دکتر «یاسمین عمر»، استادیار «دپارتمان روانپزشکی و علوم رفتاری» در «کالج پزشکی بیلور» در آمریکا می‌گوید: یک تعریف بالینی برای «دل شکستگی» به خودی خود وجود ندارد، اما اغلب افراد  ممکن است علائم افسردگی را پس از یک رویداد تلخ مهم مانند جدایی یا طلاق تجربه کنند.

عمر توضیح می‌دهد که علائم افسردگی بالینی عبارتند از خلق و خوی افسرده و یا از دست دادن علاقه یا لذت بردن. با این حال علاوه بر از این دو علامت یاد شده، فرد باید حداقل پنج مورد از علائم زیر را داشته باشد تا افسرده تشخیص داده شود. این علائم عبارتند از کاهش یا افزایش ناخواسته وزن، اختلال در خواب، تغییر در حرکت (حرکت بسیار سریعتر یا کندتر از حد معمول)، خستگی، بی ارزشی یا احساس گناه، مشکل در تمرکز یا تصمیم گیری و بروز افکار خودکشی.

عمر توضیح می‌دهد که این علائم باید «قابل توجه» باشند و دست کم دو هفته ادامه داشته باشد تا فرد افسرده تشخیص داده شود. عمر می‌گوید: این علائم همگی به صورت پیوسته و با درجات مختلف رخ می‌دهند، بنابراین حتی اگر آنقدر هم شدید نباشند که به عنوان افسردگی بالینی به حساب بیایند باز هم می‌توانند بر فرد تأثیر گذارند.

وی می گوید: بسیاری از این علائم می‌تواند به دنبال بروز یک رویداد مهم مانند جدایی یا طلاق ایجاد شوند با این حال ممکن است فرد از نظر بالینی افسرده تشخیص داده نشود.

در این گزارش تاثیر دل شکستگی بر سلامت اعضای مختلف بدن و راهکارهایی برای مقابله با آن ارائه شده است.

 قلب

دکتر «لاکسمی مهتا» متخصص قلب و مدیر بخش قلب و عروق در «مرکز پزشکی وکسنر» در دانشگاه «ایالتی اوهایو» می‌گوید: استرس فیزیکی یا عاطفی «می‌تواند باعث بروز این احساس شود که بدن مورد حمله قرار گرفته است که این موضوع به بروز مکانیسم اولیه ای برای زنده ماندن به نام «واکنش ستیز یا گریز» منجر می‌شود. واکنش ستیز یا گریز، یک واکنش فیزیولوژیک است که جانداران در پاسخ به ادراکاتشان نسبت به موقعیت‌های خطرناک، حمله، یا فرار برای نجات خود نشان می‌دهند.

این رویدادهای دارای بار احساسی، باعث می شود که بدن هورمون های استرس به نام «کورتیزول» و «آدرنالین» ترشح کند، که به طور موقت ضربان قلب را افزایش می‌دهند و رگ های خونی را منقبض می‌کند تا خون بیشتری به جای اندام ها به هسته بدن برسد.فشار خون نیز ممکن است به طور موقت به دلیل استرس بالا رود.

در برخی موارد، بروز یک دل شکستگی، طلاق و یا سایر از دست دادن ها می‌تواند به بروز یک بیماری جدی سلامتی منجر شود که در واقع «سندرم قلب شکسته» نامیده می‌شود، که به عنوان «کاردیومیوپاتی استرس» یا «سندرم تاکوتسوبو» نیز شناخته می‌شود.

طبق اعلام محققان دانشکده پزشکی دانشگاه «جانز هاپکینز»، سندرم قلب شکسته می‌تواند در عرض چند دقیقه یا چند ساعت پس از یک رویداد استرس‌زا باعث بروز درد ناگهانی قفسه سینه و تنگی نفس شود. برخی افراد نیز ممکن است احساس کنند که دچار حمله قلبی شده اند. اگر بعد از یک رویداد استرس‌زا درد مداوم قفسه سینه یا تنگی نفس را تجربه می‌کنید، حتما با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.

به گفته مهتا، اگرچه رویدادهای استرس‌زای عاطفی زندگی می‌تواند موجب ابتلا به بیماری موقت قلبی شود، اما این بیماری می‌تواند توسط دردهای «شدید» فیزیکی مانند دردهای پس از جراحی لگن یا علائم حاد گوارشی نیز ایجاد شود.

وی می‌گوید: «پیش‌بینی اینکه این سندرم قرار است برای چه کسی و چه زمانی اتفاق بیفتد واقعاً سخت است. با این حال، به گفته محققان «کلینیک مایو» در آمریکا، بروز این سندروم در زنان شایع‌تر از مردان است و به نظر می‌رسد که افراد بالای ۵۰ سال و یا افرادی را که سابقه اضطراب یا افسردگی دارند، تحت تاثیر قرار دهد.

با این حال خبر خوب این است که این عارضه برای اکثر افراد به سرعت و بدون هیچ گونه عوارض طولانی مدتی برطرف می‌شود. مهتا می‌گوید: عملکرد قلب این افراد با گذشت زمان عادی می‌شود. اما در تعداد کمی از این افراد، این بیماری می‌تواند به شدت عضله قلب را ضعیف کند و منجر به بروز مشکلات سلامتی مانند ناهنجاری‌های ریتم قلبی (آریتمی) شود.

مغز

استرس ناشی از جدایی ناخواسته می تواند تفکر و تمرکز را دشوار کند. عمر توضیح می‌دهد: جدایی اغلب امنیت عاطفی و احساس قابل پیش بینی بودن را در زندگی به چالش می‌کشد. ذهن برای پردازش این موضوع و ایجاد حس جدیدی از ایمنی و قابلیت پیش بینی، به زمان نیاز دارد، که این موضوع تمرکز فرد را برای انجام سایر وظایف ضعیف می‌کند.

عمر می‌گوید بسته به شخص و ماهیت جدایی، گاهی اوقات افراد برای رسیدن به یک نتیجه یا دستیابی به یک درک جدید، دچار «نشخوار فکری» می‌شوند یعنی بطور مکرر در مورد چیزی در جهت منفی فکر می‌کنند. برخلاف تفکر، نشخوار فکری به مرور زمان باعث بدتر شدن احساس و بروز مشکل بیشتر در تمرکز می شود.

جدایی همچنین می‌تواند باعث بروز احساس درد شود؛ یک مطالعه کوچک نشان داد، زمانیکه به افرادی که به تازگی با جدایی ناخواسته‌ای روبرو شده‌اند، عکس‌هایی از شریک سابقشان نشان داده می‌شود، همان قسمت‌هایی از مغز فعال می شود که در هنگام درد جسمانی فعال می‌شود .

دستگاه گوارش

پس از جدایی، ممکن است متوجه شوید که حتی غذاهای مورد علاقه تان جذابیت خود را از دست داده‌اند.دلیل آن این است که استرس ناشی از جدایی باعث افزایش سطح کورتیزول و آدرنالین می‌شود که می‌تواند منجر به سرکوب اشتها در برخی افراد شود. در این افراد بدن در حالت «جنگ یا گریز» قرار می‌گیرد که به طور موقت اشتها را از بین می‌رود. با این حال، اگر ترشح سطوح بالای کورتیزول ادامه پیدا کند، می‌تواند منجر به بروز غذا خوردن ناشی از استرس یا غذا خوردن احساسی شود.

عمر می‌گوید: احساس ناراحتی ناشی از جدایی می‌تواند موجب کاهش و یا افزایش اشتهای فرد شود. اعتقاد بر این است که برخی افراد هنگام ناراحتی بیشتر غذا می‌خورند که نوعی غذا خوردن احساسی است، که می‌تواند به طور موقت فرد را آرام کند و منجر به آزاد شدن انتقال دهنده های عصبی «پاداش» و «شادی» در مغز شود. این در حالی است که سایر افراد ممکن است کمتر غذا بخورند زیرا بدنشان در حالت جنگ یا گریز قرار دارد که اشتها را کاهش می دهد.

ریه ها

ریه‌ها از دیگر اندامی هستند که تحت‌تاثیر دل شکستی قرار می گیرند؛ برخی افراد بعد از جدایی تصور می‌کنند که برای نفس کشیدن مشکل دارند که البته این موضوع حقیقت دارد. به گفته مهتا، افزایش سطح هورمون استرس در پی از دست دادن یک رابطه، می‌تواند بر تعداد تنفس های فرد تأثیر گذاشته و به تنگی نفس یا تنفس سریع تر منجر شود.

وی می‌گوید: برخی از افراد ممکن است دچار اضطراب و حملات پانیک نیز بشوند. مهتا می‌گوید: اگر دچار تنگی نفس جدید و یا هر گونه ناراحتی در ناحیه قفسه سینه هستید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

سیستم ایمنی بدن 

سیستم ایمنی بدن نیز از دل شکستی در امان نمی‌ماند بطوریکه استرس، مانند استرس پس از جدایی، می تواند باعث التهاب و تضعیف سیستم ایمنی بدن شود و افراد را در برابر عفونت ها آسیب پذیرتر کند. هورمون های استرس همچنین می‌توانند موجب کاهش لنفوسیت های بدن شوند؛ لنفوسیت‌ها، گلبول‌های سفید خون هستند که به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند.

خواب

دل شکستگی با سخت‌تر کردن به خواب رفتن یا در خواب ماندن و یا با ایجاد خواب زیاد در فرد، بر خواب نیز تأثیر می‌گذارد. به گفته عمر،مردم در زمینه نحوه مقابله و واکنش به استرس بطرز متفاوتی عمل می‌کنند؛ برخی افراد به عنوان نوعی راهکار برای فرار یا گریز از یادآوری یک رویداد عاطفی بیشتر می‌خوابند؛ بنابراین یک رویداد عاطفی جدی منجر به بروز  «خواب فرار» در برخی از افراد می‌شود. در حالی‌که دیگران ممکن است به گونه‌ای متفاوت با این ناراحتی کنار بیایند بطوری که شب‌ها بیشتر فکر کنند و بی‌خواب شوند.

عمر می‌افزاید: حتی بدون فعالانه فکر کردن به دل شکستگی، بسیاری از افراد ممکن است در بخواب رفتن مشکل داشته باشند، زیرا بدنشان در حالت جنگ یا گریز است و احساس امنیت نمی‌کند.

چگونه با جدایی کنار بیاییم

کنار آمدن با از دست دادن یک رابطه آسان نیست، اما کارشناسان می‌گویند که می‌توان با انجام کارهایی با حفظ سلامت جسمی و روانی از این حادثه عبور کرد.

مهتا می‌گوید: ورزش همیشه برای سلامت روانی و  جسمی انسان مفید بوده و هست. ورزش می‌تواند تسکین دهنده استرس باشد و می‌تواند کمک کند تا انرژی منفی از بدن خارج شود. لزومی ندارد که برای ورزش کردن حتما به باشگاه رفت بلکه می‌توان تنها با یک پیاده روی ساده از فواید ورزش برای عبور کردن از این واقعه استفاده کرد.

وی همچنین داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل را از دیگر راهکارها برای کنار آمدن با جدایی توصیف کرد و گفت: با حفظ این رژیم غذایی و پرهیز از مصرف هر نوع دارو می‌توان به سلامت از این دل شکستگی عبور کرد.

مهتا استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی مانند مدیتیشن و تنفس عمیق، و همچنین یوگا  برای کاهش افسردگی، استرس و اضطراب و ایجاد آرامش «ضروری هستند».

با این حال موضوع بسیار حائز اهمیت این است که بروز انواع احساسات پس از جدایی رایج است. عمر می گوید: بسیاری از مردم احساس طرد شدگی، شکست، درماندگی و حتی سردرگمی می کنند. اغلب، پس از جدایی ترکیبی از احساسات وجود دارد، زیرا روابط «همه خوب» یا «همه بد» نیستند، و باعث می شود افراد در هنگام پردازش پایان یک رابطه، احساسات مثبت و منفی را با هم احساس کنند.

عمر می‌گوید: بروز امواجی از احساسات مختلط مانند درد، خشم، تسکین، اضطراب و قدردانی طبیعی و سالم است و افزود: شناخت علت بروز این احساسات کمک می‌کند تا جدایی‌ها را به روشی سالم پردازش کنیم و از تأثیر منفی آنها بر روابط آینده جلوگیری می‌کند.

با این حال، اگر با رعایت موارد ذکر شده در این گزارش باز هم برای سپری کردن دوران جدایی مشکل دارید یا احساس افسردگی می‌کنید، کارشناسان توصیه می‌کنند به دنبال مشاوره سلامت روان باشید. مهتا می‌گوید: داشتن فردی که بتوان با وی به شیوه‌ای ایمن و محرمانه صحبت کرد در زمانیکه فرد دوران پر تنشی را در زندگی خود سپری می‌کند، ضروری است