به گزارش اول فارس به نقل از تسنیم از شیراز، نزدیک ۱۰ سال است که استان فارس دچار تنش آبی شده و به گفته مسئولان اگر ۴ استان نخست دارای تنش در کشور را در نظر بگیریم استان فارس یکی از آن ۴ استان محسوب می‌شود. در حال حاضر ۱۹ شهر استان در مرز بحران قرار گرفته و سطح آب سفره‌های زیرزمینی در استان به اندازه‌ای کاهش پیدا کرده که عمق چاه‌ها به ۴۵۰ متر رسیده است.
این وضعیت باعث شد تا مصاحبه‌ای تفصیلی با ایوب ملکوتی، معاون بهر‌ه‌برداری آبفای استان فارس داشته باشد و از وضعیت کنونی استان به ویژه شهرهای دارای بحران اطلاع کسب کند. در این مصاحبه علاوه بر شهرهای بحرانی به بحث فرهنگ‌سازی و مدیریت مصرف آب نیز پرداخته شده است.
تسنیم: وضعیت آب استان فارس در حال حاضر چگونه است؟
ملکوتی: استان فارس در ردیف استان‌های دارای تنش آبی است، اگر ۴ استان در کشور دارای تنش آبی باشد یکی از آنها قطعا استان فارس است. بیش از ۱۰ سال خشکسالی متوالی و سنواتی در استان فارس وجود دارد، از یک طرف استان فارس یک قطب کشاورزی است و برداشت‌های بی‌رویه در بخش کشاورزی از طرفی تغییرات اقلیم این تنش را تشدید می‌کند.
۹۲ درصد از آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود از ۸ درصد باقی مانده ۵ تا ۶ درصد مصرف شرب است و سهم اندکی هم نصیب صنعت می‌شود. افزایش دما و تغییرات اقلیمی در استان فارس سبب شد که امسال تابستان در برخی نقاط شدت تنش آب بیشتر باشد اما با وجود سختی شرایط یک شهر و یک نقطه بدون آب باقی نماند.
بارندگی در شمال استان خیلی کم بوده است و همین امر سبب شده که شهرهای شمالی نیز دچار کم آبی شوند اما این کمبودها در سطح شهر بسیار اندک و بیشتردر نقاط مسکن مهر است.
سطح آب سفره‌های زیرزمینی بسیار افت کرده به گونه‌ای که در برخی از نقاط عمق چاه‌ها به ۴۵۰ متر رسیده است. میانگین مصرف در استان فارس ۱۹۶ لیتر بر ثانیه است که در تابستان امسال ۴ درصد نیز رشد داشته و به ۲۰۳ لیتر رسید در صورتی که استاندارد مصرف ۱۵۰ لیتر و در شرایط بحران استاندارد زیر ۱۰۰ لیتر است.
تسنیم: با توجه به وضعیت حاضر چه اقداماتی انجام شده است؟
ملکوتی: تعداد چاه‌های حفر شده در انتهای سال ۹۵ و از ابتدای امسال ۱۴ حلقه چاه بوده که در شهرهای تنش‌دار حفر شده، ۱۳ حلقه چاه تجهیز شده و تعدادی چاه هم در دست تجهیز است که از جمله می‌توان شهر جهرم را نام برد. در مجموع ۲۶۶ لیتر بر ثانیه آب از این چاه‌ها به دست آمده که می‌تواند کمبود را تا حدودی برطرف کند.
۱۳ حلقه چاه مهندسی مجدد شده که با این کار ۱۲۹ لیتر بر ثانیه آبدهی به دست می‌آید. تغییرات در خطوط انتقال هم انجام شده که ۷۱ لیتر آب بر ثانیه اضافه می‌شود. این عملیات‌ها در شهرهای بیضا، هماشهر، استهبان، کوار، لامرد، زرقان، ایزدخواست، میمند و قادرآباد انجام شده که همگی جزء شهرهای دارای تنش هستند.
اجاره چشمه و چاه‌های کشاورزی که قابلیت استفاده برای شرب داشتند، از دیگر اقدامات انجام شده بود که در شهرهای فراشنبد، داراب و زرین‌دشت انجام شد. اجاره چاه‌های کشاورزی به این شکل است که مبلغی به عنوان جبران کشت به کشاورز داده می‌شود تا از کشت محصول خودداری کند و آب موجود برای شرب مردم استفاده می‌شود.
به مرور زمان که هوا خنک و نیاز به آب کمتر می‌شود، چاه دوباره به کشاورزان باز گردانده می‌شود البته این امر از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست اما برای تامین آب مردم باید انجام شود، به طور مثال در فراشبند مجموع پرداختی به چاه‌های اجاره‌ای ماهانه ۲۰ میلیون تومان است.
در برخی از مواقع هم با تانکر آبرسانی می‌شود که این امر موردی و در شرایط خاص است مثلا با قطع شدن خط انتقال آب سد سلمان فارسی شهر اوز ۵ روز با مشکل آب روبه‌رو بود و ذخایر آبی آن کم شده بود.
یکی دیگر از اقداماتی که در راستای تامین آب انجام می‌شود، گندزدایی آب است که در استان فارس به جای استفاده از گاز کلر از سیستم تجریه نمک طعام استفاده می‌شود و در ۲ سال گذشته ۳۰ مورد از این سیستم در شهرهای مختلف نصب شده که ۲ هزار لیتر بر ثانیه را پوشش می‌دهد.
تعدادی نیز هم اکنون در حال نصب است و به طور کلی در هر شهر به صورت پایلوت یک سیستم نصب شده است. گاز کلر در کیفیت اولیه آب تاثیری ندارد اما اکسیدکننده خوبی است که مانع نفوذ عوامل ثانویه می‌شود اما این گاز برای مردم خوشایند نیست استفاده از نمک طعام هم برای مردم خوشایندتر است و هم خطرات گاز کلر را کم می‌کند.
تسنیم: در شهرهای دارای تنش چه اقدامات و برنامه‌ریزی انجام شده است؟
ملکوتی: در شهرهای دارای تنش بخشی که با حفر چاه حل مشکل شده و تعدادی از شهرها هم ذکر شد اما در دیگر شهرها ۲ برنامه بلند مدت و کوتاه مدت در نظر گرفته شده که به تفکیک اعلام می‌کنم.
در شهر حاجی‌آباد زرین دشت برنامه میان مدت انتقال آب از منطقه بیخه دراز داراب است که از ۶۰ کیلومتری در ۲ تا ۳ مرحله آب پمپاژ می‌شود و ۵۰ درصد آب صرف روستاهای در مسیر و ۵۰ درصد صرف شهر می‌شود. خط انتقال قدیمی است که البته ۳۵ کیلومتر آن بازسازی شده که بازسازی ۳۰ کیلومتر هم در دستور کار سازمان آب قرار گرفته است.
برنامه بلند مدت آن تامین آب از سد رودبال است که تصفیه‌خانه آن نیز در داراب با ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی در حال ساخت است و سد نیز آبگیری شده که با انجام ۳۰ کیلومتر خط انتقال از بیخه دراز و تامین آب از سد رودبال مشکل آب زرین دشت و حاجی آباد به طور کامل برطرف می‌شود.
در شهر داراب نیز مشکل آب با تامین آب از سد رودبال حل می‌شود که در حال حاضر منتظر تکمیل تصفیه‌خانه هستیم به محض اتمام و انتقال آب مشکل آب این شهرستان نیز برطرف می‌شود.
در شهر فیروزآباد نیز برنامه میان مدت تامین آب از منطقه خرقه است که تخصیص نهایی شده و ۲۵ کیلومتر فاصله دارد که می‌تواند مشکل آب را برطرف کند. برنامه بلندمدت آن استفاده از آب سد تنگاب است که از سوی سازمان آب باید تامین شود.
فراشبند دیگر شهر دارای تنش است که امسال نخستین تابستانی بود که بدون قطعی و نوبت‌بندی آب پشت سر گذاشته شده اما مشکل به طور کامل حل نشده است. تملک چشمه راهی است که می‌تواند مشکل آب این شهرستان را به طور کامل برطرف کند که دولت باید اعتباری را برای این امر در نظر بگیرد.
در حال حاضر شهرهای قادرآباد، سعادتشهر، بیضا و کوهنجان سروستان همچنان مشکل آب دارند و شهرهای فسا،کازرون، جهرم، داراب، فراشبند با وجود رفع موقت مشکل هنوز به طور کامل برطرف نشده است.
تسنیم: درباره فرسودگی شبکه‌های آب شهری استان فارس نیز توضیح دهید.
ملکوتی: شبکه شهری استان فارس ۳۰ تا ۴۰ درصد فرسودگی دارد که باید بازسازی شود البته مفهوم بازسازی فقط بازسازی شبکه نیست چراکه با افزایش جمعیت این شبکه باز هم به بازسازی نیاز دارد که با این کار از بخشی از فرسودگی جلوگیری می‌کند و بخشی هم فشار آب را تنظیم می‌کند.
تسنیم: درباره مدیریت مصرف آب نیز توضیح دهید با توجه به اینکه بیشترین مصرف در بخش کشاورزی است.
ملکوتی: وقتی گفته می‌شود صرفه‌جویی منظور ۲ الگو است، در کشاورزی صرفه‌جویی منظور نیست چراکه حوزه تولید است اما باید روش کشت و نحوه آبیاری اصلاح شود، نوع کشت تغییر کند. در استان فارس نباید هندوانه، برنج و ذرت کشت شود.
صرفه‌جویی در ۶ درصدی که برای شرب مصرف می‌شود نه تنها یک فریضه دینی است بلکه به لحاظ اقتصادی هم کمک‌کننده است. قیمت تمام شده آب بسیار بالا است یعنی آبی که از سد گرفته و تصفیه می‌شود، حداقل ۴ هزار تومان هزینه دارد ولی به مشترک بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ تومان داده می‌شود پس صرفه جویی در این قسمت هم به لحاظ مالی و هم به لحاظ دینی مورد توجه است.
علاوه بر این صرفه‌جویی در آب می‌تواند تنش را در دیگر شهرها کنترل کند، براساس محاسبه‌ای که انجام شده هر ۲۰ ثانیه که شیر آب باز باشد ۴ لیتر آب مصرف می‌شود که با صرفه‌جویی در زمان و استفاده از سیستم‌های کاهنده می‌توان میزان آب قابل توجهی را ذخیره کرد.
با کاهش ۱۰ دقیقه زمان دوش گرفتن ماهیانه ۱۵۰۰ لیتر آب صرفه‌جویی می‌شود. اگر یک مشترک روزانه یک لیتر صرفه‌جویی کند معادل ۲ هزار مترمکعب آب صرفه‌جویی می‌شود. ۶۰۰ هزار مشترک در استان فارس وجود دارد حال فرض کنید همه مشترکان یک لیتر صرفه‌جویی کنند می‌توان آب مورد نیاز ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ هزار خانوار را تامین کرد.
یکی دیگر از راه‌های مدیریت مصرف اصلاح تعرفه‌های قیمت آب است که علاوه بر وزارت نیرو و نمایندگان مجلس شوراهای شهر نیز می‌توانند در این زمینه ورود کنند و در قالب تبصره ۲ و ۳ در قیمت‌گذاری آب دخیل باشند.
گفت‌وگو از حلیمه زارع
نظرات