عود یک ماده‌ی خوشبوکننده است که از سال‌های کهن استفاده می‌شده و امروزه مردم برای دگرگون کردن فضای خانه‌ی خود آن را می‌خرند و می‌سوزانند. عودها کاملا شناخته‌شده هستند و مردم زیادی هم از آن‌ها استفاده می‌کنند. برای همین ممکن است خیلی‌ها این پرسش برایشان پیش بیاید که مضرات عود چیست و دود حاصل از سوختن عودها چه تأثیری روی سلامتی می‌گذارد. آیا عود می‌تواند برای سلامتی مفید باشد؟ آیا دود آن مانند دود دخانیات است و منجر به سرطان می‌شود؟
در این نوشته می‌خواهیم به دنبال پاسخی برای این پرسش‌ها بگردیم. در ادامه نگاهی به عود، انواع عودها و همچنین نحوه‌ی استفاده از آن می‌اندازیم، سپس به سراغ فواید و ضررهای آن می‌رویم. پس با ما همراه باشید تا ببینید سوزاندن عود چه تأثیری روی سلامت جسم و روان شما می‌گذارد.
عود چیست؟
عود ماده‌ای است که برای تولید رایحه‌ی خوش و معطر سوزانده می‌شود. این وسیله انواع گوناگونی دارد و محبوب‌ترین آن معمولا یک چوب نازک و پوشیده‌شده به دست ماده‌ای سیاه‌رنگ است که هنگام سوخته شدن بو و دود خوشی را پخش می‌کند.
عودها از دوران باستان وجود داشته‌اند و در مراسم و آیین‌های مذهبی کشورهای کهن مورد استفاده قرار می‌گرفتند. امروزه هم مردم به دلایل مختلفی از جمله خوشبو کردن محیط خانه، مراقبه و مدیتیشن، ورزش کردن و… از عودها استفاده می‌کنند. جدا از این، برخی از مردم هم برای انجام اعمال دینی یا حتی دور ساختن انرژی منفی و دفع شیاطین و ارواح اهریمنی به سراغ انواع عودها می‌روند.
عودها از چه موادی ساخته شده‌اند؟
عود به طور معمول از یک ماده‌ی معطر ساخته می‌شود که به‌شکلی خاص روی یک ماده‌ی دیگر که معمولا چوب است قرار می‌گیرد. سوزاندن چوب باعث می‌شود این ماده‌ی معطر هم بسوزد و فضا را پر از دودی خوشبو کند. البته در برخی عودها ممکن است از زغال چوب یا پودر چوب استفاده شود.
مواد معطری که برای ساخت عودها استفاده می‌شوند معمولا گیاهی هستند و می‌توانند شامل انواع صمغ‌ها، پوست درخت‌ها، دانه‌ها، ریشه‌های گیاهی و انواع گل‌های مختلف شوند.
امروزه عودها تنوع بسیار بالایی دارند و شما بسته به کشور و منطقه‌ی ساخت و اینکه چه شرکتی آن را می‌سازد می‌توانید با رایحه‌ها و انواع گوناگونی از عودها روبه‌رو شوید. این عودها می‌توانند رایحه‌های مختلفی از جمله دارچین، کندر، مشک، نعنای هندی، چوب صندل، جنگل‌های بارانی، شکلات، وانیل و… داشته باشند و هر فردی با هر سلیقه‌ای را به خود جذب کنند.
چگونه باید از عود استفاده کنید؟
عود انواع مختلفی دارد، از جمله:
- عود مارپیچی
- عود مخروطی
- عود پودری
- عود شاخه‌ای
شما برای استفاده از عود باید ابتدا آن را به‌آرامی با آتش روشن کنید. برای این کار می‌توانید از کبریت یا فندک استفاده کنید. زمانی که نوک عود روشن و شعله‌ور شد، شعله‌ی آن را به‌آرامی خاموش می‌کنید و اجازه می‌دهید هوا به آن بخورد و بسوزد. همچنین می‌توانید کمی آن را فوت کنید تا بهتر بسوزد. اکنون عود آماده و در حال دود کردن است.
زمان سوزاندن کامل عود بسته به مدل و شرکت سازنده‌ی آن می‌تواند متفاوت باشد. برای نمونه، عود شاخه‌ای ممکن است به ۵۰ تا ۹۰ دقیقه زمان برای سوختن کامل نیاز داشته باشد. زمانی که ماده‌ی معطر کامل بسوزد، عود خودش خاموش می‌شود و از آن تنها یک تکه چوب کوچک باقی می‌ماند.
برای استفاده از عودها بهتر است از انواع جاعودیها، پایه‌ها و ظرف‌های مناسب عودها استفاده کنید. این کار نه‌تنها به امنیت بیشتر و جلوگیری از آتش‌سوزی کمک می‌کند، بلکه خاکستر عودها را هم جمع می‌کند و نمی‌گذارد در خانه پخش شود و محیط را کثیف کند.
آیا سوزاندن عود برای سلامتی مفید است؟
پژوهش‌های کمی درباره‌ی تأثیر مثبت عودها روی سلامتی انجام شده‌اند. برخی از آن‌ها نشان می‌دهند استفاده از عود می‌تواند آرامش‌بخش باشد و به همین دلیل افسردگی، اضطراب و استرس را کاهش دهد. همچنین می‌تواند تأثیر ضدالتهابی داشته باشد و به کاهش التهاب‌های درون بدن کمک کند.
جدا از این، اطلاعات دیگری هم وجود دارند که خبر از تأثیر مثبت عودها روی سلامتی می‌دهند و ادعا دارند استفاده از عود بسیار مفید و کارآمد است. در ادامه این فواید احتمالی را فهرست کرده‌ایم.
۸ فایده و کاربرد سوزاندن عود
۱. کاهش استرس و اضطراب
عود به شما کمک می‌کند تا بدن خود را آرام کنید، فعالیت‌های درون بدن و ضربان قلب را کاهش دهید و احساس آرامش بیشتری داشته باشید. بوی خوش عود به ذهن شما این امکان را می‌دهد تا نگران چیزی نباشد و بهتر با موقعیت‌های استرس‌زا کنار بیاید. از بین انواع عودها عود چوب صندل می‌تواند انتخاب خوبی برای کاهش استرس و اضطراب باشد.
افزون بر این، عودهای اسطوخودوس و رزماری هم گزینه‌های مناسبی هستند. ولی نکته‌ی مهم این است که از عودهای موردعلاقه‌ی خودتان استفاده کنید و ببینید چه رایحه‌ای آرامش بیشتری به شما می‌دهد.
۲. مناسب برای مراقبه و مدیتیشن
خیلی‌ها بر این باورند که بوی خوش عودها باعث می‌شود تمرکز بیشتری داشته باشید، عمیق‌تر بیندیشید، با جهان درونی خود ارتباط برقرار کنید و توجه بیشتری روی ذهن خود داشته باشید. به همین دلیل، بیشتر مردم هنگام مدیتیشن و انجام مراسم‌های مذهبی از انواع عودها استفاده می‌کنند تا محیط پیرامون خود را به یک فضای کاملا معنوی و روحانی تبدیل کنند.
همچنین کاهش استرس و اضطراب ناشی از بوی خوش عود هم باعث می‌شود ارتباط ذهنی عمیق‌تری داشته باشید و روحیه‌ی خود را برای انجام مراقبه آماده کنید.
۳. افزایش خلاقیت
با توجه به دو فایده‌ی پیشین و رایحه‌ی خوب عود، شما با استفاده از این ماده می‌توانید ذهن خود را باز کنید و اجازه دهید ایده‌های جدید و نوآورانه به درون آن پا بگذارند.
عودهای خوشبو و نشاط‌آور باعث می‌شود آرامش و انرژی بیشتری داشته باشید و بهتر بتوانید فکر کنید. این موضوع هم موانع را از سر راه شما برمی‌دارد تا بهتر بتوانید راه‌حل‌ها را پیدا کنید و کارهای گوناگون خود را انجام دهید.
خیلی‌ها ممکن است هنگام نقاشی کردن، نوشتن، نواختن موسیقی و… از عود استفاده کنند و خلاقیت خود را افزایش دهند. شما هم می‌توانید این کار را انجام دهید و ذهن خود را خلاق‌تر کنید!
۴. مناسب برای انجام تمرین‌های یوگا
شما برای اجرای تمرین‌های یوگا باید فضای مناسب، تمیز و خوشبو داشته باشید. کم کردن نور محیط، گوش دادن به موسیقی و همچنین استفاده از خوشبوکننده‌هایی مانند عود و شمع‌های معطر باعث می‌شود ورزش بهتری داشته باشید و آرامش بیشتری به دست بیاورید. این کار همچنین انرژی و انگیزه‌ی شما را هم افزایش می‌دهد تا بهتر تمرین‌ها را انجام دهید و نتیجه‌ی بسیار بهتری بگیرید.
رایحه‌ی مطبوع تأثیر بسیاری روی سیستم عصبی بدن می‌گذارد. برای همین باید همیشه خانه و فضای ورزشی خود را تمیز نگه دارید و از خوشبوکنندههای گوناگون کمک بگیرید. شما با استفاده از رایحه‌ی خوش همچنین می‌توانید حواس‌پرتی‌ها را کمتر کنید و کاملا روی ورزش خود متمرکز باشید. این موضوع برای نتیجه گرفتن از ورزش بسیار مهم است.
۵. کمک به خواب بهتر
این فایده خیلی هم جای تعجب ندارد. زمانی که آرامش بیشتری داشته باشید، احساس شادابی کنید، ذهن آزاد و ژرف‌تری داشته باشید، استرس و اضطراب را از خود دور کنید و… قطعا می‌توانید بهتر بخوابید.
از بین انواع عودها، عود اسطوخودوس، علف خس‌خس و بابونه برای بهبود خواب بسیار مناسب هستند. شما می‌توانید ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیش از خواب یک عود روشن کنید و اجازه دهید بو و دود خوش‌عطر آن فضای اتاق خواب را پر کند و کمکتان کند به خواب ژرف و بهتری بروید.
البته حواستان باشد عود را در مکان مناسبی بگذارید تا زمانی که خواب هستید منجر به آتش‌سوزی و مشکلات جدی‌تر نشود.
۶. بهبود خلق‌وخو و کاهش درد
بویی که از عودها منتشر می‌شود، به‌ویژه عود گل رز، می‌تواند سطح سروتونین را در مغز افزایش دهد و منجر به ترشح بیشتر این هورمون شود. سروتونین در بیشتر فرآیندهای رفتاری انسان‌ها نقش دارد؛ از احساسات شما گرفته، تا هضم غذا و مهارت‌های حرکتی، سروتونین یکی از مهم‌ترین مواد شیمیایی است که روی بسیاری از جنبه‌های زندگی و کارکرد بدن شما تأثیر می‌گذارد. افزایش سطح این هورمون در بدن به‌عنوان یکی از درمان‌های طبیعی برای افسردگی در نظر گرفته می‌شود که روحیه‌ی کلی شما را بهبود می‌بخشد.
این هورمون می‌تواند خلق‌وخو را بهبود ببخشد، حافظه را تقویت کند، کارکرد دستگاه گوارش و فرآیند هضم غذا را تنظیم کند، درد را کاهش دهد و شما را در برابر آن مقاوم کند، زخم‌های بدن را ترمیم کند و به طور کلی انرژی و شادابی شما را افزایش دهد.
بوی خوش عود می‌تواند بدون نیاز به دارو سطح سروتونین را افزایش دهد و خلق‌وخوی شما را بهبود ببخشد. بنابراین، می‌توانید احساس بهتری داشته باشید و همچنین دردهای خود را کاهش دهید.
۷. پاکسازی هوا
برخی عودها ممکن است ویژگی ضدعفونی‌کننده و ضدباکتریایی داشته باشند و هوای اتاق و خانه‌ی شما را پاکسازی کنند. جدا از تمیز کردن هوا، این ماده منجر به رفع بوهای بد می‌شود و فضای خانه را کاملا خوشبو و تازه می‌کند. عودهایی که رایحه‌ی مرکبات یا سدر دارند بهترین گزینه برای پاکسازی هوای خانه به شمار می‌روند.
این عودها محیط خانه را تازه و باطراوت می‌کنند. تأثیر آن‌ها هم معمولا پایدار است و شما تنها با استفاده از یک عود می‌توانید دست‌کم ۲۴ ساعت هوای خانه را پاک و مطبوع کنید. از بین رفتن بوهای بد و باکتری‌ها همچنین باعث می‌شود کمتر مریض شوید و سلامتی خود را هم حفظ کنید.
۸. عود به جای ساعت!
این کاربرد بسیار جالبی است. عودها معمولا مدت زمان مشخصی برای سوختن دارند. برخی ممکن است نیم ساعت زمان ببرند، برخی یک ساعت و برخی هم ۹۰ دقیقه. شما در صورتی که بدانید عودتان به چه زمانی برای سوختن کامل نیاز دارد می‌توانید از آن به‌عنوان یک ساعت استفاده کنید و به انجام کارهای گوناگون خود مشغول شوید.
این می‌تواند حس و حالی مانند ساعت‌های شنی داشته باشد. درس خواندن، نقاشی کردن یا نویسندگی با استفاده از این ترفند می‌تواند بسیار جذاب و خلاقانه باشد. شما به جای آنکه به ساعت روی دیوار یا میز، گوشی همراه یا لپ‌تاپ خود نگاه کنید و با حواس‌پرتی‌های مختلف روبه‌رو شوید می‌توانید از یک عود استفاده کنید و در طول مدت سوختن آن به انجام کارهای خود مشغول شوید.
حتی مردم دوران کهن هم این کار را انجام می‌دادند و از عود برای تعیین مدت زمان انجام کارهای خود استفاده می‌کردند. این کار احساس بسیاری خوبی دارد و باعث می‌شود برای مدتی از تکنولوژی دور بمانید و تأثیر مثبتی روی سلامتی خود بگذارید.
عود چه ضررهایی دارد؟
با وجود فوایدی که استفاده از عود به دنبال دارد، برخی پژوهش‌ها خبر از مضرات عود می‌دهند. عود و دود آن شامل مواد گوناگونی از جمله گاز کربن مونوکسید می‌شود. پژوهش‌های گوناگونی که روی مضرات عود تمرکز کرده‌اند استفاده از عود را با خطرات زیر مرتبط دانسته‌اند.
- پژوهشی در سال ۲۰۰۸ روی بزرگسالان سنگاپوری که برای مدت زمان زیادی در معرض دود انواع عودها قرار داشتند تمرکز کرد و نتیجه گرفت این کار با افزایش خطر ابتلا به سرطان سلول‌های سنگفرشی ریه همراه است.
- پژوهشی در سال ۲۰۰۹ روی کودکان عمانی تمرکز کرد و نشان داد دود عود منجر به خس خس سینه در کودکان مبتلا به آسم می‌شود. البته دود عود با احتمال ابتلا به آسم همراه نبود. یعنی عود نمی‌تواند باعث آسم شود ولی می‌تواند حملات آسمی را در افراد مبتلا به آن به دنبال داشته باشد.
- پژوهشی در سال ۲۰۱۵ نشان داد اجزای موجود در دود عود برای سلول‌های کشت‌شده سمی بودند، البته این سمی بودن کمتر از دود سیگار بود. پژوهش‌گران تنها از دود چهار چوب عود و یک نخ سیگار برای این پژوهش استفاده کرده بودند.
- یک پژوهش در سال ۲۰۱۷ روی بزرگسالان چینی تمرکز کرد و نشان داد سوزاندن عود می‌تواند در افزایش خطر بالا رفتن فشار خون نقش داشته باشد.
مضرات عود و سرطان
عودها حاوی مخلوطی از مواد طبیعی و غیرطبیعی هستند که ذرات ریز و قابل استنشاق به وجود می‌آورند. پژوهش‌گران ادعا دارند که این ذرات سرطان‌زا هستند.
پژوهشی که نام بردیم همچنین نشان داد استفاده از عود با بالا رفتن احتمال ابتلا به سرطان‌های بدخیم دستگاه تنفس فوقانی و ریه همراه خواهد بود. پژوهش دیگری هم نشان داده تنفس دود عود می‌تواند گاهی اوقات سرطان‌زاتر از سیگار کشیدن باشد. البته این پژوهش تنها روی سلول‌های جانوری و در شرایط آزمایشگاهی انجام شده است.
به طور کلی، پژوهش‌گران بر این باورند که مواد شیمیایی و سمی زیادی در دود عود وجود دارند. استنشاق حجم بالایی از این مواد می‌تواند روی سلامت ریه و دستگاه تنفسی تأثیر بگذارد و منجر به شکل‌گیری سرطان شود.
مضرات عود و آسم
ذرات موجود در دود عودها نه‌تنها با سرطان همراه هستند، بلکه محرک هستند و منجر به تحریک دستگاه تنفسی می‌شوند. به همین دلیل، کسانی که به بیماری آسم دچار هستند ممکن است با تنفس دود عودها تحریک شده و با حملات آسمی مواجه شوند.
مضرات عود و التهاب
برخی پژوهش‌ها هم نشان می‌دهند دود عودها می‌تواند منجر به ایجاد التهاب در بدن شود. یک مطالعه‌ی ویژه نشان داد این التهاب می‌تواند در ریه‌ها و کبد شکل بگیرد و سلامت بدن را به خطر بیندازد. البته این یک مطالعه‌ی کوچک و محدود بود که روی جانوران انجام شد.
مضرات عود برای سوخت‌وساز بدن
یکی دیگر از مضرات عود تأثیر آن روی سوخت‌وساز بدن است. یک پژوهش روی موش‌ها آزمایش کرد و نشان داد دود عود تأثیر منفی روی سوخت‌وساز آن‌ها می‌گذارد. این تأثیرات منفی شامل کاهش وزن ناخواسته و پایین آمدن سطح کلسترول‌های خوب بدن می‌شود. البته برای تأیید مضرات عود برای سوخت‌وساز بدن انسان‌ها به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
مضرات عود برای سلامت قلب
از دیگر مضرات عود می‌توانیم به تأثیر منفی آن روی کارکرد قلب و عروق اشاره کنیم. در یک پژوهش دیده شد قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض دود عود می‌تواند با افزایش احتمال مرگ‌ومیر، بیماری‌های قلبی و عروقی و همچنین فشار خون بالا همراه باشد. پژوهش‌گران بر این باورند این آسیب عود با مضرات عود برای سوخت‌وساز بدن ارتباط دارد.
با وجود همه‌ی این پژوهش‌ها و مضرات عود برای سلامتی، باید به این نکته دقت داشته باشید که این آزمایش‌ها محدود بوده‌اند و همچنین نمی‌توان به گزارش‌های همه‌ی آن‌ها اعتماد کرد. برای نمونه، پژوهشی که ادعا داشت دود عود از سیگار سرطان‌زاتر است به دست پژوهش‌گرانی انجام شد که برای یک شرکت تولید سیگار کار می‌کردند. بنابراین، نمی‌توانیم کاملا سخنان آن‌ها را باور کنیم!
نکته‌ی دیگر این است که دود عود در خانه پخش می‌شود و برخلاف سیگار به طور مستقیم وارد ریه‌ها نمی‌شود. یعنی شما عود را مانند سیگار نمی‌کشید. خیلی از پژوهش‌ها این نکته را فراموش کردند و استنشاق سیگار و عود را به یک شکل در نظر گرفتند.
نکته‌ی پایانی هم این است که تأثیر دود عودها تنها با شدید شدن برخی بیماری‌ها همراه بوده است. یعنی اگر شما به این بیماری‌ها دچار نباشید، به احتمال زیاد مشکلی برای استفاده از عود نخواهید داشت.
با در نظر داشتن همه‌ی این‌ها پی می‌بریم مضرات عود برای افراد سالم آن‌قدرها هم جدی نیست و افراد بیمار بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کنند و تا جای ممکن کمتر در معرض دود عودها قرار بگیرند. البته افراد سالم هم بهتر است برای مدت زمان‌های طولانی در معرض دود عودها قرار نگیرند و در استفاده از آن‌ها زیاده‌روی نکنند.
سخن پایانی
عودها از دوران باستان وجود داشته‌اند و در مراسم و آیین‌های مذهبی کشورهای کهن مورد استفاده قرار می‌گرفتند. امروزه هم مردم به دلایل مختلفی از جمله خوشبو کردن محیط خانه، مراقبه و مدیتیشن، ورزش کردن و… از انواع عودها استفاده می‌کنند.
پژوهش‌های کمی درباره‌ی عود انجام شده‌اند. با وجود این، برخی پژوهش‌گران ادعا می‌کنند این ماده می‌تواند فوایدی برای سلامتی داشته باشد و به بهبود خلق‌وخو و کاهش افسردگی و استرس کمک کند. برخی دیگر هم بر این باورند که دود حاصل از عود مضر است و می‌تواند منجر به سرطان شود.
در هر صورت، برای فهمیدن اینکه عود به‌راستی خطرناک است یا نه به پژوهش‌های بیشتری نیاز است. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که استفاده از عود را کاهش دهید و هر از گاهی از آن برای خوشبو کردن خانه استفاده کنید. همچنین بهتر است حتما از پایه‌های عود و جاعودیها استفاده کنید تا احتمال آتش‌سوزی را کاهش دهید. جدا از این‌ها، یادتان باشد دود عود را مستقیم تنفس نکنید. شما همچنین می‌توانید از خوشبوکنندههای دیگری مانند اسانس‌های روغنی، شمع‌های معطر و خوشبوکنندههای طبیعی خانگی هم استفاده کنید تا کمتر در معرض دود قرار بگیرید.
استفاده از عودها و سایر خوشبوکننده‌ها می‌تواند به شما آرامش دهد و کمکتان کند تا بهتر بخوابید و ورزش کنید. بنابراین، اگر به نکات ایمنی دقت داشته باشید و زیاده‌روی نکنید، انواع عودها تأثیر مثبت زیادی روی سلامتی و سبک زندگی شما خواهند گذاشت. پس با در نظر داشتن نکاتی که گفتیم از عود استفاده کنید و حتما به سراغ عودهای باکیفیت و خوشبو بروید.
منابع: Healthline, Honest Pros Cons, Healthline
نظرات