سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو یک ائتلاف نظامی میان کشورهای آمریکای شمالی و اروپایی است و همانطور که از اسمش مشخص است قدرت‌های دو سوی اقیانوس اطلس را به‌هم پیوند می‌دهد.
این سازمان در سال ۱۹۴۹ میان ۱۲ کشور تشکیل شد و هدف اولیه آن مقابله با نفوذ و سلطه اتحاد جماهیر شوروی سابق در اروپا بود. این سازمان در طول جنگ سرد گسترش یافت و کشورهای دیگری از جمله ترکیه را به‌عنوان عضو پذیرفت. اما این گسترش پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز ادامه یافت و مرزهای ناتو به سمت شرق اروپا گسترده شد، به‌طوری که بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۴ ده کشور سابقا کمونیستی از جمله لهستان، مجارستان، آلبانی و لیتوانی به عضویت ناتو در آمدند.
ناتو در حال حاضر ۳۰ عضو دارد که آخرین آنها مقدونیه شمالی است که در سال ۲۰۲۰ به سازمان پیوست. تنها دو عضو ناتو، یعنی آمریکا و کانادا غیراروپایی هستند.
پرچم کشورهای عضو ناتو در مقر سازمان در بروکسل
ماده ۵
مهمترین کارکرد سازمان پیمان آتلانتیک شمالی «دفاع جمعی» یا ماده ۵ پیمان ناتو است.
بر اساس ماده ۵ حمله به هر یک از اعضای ناتو حمله به تمام اعضا محسوب می‌شود و کلیه کشورها باید در مقابل آن اقدام کنند.
این ماده تنها یک بار فعال شده و آن هم پس از حملات ۱۱ سپتامبر به برج‌های دوقلو و پنتاگون در آمریکا بود.
جلسه وزیران دفاع کشورهای عضو ناتو پس از حملات ۱۱ سپتامبر
ماموریت‌های ناتو
ناتو در دوران جنگ سرد هیچ ماموریت نظامی نداشت اما با پایان آن عملیات آن شروع شد. در سال ۱۹۹۰ و پس از حمله عراق به کویت، ناتو اولین عملیات خود به نام «نگهبان لنگر» را انجام داد. وظیفه ناتو در آن عملیات حفاظت و پوشش هوایی آسمان ترکیه بود.
از جمله نخستین ماموریت‌های مهم در ۱۹۹۳ عملیات «شارپ گارد» بود که همراه با سازمان همکاری اروپای غربی مسئولیت کنترل تحریم‌های صربستان و مونته‌نگرو را در دریای آدریاتیک را بر عهده گرفت. اما از مهمترین عملیات ناتو می‌توان به بمباران صربستان و مداخله نظامی برای جلوگیری از نسل کشی، عملیات دریایی و هوایی علیه لیبی که به سرنگونی معمر قذافی انجامید یا آموزش نیروهای نظامی در افغانستان اشاره کرد.
نیروهای ناتو در مراسم فارغ التحصیلی دانشجویان دانشکده افسری کابل
نیروی واکنش سریع
ناتو یک نیروی واکنش سریع یا ضربت شامل۴۰ هزار نظامی در اختیار دارد. این نیروها، نظامیان کشورهای عضو هستند و معمولا در کشورهای خودشان مستقر هستند. با این وجود قابلیت این را دارند که در صورت لزوم ظرف حداکثر ۲ تا ۳ روز در محل عملیات حاضر شوند.
این گروه همچنین شامل ۲۰ هزار نیروی زبده کماندو است که قابلیت هرگونه عملیات زمینی، دریایی و هوایی را دارند.
در حال حاضر فرماندهی این نیروها بر عهده فرانسه است.
مقر ناتو کجاست؟
ناتو ابتدا در لندن مستقر بود اما از آنجا به پاریس نقل مکان کرد و برای مدتی در پایتخت فرانسه بود. اما از سال ۱۹۶۶ مقر ناتو در بروکسل قرار دارد. مرکز فرماندهی نیروهای ناتو در اروپا نیز ابتدا در فرانسه بود اما آن هم به بلژیک منتقل شد.
تصویری از مقر ناتو در بروکسل
دبیرکل سازمان ناتو
دوره دبیرکلی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ۴ سال است. در حال حاضر ینس استولتنبرگ، نخست وزیر پیشین نروژ دبیر کل ناتو است. وی در سال ۲۰۱۴ به این مقام رسید و ماموریتش در سال ۲۰۱۸ برای یک دوره دیگر تمدید شد. به این ترتیب وی تا پایان سپتامبر سال ۲۰۲۲ میلادی این سمت را برعهده خواهد داشت.
ناتو در آستانۀ تغییر دبیرکل؛ زنانی که احتمالا ریاست بزرگترین ائتلاف نظامی جهان را برعهده می‌گیرند
گفته می‌شود قرار است دبیرکل بعدی ناتو یک زن باشد.
از نیروی واکنش سریع ناتو چه می‌دانیم؟
از زمانی که بحران اوکراین آغاز شده تا کنون بارها نام «نیروی ضربت» یا «نیروی واکنش سریع» ناتو را شنیده‌ایم. این نیروها چه کسانی هستند و قابلیت انجام چه عملیاتی را دارند؟
نیروی واکنش سریع یا ضربت ناتو که از روز گذشته فعال شد متشکل از ۴۰ هزار نظامی است که می‌توانند به سرعت جابجا شوند. آنها نیروهای ویژه و کماندوهای ارتش کشورهای عضو ناتو هستند که تحت فرماندهی فرانسه قرار دارند.
تا کنون ناتو از این نیروها استفاده نکرده اما ینس استولتنبرگ، دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی روز جمعه گفت که برای نخستین بار از این نیروها برای مقابله با تهدید نظامی روسیه استفاده خواهد شد. بر اساس اعلام ناتو این گروه قرار است در کشورهای اروپای شرقی مستقر شود.
نیروی واکنش سریع در سال ۲۰۰۲ بنیان نهاده شد و از ۲۰۰۴ میلادی عملیاتی شد. در واقع بازوی نظامی ناتو که می‌تواند عملیات مختلف نظامی، بشردوستانه، تخلیه، مدیریت بحران، دفاع و یا مقابله با تروریسم را انجام دهد.
هر ۳۰ کشور عضو ناتو یگان‌هایی در نیروی واکنش سریع دارند، این یگان‌ها هر ۱۲ ماه یک بار عوض می‌شوند. بعضی از آنها در کشور خود مستقر هستند ولی در موقع لزوم ظرف ۲ تا ۳ روز می‌توانند در محل مورد نظر حاضر شوند.
حضور نیروها در هر مناقشه‌ای یک تصمیم کاملا سیاسی است که با اجماع کشورهای عضو گرفته می‌شود.
این گروه در برخی عملیات از جمله تامین امنیت بازی‌های المپیک آتن در سال ۲۰۰۴ میلادی شرکت داشته‌اند. از جمله عملیات دیگر این گروه می‌توان به تخلیه افغان‌هایی که با ناتو همکاری داشتند از کابل اشاره کرد. این افراد در سال ۲۰۲۱ و پس از آنکه طالبان در افغانستان به قدرت رسیدند توسط نیروهای واکنش سریع ناتو از کشور خارج شدند.
نیروی واکنش سریع یک بخش نخبه دیگر هم دارد که از ۲۰ هزار نفر تشکیل شده است. این گروه که «نیروی عملیات مشترک با سطح آمادگی بسیار بالا» نام دارد می‌تواند کلیه عملیات دریایی، هوایی و زمینی را انجام دهد.
این نیروها در کشورها خود مستقر هستند اما به طور دائم در آماده باش به‌سر می‌برند و می‌توانند به سرعت خود را به محل عملیات برسانند. به گفته ناتو آنها به طور دائم تمرین‌های سخت، مداوم و متمرکز نظامی انجام می‌دهند «تا از منافع کشورهای عضو پیمان دفاع کنند.»
رهبری این گروه هر بر عهده یکی از کشورهای عضو است. در حال حاضر فرانسه مدیریت این گروه را در اختیار دارد، پیش از آن نیز ترکیه این مسئولیت را در اختیار داشت و قرار است در سال ۲۰۲۳ آلمان این نقش را بر عهده بگیرد.
فرماندهی نیروهای مشترک در شهر برونسوم هلند قرار دارد.
نظرات