کودکان لجباز به هیچ صراطی مستقیم نیستند و راضی کردن‌شان حتی به انجام کارهای ساده‌‌ی روزمره مثل مسواک زدن یک جنگ اعصاب دائمی است که والدین را به سُتوه می‌آورد، تا جایی که گاهی پدر یا مادر در نهایت تسلیم خواسته‌ی کودک‌شان می‌شوند و ناخواسته به لجبازی او مُهر تأیید می‌زنند.
این در حالی است که والدین باید در برخورد با لجبازی کودک خود طوری رفتار کنند که او یاد بگیرد با لجبازی نمی‌تواند خواسته‌هایش را پیش ببرد، اما چطور؟ در ادامه با ما همراه باشید تا ضمن اشاره به گزیده‌ای از توصیه‌های روان‌شناسان کودک و مربیان تربیت فرزند به بررسی راهکارهای برخورد با لجبازی کودکان بپردازیم.
والدین در برخورد با لجبازی کودک باید ابتدا آرامش خود را حفظ کنند و سپس با تکنیک‌هایی همچون تکنیک وقفه و بی‌توجهی لجبازی کودکان را کنترل کنند. کودکان ممکن است در هر شرایطی، در خانه یا در مهمانی، یا هنگامی که به خرید رفته‌اید با لجبازی کردن شما را خجالت زده یا خشمگین کنند. لجبازی کودک به نوعی بخشی از روند رشدی اوست. به ویژه بین ۲ تا ۳ سالگی که کودک می‌خواهد استقلالش را تثبیت کند و همه کارها را آنطور که خودش می‌خواهد انجام دهد نه آنطورکه شما به او می‌گویید اما لازم است تا والدین بتوانند با برخورد مناسب این رفتار را در کودکانشان کنترل کند.
علل لجبازی کودکان
عوامل بسیاری بر لجبازی کودک شما موثر است اما همواره علت اصلی آن نوعی احساس درماندگی ناشی از عدم توانایی کافی برای انجام امور مربوط به خودش، شرایطی که مطابق میلش نیست و یا به طور کلی کاهش تحمل عاطفی وی است. بسیاری از لجبازی‌های کوکان نیز ریشه در سبک رفتاری والدین دارد.
اغلب اوقات لجبازی های کودکان هدف دار هستند و اگر کودک بداند که با کج خلقی به آن هدف نمی‌رسد، احتمال کمی دارد که به این کار مبادرت کند. البته گاهی اوقات کودکان فقط به این دلیل لجبازی می‌کنند که بیش از حد خسته و یا به شدت از نظر روحی برانگیخته شده‌اند ولی نمی‌توانند احساساتشان را به درستی بروز دهند.
چگونه با لجبازی کودک برخورد کنیم؟
۱- پذیرش خطا
اولین قدم این است که پذیرش خطا را یاد بگیریم. بهتر است به عنوان والد رفتارهای کودک را با توجه به سن و جنس وی مورد ارزیابی قرار دهند و خطاها و رفتارهای او را به شخصیتش ارتباط ندهند. البته باید او مسئول کارها و رفتارهایش باشد اما لازم است مواظب باشیم که او را سرزنش نکنیم و به او حق دهیم گاهی اشتباه کند.
۲- بی توجهی
این روش سریع‌ترین راه خلاصی از لجبازی کودک است زیرا هدف اصلی بیشتر این رفتارها جلب توجه بزرگترهاست و نه چیز دیگر. شما نمی‌توانید برای کودکی که در حال داد و فریاد است، دلیل و منطق بیاورید، بنابراین تلاش هم نکنید. وقتی می‌بینید کودک در حال جیغ و فریاد است، به کار خود بپردازید. مراقب باشید که اصلا به کودک نگاه نکنید، چون حتی یک نیم نگاه هم می‌تواند قطع شدن سرو صدا را به تعویق بیندازد.
۳- تنبیه کودک با تکنیک وقفه
از تکنیک وقفه استفاده کنید. اگر کودکتان دو سه ساله است او را در اتاق دیگری بر روی یک صندلی بنشانید و خودتان بیرون بیایید و به جایی بروید که او شما را نبیند ولی شما بتوانید او را زیر نظر داشته باشید. یک کودک بزرگتر را می‌توانید به تنهایی به اتاقش بفرستید.
۴- تقویت رفتار درست
وقتی کودک بداخلاقی نمی‌کند و جیغ نمی‌کشد به او توجه بیشتری کنید. اگر می‌پندارید لجبازی کودک برای جلب توجه شما بوده است، وقتی لجبازی نمی‌کند به او توجه نشان دهید. به کودک برای رفتار خوب و همکاری‌اش پاداش دهید. از جدول تشویقی کمک بگیرید.
۵- ارتباط نزدیک داشتن با کودک
وقتی کودک خود را به انجام کاری مجبور می‌کنید، خودتان باعث لجبازی کودک می‌شوید که نافرمانی کند و دقیقا به انجام همان کاری که نهی کرده‌اید ترغیب شود. این مقاومت کودک در واقع یک واکنش غریزی در پاسخ به اجبار است که البته محدود به رده‌ی سنی خاصی نیست و در بزرگ‌سالان نیز اتفاق می‌افتد. مثلا اگر از وقت خواب کودک شش‌ساله‌تان گذشته است و او هنوز اصرار دارد که کارتون تماشا کند، نباید با اجبار به سمت تختخواب هدایتش کنید. در عوض کنارش بنشینید و خودتان را به کارتونی که تماشا می‌کند علاقه‌مند نشان بدهید تا با مشاهده‌ی ابراز هم‌دلی شما نرم شود و راحت‌تر به حرف‌تان گوش کند.
۶- حق انتخاب دادن به کودک
خیلی اوقات کودکان دوست ندارند به آنها امر و نهی شود. به‌جای اینکه به کودک لجباز خود امر کنید، به او حق انتخاب بدهید. مثلا بگویید: «خُب دیگه وقت خوابه. عزیزم دلت می‌خواد کدوم قصه رو برات بخونم؟» و سپس اسم چند قصه را نام ببرید. اگر کودکتان هنوز نافرمانی کرد و گفت: «من نمی‌خوام برم تو جام!»، آرامش خود را حفظ کنید و با جدیت بگویید: «اما این جزو انتخابایی که می‌تونی داشته باشی نیست» و این جمله را هر چند بار که لازم شد تکرار کنید. با تکرارِ شما کودکتان ترغیب می‌شود که کوتاه بیاید.
۷- کنترل خشم و حفظ آرامش
اگر به لجبازی کودک خود با داد و بیداد پاسخ بدهید، گفت‌و‌گوی عادیِ بین شما و کودکتان در نهایت به جایی کشیده خواهد شد که از هر دو طرف‌تان فقط صدای جیغ شنیده می‌شود. سعی کنید خونسرد و آرام باشید، عصبانیت شما فقط شرایط را وخیم‌تر خواهد کرد و اگر فکر می‌کنید ممکن است کنترل خود را از دست بدهید از اتاق خارج شوید چرا که در غیر این صورت موجبات لجبازی مجدد او را فراهم خواهید کرد.
۸- همکاری کردن با کودک
برای اینکه کودکتان به انجام کار خاصی ترغیب شود، بازی‌های سرگرم‌کننده ترتیب بدهید. مثلا اگر کودک لجبازتان اسباب‌بازی‌هایش را جمع‌وجور نمی‌کند، اول خودتان دست به کار شوید و سپس از او بخواهید که در امرِ مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها به‌عنوان دستیار ویژه همراهی‌تان کند. این ترفندهای ساده و رفاقت با کودک برای مقابله با لجبازی کودک معمولا جواب می‌دهند.
۹- درک کردن کودک
برای اینکه بتوانید علت رفتار لجبازانه کودک خود را درک کنید، از زاویه‌‌ی دید او به قضیه نگاه کنید. به عبارتی خودتان را به جای کودکتان بگذارید و تصور کنید چه چیزی باعث می‌شود که لجبازی نشان بدهید. مثلا اگر کودکتان مایل به انجام تکالیفش نیست، شاید علتش این باشد که از حجم زیاد تکالیفش آشفته شده است و قادر به تمرکز نیست. در چنین مواردی می‌توانید تکالیفش را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید تا بتواند هر بخش را در یک بازه‌ی زمانی کوتاه‌‌تر به انجام برساند و کلافه نشود. همچنین می‌توانید بین تکالیفش زنگ‌تفریح‌های چند دقیقه‌ای در نظر بگیرید تا فشار کمتری به او وارد شود.
نکات مورد توجه در برخورد با لجبازی کودک
- محیط منزل را به دور از تشنج نگه دارید.
- در نظر داشته باشید که در اغلب موارد کودکان در محیطی امن و جدای از دیگران زودتر لجبازی را کنار می‌گذارند اگرچه در برخی دیگر از کودکان این مسئله وضعیت را بدتر و وخیم‌تر می‌کند.
- قاطع باشید و حرف خود را تغییر ندهید و حرف و عمل‌تان باید یکی باشد.
- لطفا بین لجبازی با مصمم بودن کودک فرق بگذارید.
- اگر انتظار دارید کودکتان به شما و تصمیمات‌تان احترام بگذارد، شما نیز باید به او احترام بگذارید.
- اگر چند فرزند دارید باید بین قوانین تربیتی همه فرزندان‌تان یک ارتباط منطقی وجود داشته باشد و نیز نباید در اِعمال این قوانین، فقط چون برای خودتان راحت‌تر است سهل‌انگاری کنید.
- هرگز افکار و احساسات کودکتان را نادیده نگیرید و با او ابراز هم‌دردی کنید.
- بگذارید کودکتان کارهایی را که بدون کمک شما می‌تواند از پسِ انجام‌شان بربیاید خودش انجام بدهد و به او نشان بدهید که مورد اعتماد شماست.
- کودکان‌تان همیشه در حال مشاهده‌ی اَعمال و رفتار شما هستند پس همان‌گونه رفتار کنید که دل‌تان می‌خواهد با شما رفتار کنند.
- به یاد داشته باشید شما می‌توانید احساس درماندگی کودک نوپایتان را کاهش دهید اما هرگز از بند آن به طور کامل رها نخواهید شد زیرا لجبازی بخشی از فرآیند یادگیری اوست.
- وقتی تمام راه ها با شکست روبرو شوند، در این صورت امکان دارد عوامل زمینه ای دیگر باعث لجبازی کودک و ناتوانی او در کنترل احساساتش باشد. در این صورت با یک متخصص مشورت نمایید.
نظرات