پخش موسیقی با صدای بلند در طبیعت و جنگل، به عنوان آلودگی صوتی، تأثیری جبران‌ناپذیر بر حیات‌وحش، به‌ویژه پرندگان و حیوانات، می‌گذارد و موجب فرار حیوانات و اختلال در اکوسیستم می‌شود.
گه‌گاهی در طبیعت و در جنگل‌های هیرکانی مشاهده می‌شود که برخی از طبیعت‌گردان، شهروندان، گردشگران، کوهنوردان و عاشقان طبیعت با یک یا چند بلندگوی بزرگ (اسپیکر) و باندهای خودرو که در دست حمل میکنند یا روی فرمان دوچرخه نصب کرده‌اند یا در نقطه‌ای درون جنگل مستقر کرده‌اند و با صدای بلند موسیقی پخش میکنند. آلودگی صوتی و برخی رفتارهای ناهنجار گردشگران اندک که اغلب با هدف افزایش لذت از سفر و ایجاد فضایی شاد انجام می‌شود، درواقع تأثیری مخرب و جبران‌ناپذیر بر زیستبومها و حیات‌وحش دارد.
طبق تعریف سازمان حفاظت محیط‌زیست پخش و انتشار هرگونه صوت، صدا و ارتعاش مربوط، بیش‌از‌حد مجاز و مقرر در فضای باز را آلودگی صوتی می‌گویند. آلودگی صوتی را برحسب واحد دسی‌بل اندازه‌گیری میکنند. میزان آلودگی صوتی در هر مکانی برحسب شدت صوتی مشخص‌شده در جدول استاندارد آلودگی صوتی سازمان محیط‌زیست متفاوت است، اما می‌توان گفت صدایی با شدت بیش از ۸۵ دسی‌بل در تمامی مکان‌های باز و سرپوشیده آلودگی صوتی محسوب می‌شود و برای شنوایی انسان و پرندگان آسیب‌زاست.
آلودگی صوتی میتواند بر زیستبومها نیز تأثیر بگذارد. جانوران، پرندگان، خزندگان و حشرات همگی از صدا برای برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده میکنند و سروصدا در مسیر و زیستگاه آنها میتواند بر زندگی‌شان تأثیری جبران‌ناپذیر بگذارد. بااین‌‌حال، حتی بدون آمار و ارقام دقیق، می‌توان گفت صداهای مصنوعی و ناآشنا و البته بلند میتواند زندگی آنها را مختل کند و از مناطقی در نزدیکی مسیرها و زیستگاه‌ها دور کند و به‌طور بالقوه باعث کاهش بیشتر زیستگاهی شود که متأسفانه هر روز در حال کوچک‌شدن است. بنابراین، بیایید این عبارت را ملکه ذهنمان کنیم: در طبیعت و جنگل و پارک‌های جنگلی، نگذاریم صدایی جز صدای طبیعت حاکم باشد.
در این نوشتار به‌صورت مختصر به تأثیرات زیان‌بار اسپیکرها و صداهای بلند در طبیعت و در جنگل‌های هیرکانی می‌پردازم:
۱- فرار حیوانات و اختلال در زیستگاه: حیوانات وحشی به صداهای طبیعی عادت دارند و صداهای بلند و غیرمنتظره آنها را می‌ترساند و مجبور به ترک زیستگاه می‌کند. این موضوع میتواند تعادل اکولوژیکی جنگل را به‌هم بزند و بر زنجیره غذایی تأثیر بگذارد. پرندگان شکاری مانند عقاب‌ها و جغدها که برای شکار به شنوایی دقیق خود نیاز دارند، درصورت وجود صدای زیاد، توانایی شکار خود را از دست می‌دهند و درنهایت ممکن است از گرسنگی تلف شوند.
۲- آسیب به پرندگان و زادآوری آنان: در بین جانوران، پرندگان به آلودگی صوتی حساس‌ترند و بیشتر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. آنها از صداهای بلند و ناگهانی به‌شدت می‌ترسند و ممکن است لانه و تخم‌های خود را رها کنند. این موضوع میتواند باعث کاهش جمعیت پرندگان و اختلال در پراکنش بذر گیاهان شود. پژوهش‌های بسیاری نشان داده آلودگی صوتی تأثیری مستقیم بر میزان زادآوری پرندگان دارد. به‌عنوان مثال، در برخی مناطق که میزان سروصدای انسانی زیاد بوده، پرندگانی مانند دارکوب‌ها، بلبل‌ها و سهره‌ها تخم‌گذاری کمتری داشته‌اند و برخی از آنها حتی منطقه را ترک کرده‌اند. این موضوع در درازمدت میتواند باعث کاهش تنوع‌زیستی در یک منطقه شود.
۳- اختلال در ارتباطات حیوانات: حیوانات و پرندگان از صداها و آواها برای برقراری ارتباط با یکدیگر، جفت‌یابی و هشدار به یکدیگر در برابر خطر و آتش‌سوزی استفاده میکنند. صداهای بلند و ناگهانی می‌توانند این ارتباطات را مختل کند و حیوانات را در معرض خطر قرار دهد. برای مثال گوزن‌ها و خرگوش‌های وحشی برای هشدار دادن به هم‌نوعان خود از صداهای خاصی استفاده میکنند که اگر میان صدای بلند موسیقی گم شود، ممکن است نتوانند بموقع از خطر فرار کنند.
۴- تأثیر بر خاک و گیاه: علاوه‌بر تأثیر بر حیوانات، آلودگی صوتی میتواند بر سلامت گیاهان و کیفیت خاک نیز تأثیر منفی بگذارد. صداهای بلند می‌توانند باعث استرس در گیاهان شود و رشد آنها را کندتر کند.
۵- تخریب آرامش و سکوت جنگل: جنگل هیرکانی به‌دلیل زیبایی و آرامش خود شناخته شده است. استفاده از اسپیکر در این محیط، آرامش و سکوت جنگل را از بین می‌برد و تجربه طبیعت را برای بازدیدکنندگان و همچنین حیوانات وحشی مختل می‌کند.
۶- خطر برای انسان‌ها: در برخی موارد، صدای بلند میتواند برای انسان‌ها نیز مضر باشد و باعث آسیب به شنوایی یا ایجاد اضطراب شود.
۷- افزایش برخورد حیوانات با جاده‌ها و انسان‌ها: زمانی که حیوانات به‌دلیل آلودگی صوتی از زیستگاه خود فرار میکنند، بیشتر در معرض تصادفات جاده‌ای قرار می گیرند. گزارش‌های بسیاری نشان می‌دهد افزایش رفت‌وآمد حیوانات وحشی به جاده‌ها در برخی مناطق ناشی از فرار آنها از سروصدای ایجادشده در طبیعت بوده است.
بسیاری از کشورها با درک تأثیرات مخرب آلودگی صوتی، قوانینی سختگیرانه برای جلوگیری از این معضل وضع کرده‌اند. در پارک‌های ملی کشور آلمان، پخش موسیقی با صدای بلند مشمول جریمه‌های سنگین است و درصورت تکرار، فرد ممکن است محدودیت ورود به مناطق طبیعی را دریافت کند. قوانین محیط‌زیستی در کشور سوئیس تصریح کرده است هرگونه تولید آلودگی صوتی در طبیعت غیرقانونی است و متخلفان ممکن است تا چند هزار فرانک جریمه شوند. پخش موسیقی با صدای بلند در پارک‌های ملی آمریکا مانند «یلوستون» و «یوسیمیتی» ممنوع است و محیطبانان حق دارند افراد خاطی را از منطقه اخراج کنند. در کشور سوئد جنگلبانان می‌توانند افرادی را که با صدای بلند در طبیعت اختلال ایجاد میکنند، جریمه و حتی اسپیکرهای آنها را ضبط کنند. در کشور محیط‌زیستی هلند هم در تمامی پارک‌ها و جنگل‌های مصنوعی و طبیعی تابلوهایی هشداردهنده مبنی‌بر ممنوعیت استفاده از اسپیکر و پخش آهنک با صدای بلند نصب شده است.
در پایان این نوشتار مختصر باید گفت جنگل‌ها و حیات‌وحش موجود در آن به‌شدت به محیط آرام و طبیعی خود وابسته است. آلودگی صوتی ناشی از صدای زیاد موسیقی میتواند تأثیرات منفی متعددی بر حیوانات و پرندگان داشته باشد. اگر واقعاً عاشق طبیعت‌ایم و خواهان پایداری استفاده از این‌همه مواهب خدادادی هستیم، رسالت اجتماعی خود را با اجرای این توصیه‌ها ادا کنیم:
۱- سفرهای طبیعت‌گردی و گردشگری در جنگل و طبیعت بسیار فرح‌بخش و زیباست، اما تفریح نباید به قیمت آسیب‌رساندن به محیط‌زیست و حیات‌وحش تمام شود. ضروری است که با درک اثرات مخرب آلودگی صوتی، از استفاده از بلندگوهای بزرگ و ایجاد صدای بلند در طبیعت بپرهیزیم. درعین‌حال، سازمان‌های مسئول باید با تصویب قوانین و اجرای نظارت‌های سختگیرانه، از تکرار این تخلفات جلوگیری کنند.
۲- برخی از گردشگران را هم می‌توان دید که هدست‌هایی در گوش گذاشته‌اند و گویی در این طبیعت به‌سر نمی‌برند و با نداهای طبیعت قهرند. به‌جای موسیقی، از صدای طبیعت لذت ببریم. گوش جان بسپاریم به طنین باد در شاخه‌های درختان و آواز خوش‌الحان پرندگانی نظیر دارکوب، سینه‌سرخ، سهره، توکا، چرخ‌ریسک و غیره.
۳- در حفظ آرامش و سکوت جنگل کوشا باشیم تا همه بتوانند از زیبایی‌های آن بهره‌مند شوند.
۴- محیطبانان و جنگلبانان، در سخت‌ترین شرایط، جان خود را برای حفاظت از حیات‌وحش و طبیعت به خطر می‌اندازند. «محمود شهمرادی» از استان گلستان نمونه اخیری است که در مردادماه سال جاری به‌دست شکارچیان متخلف به شهادت رسید. آنها شبانه‌روز در مناطق دورافتاده فعالیت میکنند تا از شکار غیرقانونی، قطع درختان و آلودگی‌های محیط‌زیستی جلوگیری کنند. این افراد جان خود را برای حفظ طبیعت فدا میکنند، ما نیز نباید با رفتارهای غیرمسئولانه، زحمات آنها بر باد دهیم.
۵- تعیین جریمه نقدی برای پخش موسیقی با صدای بلند در مناطق طبیعی و پارک‌های جنگلی نظیر پارک جنگلی هیرکانی النگدره گرگان، ایجاد تابلوهای هشداردهنده در مناطق گردشگری و جنگلی، تشدید نظارت محیطبانان و جنگلبانان بر تخلفات صوتی و همچنین، فرهنگسازی از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از جمله موارد بازدارنده‌ای است که میتواند توسط سازمان‌های محیط‌زیست، منابع‌طبیعی، شهرداری‌ها و همین‌طور دستگاه‌های قضائی کشور اجرا شود.
