که وقتی مبتلا به زگیل تناسلی شده اند، مراجعه می‌کنند. بیشتر این افراد کسانی هستند که با انواع خوش خیم آن درگیر هستند.

همانطور که گفتم شایع‌ترین انواع خوش خیم ۶ و ۱۱ است که واکسن هم دارد. باید به این نکته توجه کرد، هر خراش یا آسیبی که در ناحیه تناسلی ایجاد شود می‌تواند تعداد زگیل‌ها را بیشتر کند؛ بنابراین مهم‌ترین توصیه این است که از تیغ و هر وسیله دیگری برای از بین بردن مو‌ها استفاده نکنند، چون می‌تواند ایجاد خراش کند و ویروس زنده روی خراش‌ها بنشیند.

رابطه جنسی هم می‌تواند باعث ایجاد خراش در ناحیه آلت تناسلی و انتشار ویروس شود. حتی کسانی که نزدیکی‌هایی از مقعد یا یبوست‌های مزمن دارند، احتمال وجود ویروس در اطراف مقعدشان هست. مریض‌هایی داشته ام که با سوزش ادراری به من مراجعه کرده اند و بعد از معاینه متوجه شدم ویروس کنار مجرای ادرارشان پر شده است. یکی از آن‌ها مدت‌ها به متخصص اورولوژی (پزشک مجاری ادراری) مراجعه کرده بود. داخل مجرای ادراری و مثانه اش بررسی شده بود و دلیل بیماری او تشخیص داده نشده بود، چون مشکل اصلی او وجود زگیل تناسلی در اطراف مجرای ادراری بود.

روش‌های درمان این بیماری چیست؟

برای پیشگیری از واکسن استفاده می‌شود. همچنین توصیه دیگر ما برای پیشگیری استفاده از کاندوم است. البته کاندوم درصد انتقال را صفر نمی‌کند، چون تماس پوست با پوست همچنان وجود دارد و کاندوم فقط روی آلت تناسلی را می‌پوشاند؛ بنابراین قسمت‌های دیگر با هم در تماس هستند و حتما لازم نیست نزدیکی کامل باشد.

همان تماس پوست با پوست می‌تواند زگیل را منتقل کند یا اگر فرد با زگیل تماس داشته باشد و ویروس در زیر ناخن هایش تجمع پیدا کرده باشد و قصد شستشوی کودکی را داشته باشد، ویروس منتقل می‌شود. با این حال توصیه ما استفاده از کاندوم، شستشوی دست‌ها و استفاده از لوازم بهداشتی شخصی است. استفاده از وسایل مشترک و نشستن روی لبه‌های استخر که مرطوب هستند و حتی اپیلاسیون هم می‌تواند احتمال انتقال ویروس را افزایش دهد.

یکی از راه‌های درمان «تری کلرواستیکاسید» (TCA) است که یک اسید موضعی با غلظت ۹۰ درصد است و باعث ریزش زگیل‌ها می‌شود. این روش یکی از ارزان‌ترین و راحت‌ترین درمان هاست. در این روش، اسید را با گوش پاک کن روی زگیل‌ها می‌زنند و بعد از دو ساعت محل زگیل شستشو داده می‌شود. پس از آن هم محل زگیل را با زینک اکساید می‌پوشانند.

معمولا هفته‌ای یک بار این کار صورت می‌گیرد، اما مواردی که زگیل بزرگ است، به چند بار تکرار نیاز است. درمان دیگر کرم «سیم ایمی کوئیمود» یا «آلدرا» (Imiquimod یا Aldara) است که یک شب در میان، آخر شب استفاده و بعد از شش ساعت شستشو می‌شود. روش دیگر شامل لیزر و «کرایوتراپی» یا منجمد و تخریب کردن ویروس است. البته سرکه سفید هم تا حدودی می‌تواند در از بین بردن ویروس‌های کوچک موثر باشد.

لیزر کردن، یکی از بهترین روش‌های درمان؟

نه. در هیچ کتابی نوشته نشده است که کدام روش بر دیگری برتری دارد. در پزشکی اولین قدم همانی است که ساده‌تر و کم هزینه‌تر باشد. در این مورد هم اولین قدم استفاده از ترکلرواستیکاسید است.

این بیماری چقدر در ایران شیوع دارد؟

متاسفانه ما آمار چندانی نداریم، اما آنچه که امروز در دنیا هم در مورد بیماری‌های مقاربتی وجود دارد این است که شاید تا ۲۰ سال قبل بیشتر این بیماری‌ها توسط باکتری‌ها منتقل می‌شد مثل سفلیس و سوزاک، اما الان بیماری‌هایی که به وسیله ویروس‌ها انتقال پیدا می‌کنند، حرف اصلی را می‌زنند که در سردسته آن‌ها هم HPV یا ویروس‌های تناسلی قرار دارند.

زگیل تناسلی از ایدز خطرناک‌تر است!

برای جلوگیری از انتقال HIV استفاده از کاندوم ضمن مقاربت کفایت می‌کند، اما در مورد HPV اصلا این طور نیست و تماس پوست با پوست حتی با وجود استفاده از کاندوم می‌تواند انتقال را صورت بدهد. علاوه بر این روش‌های غیرمستقیم مانند زیر ناخن و … نیز ویروس را منتقل می‌کند. موضوع بعدی این که ویروس HIV ضعیف است، اما HPV بسیار قوی است و می‌تواند ساعت‌ها باقی بماند. مثلا اگر روی ویروس HIV وایتکس بریزید بعد از ۲۰ دقیقه از بین می‌رود، در صورتی که ویروس HPV می‌تواند حدود ۳۶ ساعت بماند. پس مقاومت ویروس HPV هم بالاتر و هم روش‌های انتقال آن ساده‌تر است.

چقدر احتمال عود کردن بیماری بعد از درمان وجود دارد؟

در فرم‌های خوش خیم احتمال برگشت هست، چون می‌تواند در بدن باقی بماند و برگردد. از میان صد نوعی که در مورد زگیل تناسلی وجود دارد حدود ۱۵ تا ۲۰ نوع آن پرخطر هستند. اگر فردی مبتلا به فرم‌های بدخیم شود، انتظار داریم بعد از دو سال ویروس‌ها از بدنش پاک شوند. در صورتی که سیستم ایمنی قوی باشد معمولا ۸۰ درصد احتمال از بین رفتن ویروس وجود دارد. با این حال ۲۰ درصد احتمال دارد که ویروس در بدن بماند. اگر سیستم ایمنی فرد تقویت شود، احتمال از بین رفتن ویروس‌ها زیاد است، هر چند ۲۰ درصد هم احتمال باقی ماندن ویروس هست.

تشخیص نوع ویروس از طریق روش PCR؟

– اگر از ۳۰ سالگی آزمایش پاپ اسمیر و HPV بدهیم و جواب آن منفی باشد دیگر نیاز نیست که نوع ویروس را تعیین کنیم. اگر فرد مبتلا به زگیل تناسلی، زیر ۳۰ سال باشد اصلا لازم نیست نوع آن را تعیین کنیم منتهی باید تاکید کنم افراد از سیگار و قلیان پرهیز کنند. سیگار و قلیان ارتباط مستقیمی با باقی ماندن زگیل تناسلی، فرم‌های بدخیم دارد، چون سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند؛ بنابراین توصیه عمده ما به مراجعین این است که در تماس با دود مثل سیگار و قلیان نباشند. در بسیاری از مواقع وقتی بیمار به درمان جواب نمی‌دهد، بعد از بررسی متوجه می‌شویم در تماس مستقیم یا غیرمستقیم با دود هستند. همچنین به افراد توصیه می‌کنیم از قرص‌های جلوگیری از بارداری استفاده نکنند. رژیم غذایی شان هم سرشار از پروتئین باشد به خصوص تخم مرغ به دلیل پروتئین بالا، بسیار مفید و در بیرون راندن ویروس، کمک کننده است.

مبتلایان می‌توانند ازدواج کنند؟

مشکلی در این رابطه نیست. خطر، بیشتر برای خود افراد است، چون در فرم‌های بدخیم باید خطر سرطان دهانه رحم را پیگیری کنند. توصیه ما به افرادی هم که مبتلا به زگیل تناسلی در این ناحیه هستند این است که زایمان طبیعی انجام ندهند. البته منافاتی هم ندارد که زایمان طبیعی داشته باشند. تنها این احتمال وجود دارد در صورت زایمان طبیعی، ویروس به مجاری تنفسی نوزاد منتقل شود و از آنجا که توانایی تکثیر دارد، پیشنهاد ما این است به صورت طبیعی زایمان نکنند، اما باز هم تاکید می‌کنم منع استعمال مطلقی نیست هر چند که ریسک انتقال ویروس در مجاری تنفسی بالا می‌رود.

احتمال انتقال بیماری به جنین؟

از این طریق ویروس منتقل نمی‌شود، چون مانند HIV نیست که ویروس از طریق انتقال خونی منتقل شود.