این سکانس پایانی زندگی زنی کارتن خواب بود که تصویرش شامگاه ۱۴ دی ۹۷ در شبکه‌های اجتماعی شیراز پخش شد و واکنش‌های بسیاری را همراه داشت.
حالا می‌گویند علت مرگش نامعلوم است ممکن است سوءمصرف مواد باشد یا سرما؛ اما آیا مگر فرقی می‌کند که ابتدا سرما در جانش پیچیده باشد و مواد هشیاری‌اش را ربوده باشد یا برعکس؟ یا اول مواد تنش را کرخت کرده باشد و بعد سرما دور جسدش حلقه بزند؟
مرگش آرام بوده است؛ ابتدا سرما توی دست و پا می‌پیچد، بدن سعی می‌کند اندام حیاتی را از گزند حفظ کند، خواب حاکم می‌شود، اما تدوام سرما تن را وادار به تسلیم می‌کند و برای همیشه در خوابی عمیق فرو می‌برد.
**بازارچه فیل با کوچه های تنگ
بازارچه فیل، واقع در دروازه سعدی شیراز، با نام طایفه فیلی نامگذاری شده است که در زمان کریمخان زند در اینجا ساکن شده بودند اما امروز یکی از آسیب‌خیزترین نقاط شیراز است.
کوچه‌ها باریک و تو در تو است، همان بافت قدیمی را دارد که همه محلات قدیمی شیراز دارند، بخشی از منطقه بازسازی شده است. تراکم بسیار است و بیشتر ساکنان منطقه مهاجران هستند.
یکی از مغازه داران این محله به ایرنا گفت: همه شیرازی‌های قدیمی از این منطقه رفته‌اند و من هم چون مغازه‌ام اینجاست، ماندگار شده‌ام. بیشتر ساکنان از اطراف شیراز و شهرستان‌های فارس ساکن‌اند، معتادانی هم که در این منطقه جمع می‌شوند ایرانی هستند.
او ادامه داد: تعداد معتادان زیاد است، حدود صد معتاد شب‌ها در این مکان جمع می‌شوند که کمتر می‌توان در میان آن‌ها اتباع را دید.
درباره تعداد زنان از او پرسیدیم و او تعدادشان را ۱۰ به یک توصیف کرد و گفت: زن‌ها خیلی کمتر از مرد‌ها هستند، اما اکثراً جوان‌اند و شیشه مصرف می‌کنند.
این مغازه‌دار از حادثه‌ای که برای گل بس رخ داده بود، بی اطلاع است اما گفت از این اتفاقات زیاد رخ می‌دهد، چون اینجا جایگاه تجمع معتادان است.
یکی دیگر از ساکنان این منطقه با نشان دادن رد مانده از سیاهی آتش‌های شبانه گفت: اینجا محله خرده فروشان مواد است، به همین دلیل هم معتادان در این محل تجمع می‌کنند.
او ادامه داد: بعضی از آن‌ها در میان ماشین‌های پارک شده می‌نشینند، تزریق می‌کنند و مواد می‌کشند.
کوچه‌ای باریک و طولانی در مسیر قرار داشت، از مردی که از کوچه بیرون آمد، پرسیدم انتهای کوچه به کجا می‌رسد، گفت جایی است که معتادان جمع می‌شوند.
آسیب دیدگان اجتماعی مجموعه ای از رنج‌ها و ناگواری‌ها را یدک می‌کشند. دیدن چهره‌های سرماگرفته و دست‌های پینه بسته فریاد می‌زند که فقر، مهاجرت از روستاها به شهر، خشکسالی، طلاق، کودک‌همسری، کودک‌آزاری، همسر آزاری و اعتیاد، همگی یک نتیجه دارند، تبدیل انسانی توانمند به انسانی کارتن‌خواب و معتاد که برای رفع نیاز روزانه‌اش سر در سطل‌های زباله فرو می‌برد و گوشه خیابان اتاقش است و یک گونی پاره رو‌اندازش.
** شیراز تاکنون روی گرمخانه به خود ندیده است
شهرداری ها در بیشتر شهرها پناهگاه هایی موقت برای بی خانمان های فصل زمستان می سازند که به گرمخانه مشهور است.
شیراز تاکنون روی گرمخانه را به خود ندیده است، برای آسیب‌های زنان تنها یک خانه امن توسط بهزیستی ساخته شده است که باز هم زنان کارتن‌خواب را در بر نمی‌گیرد.
بزرگ ترین مشکل کارتن خواب ها افزون بر بی سرپناهی، اعتیادشان است. سوءمصرف مواد مخدر بر الگوی رفتاری آنان تاثیر می‌گذارد، بیماری‌هایی همچون ایدز را دچارشان می‌کند و این افراد را نسبت به جامعه بدبین می‌کند. جامعه هم عموما همین حس را به آنان القا می‌کند، آن‌ها به طردشدگان اجتماعی بدل می‌شوند و شاید از همین رو است که تن به ترک مواد مخدر نمی‌دهند و چرخه زیست محکوم به نابودی آنان ادامه می‌یابد.
کلان شهرها در سال‌های اخیر با این معضل مواجه بوده‌اند؛ اما تا حل کامل موضوع یعنی از بین‌بردن ریشه این معضلات راهی دراز در پیش است.
نمی‌توان زندگی در روز‌های سرد زمستان را معطل حل اساسی و ریشه‌ای مشکل کرد و باید از گرمخانه‌ها به عنوان مسکن‌هایی بهره گرفت.
مسکن‌هایی که شاید بارقه‌ای از امید را در دل آسیب‌دیدگان اجتماعی روشن کند و آن‌ها را به سمت رهایی از اعتیاد و بازگشت به زندگی هدایت کند.
گرمخانه‌ها و گرمای وعده ها
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز شنبه ۱۵ دی ماه ۹۷ به ایرنا گفت: دو گرمخانه را برای کارتن خواب‌ها فراهم کرده‌ایم و از همین امشب افراد در این گرمخانه‌ها مستقر می‌شوند.
یوسف آفرینی اعلام کرد: این گرمخانه‌ها هر یک برای ۵۰ نفر و مجموعا ۱۰۰ نفر امکانات فراهم می‌کند، یک دست لباس گرم، یک وعده غذا و جایی برای گذران شب.
او ادامه داد: یکی از این گرمخانه‌ها در منطقه جنوبی شیراز است که هم برای زنان و هم برای مردان است و دیگری در یکی از بلوارهای مهم قرار دارد که دومی درواقع قرار بود برای بهبود یافتگان باشد اما به دلیل وضعیت موجود تا پایان زمستان به صورت گرمخانه از آن بهره برداری می‌شود.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز با بیان اینکه به گرمخانه‌های بیشتری در شیراز نیاز داریم، افزود: با وجود این، ماجرا چند وجه دارد و صرفاً با احداث گرمخانه نمی‌توان کاری از پیش برد؛ درواقع مهم‌ترین کار افزایش تعداد پذیرش در مرکز ماده ۱۶ زنان است.
وی درباره راه اندازی این مرکز گفت: شهرداری ساختمانی را با رسیدگی مستقیم معاون خدمات شهری شهرداری شیراز برای این موضوع فراهم کرده که تاییدیه علوم پزشکی را نیز دریافت کرده است و بهزیستی و شورای هماهنگی با مواد مخدر باید آن را تحویل بگیرد و کار را آغاز کند.
** ساماندهی زنان کارتن خواب
آفرینی با تاکید بر اینکه با راه‌اندازی یک مرکز دیگر از بحران موجود رهایی خواهیم یافت، اضافه کرد: این مجموعه ۱۵۰ نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد و مشکل زنان کارتن‌خواب را حل خواهد کرد.
این مقام مسئول با بیان اینکه قریب به هزار نفر معتاد متجاهر در شیراز وجود دارد، گفت: این مرکز تنها ۲۴۰ نفر از مردان را پذیرش می‌کند و بخش زیادی از این جمعیت ساماندهی نمی شوند و زیرساخت لازم و کافی برای اسکان آنان وجود ندارد.
آفرینی در ادامه از درخواست افزایش ظرفیت این مراکز از ۲۵۰ نفر به ۵۰۰ نفر و موافقت با آن نیز سخن گفت و ابراز امیدواری کرد با طی مراحل اداری و تزریق بودجه کافی بتوان این مهم را به زودی به انجام رساند.
وی بیشترین تعداد تجمع معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها را مربوط به مناطق شرقی و جنوبی شیراز و دانست و از محلات سنگ سیاه، کوزه گری، محله سعدی، دروازه کازرون و دروازه شاهداعی الله با عنوان نقاط بحرانی یاد کرد.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی عنوان کرد: این اداره در حال حاضر هر شب با همیاری خیران ۲۰۰ دست غذا، لباس گرم، پتو و کلاه را بین آسیب‌دیدگان اجتماعی تقسیم می‌کند؛ همچنین با درخواست اهالی شهرک قصرقمشه در غرب شیراز معتادان متجاهر این ناحیه نیز ساماندهی شده‌اند.
آفرینی درباره راه‌اندازی گرمخانه‌های سیار نیز گفت: درصورتی که کانکس مناسبی با ابعاد مناسب وجود داشته باشد، می‌توان با راه‌اندازی گرمخانه‌های سیار بحران را کاهش داد؛ اما معتقدیم باید مکان‌‌هایی با زیرساخت علمی و دائمی برای رفع این مشکل ایجاد کرد؛ چرا که در گرمخانه ها هدف ترک اعتیاد نیست.
وی درخصوص وجود گرمخانه برای مردان در سال‌های گذشته نیز ابراز داشت: پیش از این گرمخانه‌های پراکنده‌ای وجود داشته است که از طریق خیران و سازمان‌های مردم نهاد راه‌اندازی شده بود؛ اما نظام‌مند و دائمی نبوده است.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی وظیفه ذاتی این اداره را رسیدگی به متکدیان و کودکان کار عنوان کرد و گفت: ساماندهی معتادان متجاهر باید با همیاری توامان شورای مبارزه با موارد مخدر، بهزیستی و شهرداری صورت گیرد.
وی عنوان کرد: در سال جاری سه برابر بیشتر از سال گذشته معتادان متجاهر و کارتن خواب‌ها را ساماندهی کرده‌ایم؛ اما اقدام اساسی تنها با افزایش زیرساخت‌ها تامین بودجه مناسب و همکاری همه دستگاه‌ها میسر خواهد شد.
در حالیکه نگهداری روزانه هر معتاد در کمپ‌های ماده ۱۶ روزی بیش از ۲۰ هزار تومان هزینه بردار است، مواجهه با این پدیده دردناک دشوار می‌نماید؛ اما نباید از یاد برد، ماندن این افراد در خیابان‌ها نه‌تنها برای مردم ساکن در این محلات که برای خود آن‌ها نیز خطرناک است و باعث می‌شود روز به روز بر تعدادشان افزوده شود.
انتقال بیماری‌های عفونی که مبتلا به این جمع‌هاست، راه را برای بازگشت فرد آسیب‌دیده به چرخه زندگی دشوارتر می‌کند.
** مطالبه عمومی برای راه‌اندازی گرمخانه در شیراز
راه‌اندازی گرمخانه‌ها در کلان‌شهری شیراز، شاید اقدامی ضربتی و مقطعی باشد، اما راه را برای شناسایی معتادان و نجات آنان و نیز ساماندهی وضعیت هموارتر خواهد کرد و دستکم آنان را از مرگی رقت‌بار نجات می‌دهد.
با پخش شدن خبر درگذشت گل بس در سرمای شیراز، هشتگ ‘ گرمخانه برای گل بس’ توسط یکی از سازمان‌های مردم‌نهاد با عنوان بنیاد صلح پارس دست به دست در فضای مجازی چرخید و مردم با به اشتراک گذاشتن این هشتگ و بازنشر پیوسته آن و نیز درخواست از نهاد‌های متولی خواستار پیگیری این وضعیت شده‌اند.
تبدیل این خواسته به مطالبه‌ای عمومی، نشان می‌دهد مردم با همنوعان خود احساس همدردی می‌کنند و خواهان ساماندهی بیشتر با آنان هستند تا این زخم بزرگ و هزاران حادثه مشابه که هر روز زیر پوست شهر‌های بزرگ رخ می‌دهد، با همیاری و همدلی به سرعت التیام یابد.
از: سیده سمیرا متین نژاد
نظرات