عفونت قارچ سیاه ، علائم و عوارض آن

سوالی این روزها پس از رسانه ای شدن ابتلا چند بیماری کرونایی به قارچ سیاه شنیده می شود این است که عفونت قارچ سیاه چیست ؟ قارچ سیاه نوعی بیماری عفونی است که سینوس ها ، ریه، پوست و مغز را درگیر می کند و بیمارانی را درگیر می کند که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. عفونت قارچ سیاه علائم ی دارد که تب ، سرفه ، سینه درد، شکم درد، تنگی نفس، تورم صورت و خونریزی گوارشی نمونه هایی از آنها است.متخصصان می گویند علت بیماری قارچ سیاه، کووید ۱۹ نیست، بلکه علت بروز آن ضعف سیستم ایمنی است.

«میوکورمایکوسیس» یا به زبان عامیانه «قارچ سیاه»، عفونتی بسیار خطرناک است که در برخی مبتلایانِ بهبودیافته یا در حالی بهبودی ویروس کرونا واقع شده و باعث قطع عضو و در مواردی مرگ آنها می‌شود.

در وضعیت معمولی، قارچ سیاه عفونتی بسیار نادر است، که در اثر قرار گرفتن در معرض «کپک مخاطی» ایجاد می‌شود که معمولاً در خاک، گیاهان، کود، میوه‌ها، و سبزیجات در حال فاسد شدن وجود دارد. این قارچ در همه جا، از جمله در خاک و هوا و حتی در مخاط بینی افراد سالم یافت می‌شود.

پس از آنکه گونه «دلتا»ی ویروس کرونا طی چند ماه اخیر در هندوستان گسترش یافت، پزشکان نشانه‌هایی مبنی بر افزایش عفونت قارچ سیاه در مبتلایان به ویروس کرونا مشاهده کردند. قارچ سیاه روی سینوس‌ها، مغز، و ریه‌ها تأثیر می‌گذارد، و می‌تواند در افراد دیابتی یا دارای نقص شدید ایمنی، مثل بیماران مبتلا به سرطان یا اِیدز، کشنده باشد.

کارشناسان معتقدند که استفاده بی‌رویه از «استرویدها»، یعنی داروهایی قوی برای جلوگیری از برخی عوارض شدید بیماری کرونا، باعث افزایش ابتلا به قارچ سیاه در میان بیماران کرونایی شده است.

کاری که استرویدها می‌کنند این است که التهاب ریه‌های بیمار کرونایی را کاهش می‌دهند، و همچنین از برخی آسیب‌های دیگری که ممکن است هنگام مبارزه بدن با ویروس کرونا ایجاد شود، جلوگیری می‌کنند.

طی همین فرآیند، استرویدهای ایمنی بدن بیمار را نیز کاهش می‌دهند، و میزان قند خون بیماران دیابتی را افزایش می‌دهند. این موقعیت مناسبی برای ظهور و رشد «میوکورمایکوسیس» ایجاد می‌کند.

بیماران مبتلا به قارچ سیاه عموما گرفتگی بینی و خونریزی از بینی دارند. تورم و درد چشم، افتادگی پلک، و تار شدن دید و در نهایت از دست دادن بینایی هم از نشانه‌های خاص‌ آن است. در برخی موارد ممکن است لکه‌های سیاه روی پوست اطراف بینی ظاهر شود.

به گزارش پایگاه خبری «دانشگاه جانز هاپکینز» آمریکا، هند در ماه‌های اخیر حدود سی‌هزار مبتلا به قارچ سیاه شناسایی کرده است. میزان مرگ و میر مبتلایان به این عفونت تا به امروز ۵۴ درصد برآورد شده است.

با وجودی که کارشناسان هند را به عنوان مرکز اصلی قارچ سیاه می‌شناسند، این عفونت در مناطق دیگر دنیا نیز مشاهده شده است. به عنوان مثال، هلند و آمریکا اخیرا شاهد افزایش عفونت قارچی مشابه تحت عنوان «اَسپرگیلوس» در میان بیماران کرونایی بوده‌اند.

محمدرضا صالحی، متخصص بیماری‌های عفونی بیمارستان «امام خمینی» تهران نیز روز گذشته از بستری بیش از ۱۰ مورد ابتلا به کرونا با عفونت قارچ سیاه در این بیمارستان خبر داد.

شیوع این بیماری در ایران در حالی است که به گفته متخصصین بیماری‌های عفونی بیمارستان «امام خمینی»، داروی مورد نیاز برای درمان این بیماری «آمفوتِریسین بی»، در این کشور موجود نیست و نبود دارو موجب می‌شود بیماران مبتلا به قارچ سیاه، دست‌کم بینایی خود را از دست دهند.

تنها روش درمانی که تا به امروز برای مقابله با قارچ سیاه توصیه شده، تزریق وریدی بلندمدت دارویی به نام «آمفوتِریسین بی» است. این روش درمان نیز نسبی است، و از آنجایی که در بسیاری مواقع کارگر نمی‌افتد، تنها گزینه ممکن اغلب بریدن بخش عفونی ریه یا درآوردن چشم آلوده از طریق جراحی است، تا از سرایت قارچ به باقی بافت بدن و مرگ نهایی بیمار جلوگیری شود.

عفونت قارچ سیاه چه علائمی دارد؟

تب

سینه درد

تنگی نفس

تورم در یک سمت صورت

سردرد

گرفتگی سینوس

ضایعات سیاه رنگ روی پل بینی یا درون دهان

شکم درد

حالت تهوع و استفراغ

خونریزی گوارشی

خون در مدفوع

اسهال

اگر پوست آلوده شده باشد، بخش تحت تأثیر قرار گرفته می‌تواند تاول زده، قرمز، یا متورم دیده شود. همچنین، ممکن است این بخش سیاه رنگ شده یا گرما یا درد احساس شود. عفونت می‌تواند از طریق خون به بخش‌های دیگر بدن گسترش یابد. این شرایط به نام موکورمایکوزیس منتشر شناخته می‌شود. زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد، قارچ می‌تواند اندام‌هایی مانند طحال و قلب را تحت تأثیر قرار دهد. در موارد شدید، فرد ممکن است تغییراتی در وضعیت روانی خود را تجربه کرده یا وارد کما شود. این شرایط حتی می‌تواند مرگبار باشد.

علل قارچ سیاه چیست؟

انواع مختلف کپک‌ها ایجادکننده موکورمایکوزیس هستند که شامل گونه‌های «ریزوپوس» ( Rhizopus)، «موکور» ( Mucor)، «ریزوموکور» ( Rhizomucor)، «کانینگاملا بروتولتیه» ( Cunninghamella bertholletiae)، گونه‌های «آپوفیسومایسز» ( Apophysomyces) و «لیختهایمیا» ( Lichtheimia) بوده که رایج‌ترین انواع ایجادکننده بیماری قارچ سیاه، گونه‌های ریزوپوس و موکور هستند.

انواع قارچ سیاه

پنج فرم بالینی عمده بیماری قارچ سیاه وجود دارند که از این تعداد، عفونت‌های سینوسی – مغزی و ریوی شایع‌ترین موارد هستند. یک علامت کلاسیک بیماری قارچ سیاه، شروع سریع نکروز (تخریب) بافتی با تب یا بدون حضور تب است. نکروز یا مرگ بافتی به علت حمله این کپک به رگ‌های خونی و ترومبوز (تشکیل لخته خون در رگ خون ی) ایجاد می‌شود.

عوارض قارچ سیاه

از جمله عوارض موکورمایکوزیس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نابینایی

لخته‌های خون یا رگ‌های خونی مسدود شده

آسیب عصبی

عدم درمان موکورمایکوزیس می‌تواند به مرگ بیمار منجر شود، احتمال مرگ به اینکه کدام قسمت بدن تحت تأثیر قرار گرفته است، بستگی دارد.

رابطه کرونا و عفونت قارچ سیاه

یک اپیدمیولوژیست با اشاره به چرایی افزایش موارد بروز بیماری قارچ سیاه، گفت: علت بیماری قارچ سیاه، کووید ۱۹ نیست، بلکه علت بروز آن ضعف سیستم ایمنی است و همیشه هم به صورت تک‌گیر وجود داشته است.دکتر مسعود یونسیان درباره عفونت قارچ سیاه که اخیرا گفته شده در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ شیوع پیدا کرده و داروی هم آن در کشور کمیاب است، گفت: بیماری قارچ سیاه همانطور که از نامش مشخص است، یک بیماری قارچی است و در افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند، ایجاد می‌شود؛ به عنوان مثال افرادی که دیابت یا بیماری‌های سرطانی دارند و داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند.

طوفان سیستم ایمنی علیه بدن

وی افزود: همچنین این عفونت در برخی مبتلایان به کرونا دیده می‌شود؛ چراکه ما در مراحل پیشرفته بیماری کرونا دارویی به نام کورتیکو استروئید یا همان کورتون برای بیمار تجویز می‌کنیم. در مراحل پیشرفته بیماری سیستم ایمنی بدن بر علیه خود بدن شروع به فعالیت کرده و نقش مخربی پیدا می‌کند. بر همین اساس این مرحله را اصطلاحا مرحله طوفان سایتوکاین‌ها می‌گویند. سایتوکاین‌ها موادی هستند که از سلول‌های ایمنی ترشح می‌شوند و خاصیت ایمنی دارند، اما زمانیکه در درصدی از موارد سیستم ایمنی علیه خود بدن اقدام می‌کند، این سایتوکاین‌ها به شدت ترشح شده و در اینجا سعی می‌کنند با کورتون سیستم ایمنی را موقتا سرکوب کنند تا بیماری از فاز حاد خارج شود.

کرونا علت بروز قارچ سیاه نیست

یونسیان تاکید کرد: بنابراین علت بیماری قارچ سیاه، کووید ۱۹ نیست، بلکه علت بروز آن ضعف سیستم ایمنی است و همیشه هم به صورت تک‌گیر وجود داشته است. باید توجه کرد که قارچ سیاه، بیماری واگیردار نیست، عامل آن در محیط وجود دارد و وارد بدن ما هم می‌شود، منتها کسانیکه سیستم ایمنی‌شان مشکلی نداشته باشد، این عامل برایشان بیماری‌زا نیست. بنابراین ربط این بیماری به کرونا به مصرف داروی کورتیکو استروئید بازمی‌گردد.وی افزود: به هر حال مصرف داروی کورتیکو استروئید مانند هر داروی دیگر یکسری فواید و یکسری عوارض دارد و طبیعتا تعداد افرادی که با این دارو سلامتی‌شان حفظ شده و جلو مرگ‌شان گرفته می‌شود، به مراتب بیش از تعداد افرادی است که این عارضه در آنها رخ می‌دهد و ما نباید به دلیل رخ دادن تک گیر این عارضه، افراد نیازمند به کورتون را از این دارو محروم کنیم.یونسیان گفت: از طرفی کورتیکو استروئید خارج از سیستم تجویز پزشک استفاده نمی‌شود و طبیعی است که پزشکان متخصص این دارو را با سنگین و سبک کردن شرایط، برای افرادی تزریق می‌کنند که برایشان ضرورت دارد. اتفاقا اگر این دارو در مراحل اولیه تجویز شود، اثر منفی خواهد داشت. زیرا هنوز نیاز داریم که سیستم ایمنی بدن قوی باشد تا بتواند با ویروس مقابله کند، اما در مراحل پیشرفته چاره‌ای نیست و باید از آن استفاده کرد. به هر حال در شرایط تصمیم‌گیری بین خوب و بد، کار ساده است، اما تصمیم‌گیری بین بد و بدتر مهم است. تعداد افرادی که به دلیل پیشرفته شدن کرونا فوت می‌کنند، به مراتب بیش از افرادی است که ممکن است دچار عارضه قارچ سیاه شوند. به شرطی که دارو به صورت حساب شده و با نظر پزشک تجویز شود.

چرا بروز قارچ سیاه بیشتر شده است؟

وی گفت: علت اینکه این بیماری در حال حاضر بیشتر دیده می‌شود، این است که تعداد افرادی که به کووید مبتلا می‌شوند، ده‌ها هزار نفر است و هزاران نفر ممکن است به فرم‌های شدید بیماری مبتلا شوند و در نتیجه میزان تجویز این داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی افزایش یافته و وقتی تعداد افرادی که این دارو را دریافت می‌کنند، افزایش یابد، تعداد افرادی که عوارضش را تجربه می‌کنند هم بیشتر می‌شود. البته نسبت آن خیلی عدد بزرگی نیست.یونسیان گفت: نمی‌توان گفت که خود ابتلا به کووید، راسا منجر به این بیماری می‌شود، بلکه تجویز داروهایی که برای درمان کووید پیشرفته می‌دهیم و سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، منجر به این موضوع می‌شوند. اگر دارویی داشته باشیم که بسیار بر روی کووید موثر باشد و عارضه ای هم نداشته باشد، باید آن را تجویز کنیم، اما اکثریت داروهایی که تاکنون بر روی آن‌ها کارآزمایی بالینی انجام شده، یا بی اثر بودند یا اثرات جزئی داشتند. در عین حال به طور کلی اگر قرار باشد دارویی تاثیر داشته باشد، حتما در برخی افراد عارضه هم خواهد داشت.