شهرزاد همتی| در هفته‌های گذشته، دو مرجع دانشگاهی کشور آبستن حوادثی بودند که بنایش متعلق به سال‌های پیش بود. از یک طرف دوباره بحث‌های پیشین دانشگاه وزارت نفت بعد از کاهش بودجه وزارت نفت و واگذاری آن به وزارت علوم به میان آمد و از طرف دیگر دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌دلیل زمزمه‌های خصوصی‌سازی دانشگاه‌های علوم پزشکی تجمع و اعتراض کردند. در این گزارش به آنچه در هفته‌های گذشته به دانشجویان این دو دانشگاه گذشته خواهیم پرداخت.
خصوصی‌سازی دانشگاه به قیمت جان مردم
۲۲ دی بود که خبر تجمع دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در اعتراض به آنچه خصوصی‌سازی دانشگاه عنوان شده بود، روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. تأکید این دانشجویان بر اهمیت آموزش پزشکی و همچنین اجرای آیین‌نامه بازنگری موضوع خصوصی‌سازی رشته‌های پزشکی بود.
۲۲ دی بود که خبر تجمع دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در اعتراض به آنچه خصوصی‌سازی دانشگاه عنوان شده بود، روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. تأکید این دانشجویان بر اهمیت آموزش پزشکی و همچنین اجرای آیین‌نامه بازنگری موضوع خصوصی‌سازی رشته‌های پزشکی بود.
ماجرای این اعتراض به یک آیین‌نامه بازمی‌گردد. در دی‌ماه سال جاری معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آیین‌نامه‌ای را ابلاغ کرد که در آن به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی اجازه می‌داد دانشگاه علوم پزشکی خصوصی تأسیس کنند و این همان مسئله‌ای بود که موج نگرانی را در میان پزشکان و دانشجویان ایجاد کرد.
آن‌ها می‌گویند مطابق این آیین‌نامه تخصص تحصیلی برای مؤسسان این دانشگاه‌های خصوصی اهمیتی ندارد. چیزی که وزارت بهداشت در پاسخ به این نگرانی عنوان کرده این است که این آیین‌نامه مختص سرمایه‌گذاران خارجی است و در صورت ابلاغ‌نشدن این آیین‌نامه، این امکان وجود داشته باشد که عده‌ای با گرفتن مجوز از نهاد‌هایی غیر از وزارت بهداشت اقدام به تأسیس کنند و باید این نکته را هم در نظر گرفت که تأسیس دانشگاه علوم پزشکی کار ساده‌ای نیست و سخت است و سودآوری هم ندارد!
رسول مرکزی، فعال دانشجویی و دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی زنجان و دبیر صنفی بیست‌ودومین دوره سمینار دانشجویان داروسازی ایران، دراین‌باره می‌گوید: پاسخ به توجیهات؛ حضور دانشگاه‌های خارجی در کشور زمانی مفهوم دارد که دانشگاه‌های داخلی نتوانند پاسخ‌گوی نیاز کشور باشند، اما وقتی درحال‌حاضر فراتر از نیاز داخلی نیرو تأمین می‌شود، نیازی به حضور دانشگاه‌های خارجی و خصوصی‌کردن آموزش نیست، کمااینکه ابلاغ قانون تأسیس پردیس‌های بین‌الملل برای دانشگاه‌های علوم پزشکی با همین هدف و در جهت ارز‌آوری برای کشور بود، اما هم‌اکنون به وسیله‌ای برای جبران کمبود‌های اقتصادی دانشگاه‌ها تبدیل شده است؛ بنابراین اگر هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی بود، در همان ایده پردیس‌های بین‌الملل قابل اجرا بود.
بیم آن می‌رود با توجه به تجربه در این موضوع شاهد سرمایه‌گذاری خارجی نباشیم و فقط شاهد حضور سرمایه‌گذاران پول‌پرستی باشیم که با دورزدن مفاد آیین‌نامه از طریق نفوذ و رانت‌های سیاسی به تأسیس دانشگاه‌های علوم پزشکی خصوصی بی‌کفایت دست بزنند و جان مردم را به خطر بیندازند.
وی افزود: عده‌ای از افرادی که با استفاده از نفوذ خود توانستند نهاد متولی امور آموزش علوم پزشکی کشور را دور بزنند و تلاش کنند از مسیر‌های غیرقانونی مجوز تأسیس دانشگاه بگیرند، حال با این آیین‌نامه به‌راحتی قدرت قانونی تأسیس را پیدا می‌کنند و از رانت خود برای دورزدن مفاد آیین‌نامه استفاده می‌کنند و بدون رعایت کامل مفاد دست به تأسیس دانشگاه علوم پزشکی می‌زنند و از این طریق جان مردم را تهدید می‌کنند.
درحال‌حاضر بسیاری از دانشگاه‌های کشور که زیر نظر مستقیم وزارت بهداشت، متولیان امور بهداشت، درمان و سلامت آینده جامعه را تربیت می‌کنند، با کمبود شدید امکانات آموزشی مواجهند؛ چطور یک نهاد خصوصی می‌تواند متضمن تأسیس دانشگاهی شود که تمامی این امکانات مورد نیاز را تأمین کند و درعینحال سود هم ببرد؟ توجیه آخر ساده‌ترین و پیش‌پاافتاده‌ترین توجیه وزارت بهداشت درباره ابلاغ این آیین‌نامه است.
این توجیه پس از مواجه‌شدن وزارت بهداشت با حملات شدید دانشجویان علیه این آیین‌نامه نمایان شد.
تأسیس دانشگاه علوم پزشکی خصوصی هیچ اساس علمی‌ای ندارد زمانی که نیاز کشور نسبت به همه نیرو‌های لازم در بحث درمان و علوم پزشکی از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی دولتی حاضر تأمین می‌شود. اگر اساسا درخواستی برای تأسیس وجود نداشته باشد یا به علت هزینه‌های سنگین به وجود نیاید، پس توجیه وزارت بهداشت برای این ابلاغ چیست؟
آن‌هم در زمان امتحانات که احیانا بتواند از موج حملات دانشجویان بکاهد، طبیعتا خواسته مطلق همه دانشجویان علوم پزشکی کشور لغو هرچه‌سریع‌تر این آیین‌نامه خسارت‌بار است، بدون هیچ پیش‌شرطی، وزارت بهداشت با این عمل پیش‌زمینه لازم برای کاهش کیفیت خدمات درمانی و بهداشتی و در نهایت به‌خطرافتادن سلامت مردم را مهیا کرده است.
محمد جودکی، دبیرکل مجمع شورا‌های صنفی دانشجویان علوم‌پزشکی کشور و دانشجوی رشته پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی اهواز، نیز گفت: دو هفته پیش معاونت آموزشی وزارت بهداشت آیین‌نامه‌ای را برای اجراکردن ابلاغ کرده‌اند که مطابق آن، به بخش خصوصی اجازه تأسیس دانشگاه علوم‌پزشکی داده می‌شود؛ یعنی اگر بخش خصوصی یک‌سری مفاد آیین‌نامه را رعایت کند، می‌تواند دانشگاه علوم‌پزشکی خصوصی تأسیس بکند.
این در حالی است که به صورت کلی، اصلا خصوصی‌سازی آموزش در کشور ما تجربه مثبتی نیست؛ چراکه مفاد آن آیین‌نامه را رعایت‌کردن نیز کار هیچ‌کس در بخش خصوصی نیست. او افزود: اگر در بخش‌هایی غیر از سلامت، دستورالعمل‌ها رعایت نشود، شاید مشکلات به چشم نیاید، برای اینکه سلامت مردم را نشانه نمی‌گیرد، اما حالا با رعایت‌نشدن این موضوع و تأسیس دانشگاه علوم‌پزشکی خصوصی، اولین اتفاق این است که سلامت مردم به صورت جدی به خطر می‌افتد.
این موضوع باعث شد همه دانشجویان علوم‌پزشکی کشور به آن اعتراض‌های گسترده‌ای نشان دهند؛ از تجمع تا توفان توییتری جزء فعالیت‌های دانشجویان در اعتراض به این اتفاق بود. موضوع نگران‌کننده برای ما این است که مفاد آیین‌نامه‌ها را می‌توان دور زد؛ برای مثال، یک نفر بعد‌ها می‌تواند با نفوذ و رانت سیاسی بیاید و بدون رعایت مفاد آیین‌نامه، دانشگاه علوم‌پزشکی ناقصی تأسیس کند و پزشک، دندان‌پزشک، داروساز، پرستار و همه کسانی که در سلامت بیماران نقش مهمی را ایفا می‌کنند، از چنین دانشگاهی فارغ‌التحصیل بشوند.
تلاش‌های خبرنگار برای گفتگو با دکتر باقر لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت، به جایی نرسید و او عنوان کرد علاقه‌ای به صحبت دراین‌باره ندارد.
ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت، نیز گفت: دراین‌باره اطلاعی ندارد. با‌این‌حال، در هفته‌های اخیر و پس از اعتراض دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی، مسئولان دانشگاه واکنش‌های مختلفی داشتند. باقر لاریجانی در نامه‌ای به شورای گسترش، بازنگری در آیین‌نامه مشارکت بخش خصوصی در آموزش عالی سلامت را خواستار شد.
درعینحال، معاون آموزشی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی از این مصوبه وزارت بهداشت دفاع کرده و گفته است: ایجاد دانشگاه پزشکی خصوصی منافاتی با عدالت آموزشی ندارد. دکتر ضیائی دراین‌باره گفت: دانشجویان علوم‌پزشکی شهید بهشتی بروند و تعریف عدالت را به ایشان آموزش دهند تا بدانند عبور از سد کنکور ۷۰۰ هزارنفری تجربی با قبولی پولی زمین تا آسمان فرق می‌کند؛ البته بدیهی است کسانی که با چند هزار دلار و بعد از پاس‌کردن ۳۰ واحد دانشجوی وارداتی از قبرس و… می‌آورند، با تعریف عدالت غریبه باشند.
مورد عجیب دانشگاه نفت
به گفته رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، دولت در تبصره ۲۱ لایحه بودجه ۹۸ از مجلس خواسته است مجوز اداره تمام مؤسسات و دانشگاه‌ها را بر اساس ضوابط و استاندارد‌های وزارت علوم بدهد. این ماجرا برای دانشجویان صنعت نفت به‌جز اینکه تحت نظر وزارت علوم خواهند بود، معنای دیگری ندارد.
به گفته رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، دولت در تبصره ۲۱ لایحه بودجه ۹۸ از مجلس خواسته است مجوز اداره تمام مؤسسات و دانشگاه‌ها را بر اساس ضوابط و استاندارد‌های وزارت علوم بدهد. این ماجرا برای دانشجویان صنعت نفت به‌جز اینکه تحت نظر وزارت علوم خواهند بود، معنای دیگری ندارد.
دانشجویان دانشگاه صنعت نفت که در سال‌های گذشته هر بار با یک تصمیم از سوی وزارتخانه مواجه بوده‌اند، حالا می‌گویند واگذاری دانشگاه صنعت نفت به وزارت علوم، با تعطیلی این دانشگاه هیچ فرقی ندارد. آن‌ها که می‌دانند سال‌هاست وزارت نفت دنبال آن است که از زیر بار مسئولیت استخدام دانشجویان این دانشگاه خارج شود و این تعهد را بردارد، این ماجرا را نیز دلیلی برای این می‌دانند که وزارت نفت بتواند از این مسئولیت شانه خالی کند.
دانشجویان دانشگاه‌های نفت می‌گویند بلایی که سر دانشگاه صنعت نفت می‌آید، همان بلایی است که سر دانشگاه متعلق به وزارت نیرو، یعنی دانشگاه عباسپور، پس از الحاق به وزارت علوم آمد و حالا به‌عنوان پردیس دانشگاه شهید بهشتی فعالیت می‌کند.
خلیل تاکی، دانشجوی دانشگاه صنعت نفت، به «شرق» می‌گوید: این دانشگاه ۸۰ سال است در دل مناطق نفتی تأسیس شده تا فارغ‌التحصیلانش بتوانند با صنعت نفت ارتباط داشته باشند. پیوند دانشجویان این دانشگاه با این صنعت، با دیگر دانشگاه‌ها متفاوت است. حتی زمان جنگ که دانشکده زیر بمباران بود، بازهم محل این دانشگاه جابه‌جا نشده و دلیلش همین صنعتی‌بودن دانشگاه بود و اگر منتقل می‌شد، فلسفه وجودی آن زیر سؤال می‌رفت.
اصرار ما هم برای اینکه این دانشگاه زیر نظر وزارت نفت بماند، این است که ما بتوانیم نیاز‌های وزارت نفت را بشناسیم و در فضای آن‌ها کار کنیم. او افزود: از طرفی به نظرم این واگذاری غیرقانونی است؛ چراکه مطابق قانونی که در سال ۹۱ در مجلس تصویب شده، وزارت نفت به حفظ و تقویت دانشگاه نفت مکلف شده است؛ اما امسال در قانون بودجه که قانون سنواتی و سالانه است و حق سیاست‌گذاری ندارد، برخلاف قانون مصوب مجلس بند واگذاری دانشگاه نفت به وزارت علوم را گنجانده‌اند.
تأسیس دانشگاه صنعت نفت به سال ۱۳۱۸ بازمی‌گردد. اولین دانشگاه نفت در شهر آبادان تأسیس شد و در سال‌های گذشته فارغ‌التحصیلان زیادی را پرورش داده است. مسئله اینجاست که عدالت آموزشی می‌گوید اگر هر وزارتخانه و نهادی بخواهد برای خودش دانشگاه تأسیس کند و فارغ‌التحصیلان خود را استخدام کند، تکلیف دانشجویان دیگر دانشگاه‌ها چه خواهد شد.
درحال‌حاضر وزارت بهداشت، نیرو‌های انتظامی و نظامی و دستگاه‌های قضائی، آموزش‌وپرورش و وزارت نفت جزء نهاد‌هایی هستند که دانشگاه دارند و این همیشه یکی از چالش‌های بزرگ برای وزارت علوم محسوب می‌شد؛ اما مسئله اینجاست؛ حالا که دانشگاهی با پتانسیل بالا با دانشجویانی در حال فعالیت است که جزء رتبه‌های برترت کنکور محسوب می‌شوند، این اصرار به اضمحلال از کجا ناشی می‌شود؟
پیام زمانی، دانشجوی دانشگاه صنعت نفت، درباره اتفاقات اخیر دانشگاه نفت می‌گوید: این داستان همیشه برای ما تکرار می‌شود. گویا این برنامه‌ای است که وزارت نفت برای دانشگاه داشته و حالا به طرق مختلف سعی در اجرای آن دارد. حالا بندی از لایحه پیشنهادی بودجه سال ۹۸ به دولت اجازه می‌دهد دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرائی را به وزارت علوم واگذار کند، عنوان این طرح این است که متولی آموزش عالی در کشور فقط دستگاه وزارت علوم است. یکی از این دانشگاه‌ها که در این دسته می‌گنجد، دانشگاه‌های نفت است. حالا باید دید این تصمیم قانونی است یا خیر و اینکه چرا باید دانشگاه نفت به چنین روزی گرفتار شود؟
دانشگاه نفت با سطحی کیفی کار می‌کند که به نظر ما این سطح پس از انتقال کاهش پیدا کرده و به سمت تضعیف و انحلال دانشگاه می‌رود. شاهد این مدعی تجربه‌های ناموفق این‌چنینی است که بزرگ‌ترین آن دانشگاه آب و برق شهید عباسپور است که قبلا به همین منوال به وزارت علوم واگذار شد و دیگر هیچ نام و نشانی از آن وجود ندارد و در دانشگاه‌های وزارت علوم حل شده است.
دانشگاه نفت، دانشگاهی با مأموریت مشخص است و رشته‌های محدودی را پذیرش می‌کند. الان دانشکده اهواز، مهندسی نفت، مهندسی شیمی و مهندسی برق دارد و در مقطع ارشد رشته مهندسی اتوماسیون دارد و در دوره دکترا هم فقط مهندسی شیمی و نفت را دارد که در دکترای مهندسی شیمی، با اینکه سرفصل درس‌هایش با مهندسی شیمی دیگر دانشگاه‌ها یکی است؛ اما در دروس اختیاری که ارائه می‌دهد و رویکرد استادان در تدریس به صنایع مورد نیاز نفت به‌ویژه صنایع گاز است. او افزود: دانشکده آبادان هم درحال‌حاضر رشته‌های بازرسی فنی، اچ‌اس‌ای را ارائه می‌دهد و دانشکده تهران هم مدیریت و حسابداری را ارائه می‌دهد».
همچنین دکتر مسعود بهرامی، عضو هیئت علمی دانشکده صنعت نفت دانشگاه نفت اهواز گفت: ماجرای الان دانشگاه، ماجرای فارغ‌التحصیلی نیست. اگر ما الان بحثی داریم، یک نگاه ملی به کشور و صنعت نفت است. الان دانشگاه نفت در یکی از محروم‌ترین مناطق کشور تأسیس شده و دومین دانشگاه ایران است.
اولین دانشگاه تخصصی ایران و اولین دانشگاه تخصصی نفت در خاورمیانه و سومین دانشگاه تخصصی نفت در دنیا محسوب می‌شود. این ۸۰ سال زحمت افراد مختلف که توانستند این دانشگاه را در قلب مناطق عملیاتی حفظ کنند و مطابق آمار با وجود آنکه دانشگاه کوچکی است؛ اما دانشگاهی بسیار مهم محسوب می‌شود. این استاد دانشگاه افزود: مطابق شاخصه‌های بین‌المللی و ملی، شاخص‌های این دانشگاه درخشان است.
وقتی فارغ‌التحصیل این دانشگاه که در مناطق عملیاتی درس خوانده که می‌توانسته دانشگاه دیگری مثل دانشگاه شریف را انتخاب کند؛ اما انتخابش دانشگاه نفت بوده؛ چراکه به مناطق نفت‌خیز علاقه‌مند بوده و سال‌ها در مناطق بدآب‌وهوا درس خوانده و حداقل بعد از چهار سال می‌تواند تصمیم بگیرد آیا دلش می‌خواهد در این شرایط آب‌وهوایی کار بکند یا نه! اما آقایان وزارت نفت می‌گویند دانشگاه از زیر نظر وزارت نفت زیر نظر وزارت علوم برود که در‌این‌صورت ممکن است شما با استدلال‌های این آقایان بگویید که بحث آن‌ها انحلال نیست و تنها انتقال دانشگاه به وزارت علوم است.
اگر چنین اتفاقی می‌افتاد، ما هم مخالف نبودیم؛ اما می‌بینیم دانشگاه‌های زیر نظر وزارت علوم در استان خوزستان، درحال‌حاضر شاخص‌هایی بسیار متفاوت با دانشگاه ما دارند. آمار‌های ما در حد و اندازه دانشگاه‌های تهران و چه‌بسا بالاتر از دانشگاه تهران است و برای همین نگران هستیم. او در پایان خاطرنشان کرد: اگر این دانشگاه منتقل شود، اتفاقی که در بهترین حالت می‌افتد، این است که دانشگاه ما شبیه دانشگاه شهید چمران می‌شود که از نظر علمی اصلا در سطح دانشگاه ما نیست. آیا رواست که یک دانشگاه خوب تبدیل به یک دانشگاه بد شود؟
نگاه ملی ما می‌گوید ما نباید یک چیز خوب را تبدیل به چیز بد بکنیم. الان فقط آقای زنگنه برای اینکه تفکر فارغ‌التحصیلان این دانشگاه را نمی‌پسندد، اصرار به این اتفاق دارد. ایشان اعتقادی به این ندارد که وزارت نفت باید کارشناسان قوی داشته باشد و همین مشکلات ما را چند‌برابر می‌کند.
منبع: روزنامه شرق
نظرات