ماجرای حذف یارانه نقدی چیست؟شیوه جدید پرداخت یارانه + جزییات

شیوه پرداخت یارانه باید تغییر کند

فریدون عباسی گفت: موضوع تغییر نرخ سوخت باید به صورت لایحه از سوی دولت بیاید، وزارتخانه‌های مربوطه کار کارشناسی را کرده باشند و توسط رئیس‌جمهور به مجلس ارائه شود، سپس مجلس هم در کمیسیون تخصصی بحث می‌کند.

این عضو کمیسیون انرژی مجلس تاکید کرد: مصرف‌کننده باید متناسب با مصرف و با قیمت واقعی بهای سوخت مصرفی را پرداخت کند.

ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۲.۵ میلیارد دلار یارانه به برق و ۱۲.۲میلیارد دلار به گاز و حدود ۹۰ میلیارد دلار به سوخت مصرفی تخصیص داده است.

جزئیاتی از ایجاد سامانه‌ مسکن و یارانه

نمایندگان مجلس و مسئولان دولتی از راه‌اندازی عن‌قریب سامانه‌ای به منظور ثبت نام افراد فاقد مسکن خبر می‌دهند؛ وزیر رفاه نیز قطع یارانه ثروتمندان و افزایش یارانه اقشار ضعیف را در قالب سامانه جامع رفاه ایرانیان که تا یک سال آینده تکمیل می‌شود را در دستور کار دارد.

 رییس کمیسیون عمران مجلس اخیرا اعلام کرده که سامانه ثبت نام افراد فاقد مسکن تا یک ماه آینده راه‌اندازی می‌شود. البته در حال حاضر نیز سایت طرح اقدام ملی مسکن وجود دارد که هر از گاهی برای ثبت نام فراخوان داده می‌شود.

اما محمدرضا رضایی کوچی ـ رییس کمیسیون عمران مجلس ـ گفته است: سامانه‌هایی که در حال حاضر وجود دارد معایب فراوانی دارد و باید سامانه‌ای جامع برای ثبت نام افراد فاقد مسکن و جامعه هدف طراحی شود. اولویت هم افراد فاقد مسکن و افرادی که درآمدهایشان کفاف خانه دارا شدن آنها را نمی‌دهد باشد.

چند روز بعد هم (۱۹ شهریورماه ۱۴۰۰) رستم قاسمی ـ وزیر راه و شهرسازی ـ بیان کرد:  مردم دغدغه تامین مسکن خود را نداشته باشند و تمام افرادی که فرم «ج» آنها قرمز نشده نسبت به ثبت نام نام در سامانه اقدام کنند.

قاسمی با بیان اینکه ساخت برخی واحدها را خود مردم و برخی را بنیاد مسکن بر عهده می‌گیرد تا کارها به سرعت پیش برود گفت: با این قانون جدید جهش و رونق مسکن که توسط مجلس شورای اسلامی مصوب شده به ما اجازه خوبی داده و زمین، وام و کمک‌های خوبی به مردم ارائه خواهد شد تا صاحب‌ خانه شوند.

از طرف دیگر وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی با بیان براساس قانون،  یارانه ثروتمندان باید قطع شود  و یارانه اقشار ضعیف افزایش یابد، گفته است: ما به مجلس وعده دادیم که طی یک سال سامانه جامع رفاه ایرانیان را تکمیل کنیم تا براساس آن بتوان سیاست‌گذاری‌های لازم را در این زمینه انجام داد.

بنا به گفته حجت الله عبدالملکی، بر اساس قانون، یارانه پردرآمدها (طبق فرمول خاصی) باید قطع شود و یارانه اقشار ضعیف افزایش یابد. نکته اصلی در این امر نحوه شناسایی این افراد است که برای تحقق آن به بانک اطلاعاتی اقتصادی قوی نیاز است تا بتوان براساس آن سطح درآمدی افراد را تعیین کرد.

وزیر کابینه سیزدهم افزود: هرچند در سال‌های گذشته راه‌اندازی سامانه جامع رفاه ایرانیان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آغاز شده اما اطلاعات آن ناقص بوده و برخط نیست، تکمیل این سامانه جزو برنامه‌های ما است.

اگر دو طرح مذکور که تامین مسکن و کاهش دغدغه‌های معیشتی را هدف‌گذاری کرده به مرحله اجرا در بیاید قطعا تاثیرات مثبتی در سطح رفاه خانوارها خواهد داشت. دولت و مجلس در قالب قانون جهش تولید و تامین مسکن به منظور ساخت یک میلیون واحد مسکونی هم‌اکنون در حال برنامه‌ریزی هستند.

کاهش قیمت نهاده‌های ساختمانی راه را برای احداث سالانه یک میلیون واحد هموار می‌کند که در روزهای اخیر قیمت سیمان و فولاد کاهش یافته است.

سیمان که به دلیل قطعی‌های مکرر برق طی دو سه ماه گذشته تا کیسه‌ای ۱۲۰ هزار تومان رسیده بود هم اکنون در بازار حدود ۵۰ هزار تومان و در بورس حدود ۲۵ هزار تومان فروخته می‌شود. وزیر راه و شهرسازی پنج روز قبل اعلام کرد که طی دو هفته آینده خبرهای خوبی درباره شروع اقدام عملی ساخت برنامه مسکن دولت اعلام می شود. او از ایجاد بانک زمین، برنامه ریزی برای کاهش قیمت سیمان و ارایه پیشنهاداتی در شورای عالی مسکن برای تامین مصالح ساختمانی در روزهای آینده خبر داد.

افت شدید ارزش یارانه ها

بررسی ها نشان می دهد که از زمان آغاز دو یارانه نقدی و معیشتی تاکنون، قدرت خرید یارانه نقدی ۸۹ درصد و قدرت خرید یارانه معیشتی ۴۰ درصد کاهش یافته است.

بر این اساس، اگر فرض کنیم که قدرت خرید این یارانه ها برای یک خانوار تک نفره می خواست ثابت بماند، باید مبلغ آن به ترتیب به جای ۴۵ هزار تومان کنونی ۴۱۸ هزار تومان و به جای ۵۵ هزار تومان، ۹۲ هزار تومان باشد. در آذر سال ۸۹ پرداخت یارانه به حساب مردم کلید خورد و از آن سال تاکنون به حساب هر شخص ۴۵ هزار تومان با عنوان کمک نقدی واریز می شود.

با این حال، داده های مرکز آمار نشان می دهد که در آغاز پرداخت یارانه ها شاخص قیمت مصرف کننده برابر با ۳۵.۲۲۴ بوده که به مرور و با رشد مستمر قیمت ها این متغیر در تیر ۱۴۰۰ تقریبا ۹.۳ برابر شده و به ۳۲۷.۴ رسیده است. بنابراین محاسبات ارزش پول با دخالت نرخ تورم پس از ۱۱ سال نشان می دهد ارزش یارانه ۴۵ هزار تومانی فعلی که در ماه اول تابستان به حساب خانوارهای تک نفره واریز شده به پول آن موقع (یعنی سال ۸۹) تقریبا ۴ هزار و ۸۴۰ تومان است. از سوی دیگر این محاسبات را برای یارانه معیشتی که از آذر ۹۸ پرداخت آن آغاز شده می توان داشت. در این مدت، شاخص قیمت مصرف کننده که آن زمان رقم ۱۹۳.۸ بوده، تا تیر امسال ۱.۷ برابر شده است. بنابراین محاسبات تورمی نشان می دهد که یارانه معیشتی دریافتی توسط یک خانوار تک نفره به میزان ۵۵ هزار تومان در تیر امسال، معادل با ۳۲ هزار و ۵۵۶ تومان در سال ۹۸ بوده و تنها ۵۹.۲ درصد ارزش این رقم در آن سال را دارد.

سناریو برای افزایش یارانه‌ ها

چند سناریو برای افزایش یارانه‌های در دولت رئیسی مطرح است که به احتمال زیاد یکی از آنها در ماه‌های آینده اجرایی می‌شود.

چند سناریو برای افزایش یارانه‌ها یا تغییر آن در دولت رئیسی مطرح است، از وعده‌ای شخص رئیس‌جمهور داده تا موافقت وزیر کار با افزایش یارانه‌ها و طرح یارانه پدرانه مرکز پژوهش‌های مجلس.

تخصیص کارت اعتباری معیشت وعده ابراهیم رئیسی است. جزئیاتی نیز از آن نیز منتشر شده و باید از سه ماه بعد این طرح اجرا شود.

ابراهیم رئیسی برای کاهش هزینه خانواده‌ها وعده داده که کارت اعتباری معیشت صادر می‌شود. بر این اساس به ازای هر یک از اعضای خانوار در سه دهک اول ۲۰۰ هزار تومان و دو دهک بعدی ۱۵۰ هزار تومان اعتبار ماهانه قرض‌الحسنه با کارمزد دو درصد تخصیص یابد.

این یارانه برای خانواده پنج نفره سه دهک اول ۲۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم و پنجم ۱۵۰ هزار تومان به‌ازای هر نفر است. آنطور که رئیسی گفته این کمک‌های معیشتی قرار است به دولت برگردد اما او گفته به خانواری که در پرداخت اقساط مشکل داشته باشد یارانه بازپرداخت تعلق می‌گیرد.

وزیر کار موافق افزایش یارانه‌ها

جوان‌ترین وزیر کابینه دولت رئیسی موافقت خود را با افزایش یارانه‌ها اعلام کرده است. وزیر کار از روش جدید برای شناسایی مشمولان یارانه گفته است.

حجت الله عبدالملکی گفته است: قطعا این یارانه‌ای که الان پرداخت می‌شود اثر رفاهی ویژه‌ای ندارد.

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از مهم‌ترین وزارتخانه‌ها برای شناسایی مشمولان است و به گفته وزیر کار قرار است مشمولان از طریق سامانه رفاه ایرانیان شناسایی شوند.

یارانه ۴۵۰ هزار تومانی

سومین سناریو افزایش یارانه‌ها به پیشنهاد معاون اقتصادی رئیس‌جمهور برمی‌گردد. محسن رضایی وقتی کاندیدای ریاست جمهوری بود گفت که یارانه‌ها را ۱۰ برابر می‌کند و ۶۰ میلیون نفر یارانه ۴۵۰ هزار تومانی می‌گیرند.

بنابراین سومین سناریو در دولت به اظهارات معاون اقتصادی برمی‌گردد که به احتمال زیاد پیشنهاد افزایش ۱۰ برابری را در دولت مطرح می‌کند.

یکی دیگر از اعضای دولت که در موضوع یارانه‌ها درگیر است، وزیر اقتصاد است.

وزیر اقتصاد به طور صریح نظر خود را درباره افزایش مبلغ یارانه‌ها نگفته است اما آنطور که او وعده داده قرار است به خانوارها وام آسان پرداخت شود. اگر قرار باشد مردم دسترسی آسانی به وام داشته‌باشند این ساده‌سازی باید با کاهش نرخ سود بانکی، افزایش تعداد اقساط، افزایش میزان وام، حذف شرط سپرده‌گذاری و … انجام شود.

یارانه پدرانه

جدا از بدنه دولت، در مجلس نیز زمزمه‌های در حوزه کاهش یا افزایش یارانه‌ها وجود دارد، مجلسی‌ها به دنبال این هستند که موضوع حذف یارانه‌ها را به رفراندوم بگذارند.

از سوی دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی در گزارشی پیشنهاد یارانه شبه نقدی را مطرح کرده است. اگر قرار باشد این پیشنهاد اجرایی شود، یارانه‌ها حذف و به جای آن یارانه مسکن، سلامت، آموزش، تغذیه، نگهداری کودکان و بهبود فضای بازار کار به مردم داده می‌شود.

مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین در گزارش خود آورده است: در طرح یارانه پدرانه، قرار است با تعداد زیادی خرده‌فروش مواد غذایی قرارداد منعقد شود و مشمولان یارانه، محدود به خرید مواد غذایی از این فروشگاه‌ها شوند تا در این صورت، افراد در انتخاب کیفیت اجناس مصرفی آزادی داشته و جلوی فساد در توزیع کالاها گرفته شود.

در بین پنج سناریویی که برای افزایش یارانه‌ها مطرح است، سناریور کارت اعتباری معیشت یعنی وعده ابراهیم رئیسی از دیگر سناریوها قوی‌تر است.

چرا یارانه‌های پنهان باید حذف شوند؟

طی چند روز گذشته خبری مبنی بر برگزاری احتمالی رفراندوم برای حذف یارانه‌های پنهان و آشکار منتشر شد؛ هر چند هنوز جزییاتی این تصمیم روشن نیست اما به نظر می‌رسد که این رویکرد با چالش‌های جدی روبرو باشد.

چندی پیش خبری در خصوص حذف یارانه‌های پنهان و آشکار در فضای مجازی منتشر شد؛ در این خبر یکی از اعضای کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس، از طرح تقاضای رفراندوم به منظور حذف یارانه‌های آشکار و پنهان در مجلس خبر داده بود؛ هر چند که وجود اراده برای ساماندهی نظام یارانه‌ای می‌تواند امیدوارکننده باشد اما اگر تمام ابعاد و زوایای نحوه اجرای آن مورد بررسی قرار نگیرد، مشکلات زیادی را در پی خواهد داشت.

حذف یارانه‌های پنهان یکی از موضوعاتی است که سال‌های اخیر مورد بحث بسیاری از کارشناسان بوده اما تاکنون اقدام مثبتی در این جهت انجام نشده‌است. در این روزها لزوم حذف یارانه پنهان و واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی بیش از پیش احساس می‌شود. شاید در نگاه اول چنین سازوکاری و پایین نگه داشتن قیمت به نفع مردم به نظر برسد و حذف آن به معنی گران‌شدن باشد؛ اما آیا واقعا این طور است؟

شاید یک مثال به خوبی پاسخ این سوال را به تصویر بکشد؛ یک خانواده ثروتمند دارای چند خودرو است و در مقابل خانواده‌ دیگری هیچ ماشینی ندارد؛ در نتیجه خانواده ثروتمند از این یارانه یا همان قیمت پایین بنزین، بهره بیش‌تری می‌برد. در صورتی که هیچ نیازی بدان ندارد و خانواده‌ای که هیچ خودرویی ندارد و احتمالا به یارانه نیاز هم دارد، از آن بی‌بهره است و یا مثال دیگر قبض برق ثروتمندان است که در این چند وقت سر و صدای زیادی هم به پا کرد.

در نتیجه یارانه‌های پنهان به اسم فقراست؛ اما به مقصد اصلی نمی‌رسد و ثروتمندان هستند که از آن بیش‌ترین بهره را می‌برند؛ از سوی دیگر تخصیص غیرهدفمند این یارانه‌ها، کسری بودجه و در نتیجه تشدید تورم را به دنبال دارد؛ نتیجه تورم نیز بیشترین نمود خود را در زندگی اقشار ضعیف جامعه نشان می‌دهد.

عدم بهره‌وری صنایع، سرانه مصرف انرژی بالا، قاچاق و … از جمله دیگر آثاری است که یارانه‌های پنهان با خود به همراه داشته‌است. از این رو حذف یارانه‌های پنهان موضوعی است که حتما باید در دستور کار قرار بگیرد؛ اما پرسش اساسی این است که زندگی اقشار ضعیف با این تصمیم چه خواهد شد؟

کارشناسان در پاسخ به این سوال راهکارهایی ارائه می‌دهند؛ یارانه نقدی، برقراری درآمد پایه همگانی، بازار متشکل انرژی و … از جمله راهکارهای پیشنهادی کارشناسان است که هر کدام به نحوی منجر به حذف یارانه‌های پنهان و بهره‌مندی و بهبود معیشت دهک‌های پایین درآمدی می‌شود.

در مجموع، اصلاح یارانه‌های نه یک انتخاب بلکه با توجه به کسری بودجه شدید دولت و تورم بالا، یک اجبار است. با همه این اوصاف، تصمیم به برگزاری رفراندوم برای حذف یارانه‌های پنهان، می‌تواند شرایط کنونی را پیچیده‌تر و اجرای این سیاست را با تهدیدهایی روبرو سازد.

ماجرای حذف یارانه نقدی چیست؟

حذف یارانه‌های نقدی قوت می‌گیرد و به‌نظر می‌رسد رایزنی‌های اولیه بین دولت و مجلس آغاز شده و همزمان تعدادی از نمایندگان مجلس تصمیم دارند تا با امضای طرحی مهم تصمیم‌گیری درباره حذف انواع یارانه را به رفراندوم بگذارند.

گزینه دیگر روی میز تصمیم‌گیری، حذف یارانه نقدی ۷ دهک جامعه متوسط و ثروتمند و اضافه کردن بر دریافتی ۳ دهک پایین درآمدی است. این در حالی است که سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه مجلس می‌گوید: هنوز هیچ طرحی برای حذف یارانه‌های پنهان و آشکار در مجلس اعلام وصول نشده چرا که هرگونه بحث درباره یارانه‌ها نیاز به‌کار کارشناسی دقیق و لحاظ نظر مردم دارد.

روز گذشته یکی از نمایندگان مجلس از جمع‌آوری امضا برای برگزاری رفراندوم جهت حذف یارانه‌های آشکار و پنهان خبر داد و گفت: با توجه به اینکه سالانه رقم بسیار بالایی یارانه نقدی پرداخت می‌شود، بنده براساس اصل ۵۹ و ماده ۳۶ قانون همه‌پرسی تقاضای برگزاری رفراندوم به‌منظور حذف یارانه‌های آشکار و پنهان و پرداخت مستقیم به مردم را مطرح کرده‌ام.

 ابوالفضل ابوترابی تأکید کرد: تاکنون این تقاضا توسط ۲۲ نفر از نمایندگان امضا شده؛ این در حالی است که برای اعلام وصول، به ۱۰۰ امضا نیاز دارد و برای تصویب آن باید دست‌کم دوسوم نمایندگان به آن رأی مثبت بدهند. او می‌گوید: دهک‌های اول و فقیر فقط ۲/۱ درصد از یارانه انرژی استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که این مقدار برای دهک‌های دهم و مرفه ۲۵ درصد است.

عباس گودرزی از اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس تصریح کرد: براساس گزارش سازمان برنامه و بودجه در سال ۹۸، حدود ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه انرژی به افراد داده شده که سهم دهک اول که اقشار مستضعف و کم درآمد هستند تنها ۲/۱ درصد و سهم دهک دهم ۲۵ درصد از کل یارانه پرداختی به بنزین کشور است؛ در بخش گاز نیز شاهد همین وضعیت هستیم به‌گونه‌ای که دهک دهم ۱۵د رصد و دهک اول ۵ درصد از کل یارانه گاز را مصرف می‌کند. این نماینده افزود: دولت باید نسبت به حذف یارانه‌های آشکار و پنهان و پرداخت به‌صورت مستقیم و کارت اعتباری به مردم اقدام کند.یارانه نقدی | یارانه معیشتی | یارانه نقدی مردادماه | زمان واریز یارانه