اول فارس| گردشگری : دیوار بزرگ باستانی گرگان که در استان گلستان واقع شده، به عنوان طولانی‌ترین اثر معماری ایران باستان و دومین دیوار تاریخی بلند در قاره آسیا پس از دیوار چین (به طول ۶ هزار کیلومتر) با ۲۰۰ کیلومتر طول از ساحل دریای خزر واقع در شمال گمیشان شروع و بعد از طی مسیر در امتداد گرگان‌رود تا حوالی پارک ملی گلستان در شهرستان کلاله امتداد دارد.

مار سرخ

 دیوار دفاعی گرگان در بین اهالی منطقه به “مار سرخ” هم مشهور است. علت نام‌گذاری آن استفاده از آجرهای سرخ در قسمت میانی دیوار است. به عقیده کارشناسان این دیوار نیز همانند دیوار چین به منظور دفاع از مرزهای کشور و برای مقابله در برابر نفوذ دشمنان ساخته شده است. جالب اینجاست که برای این دیوار انتهایی مشخص نشده به این دلیل که در زمان ساخت این دیوار، سطح آب دریای مازندران از الان پایین‌تر بوده و ممکن است بخش‌هایی از این دیوار زیر آب دریا قرار گرفته و تخریب شده باشد.

اهمیت تاریخی
قدمت این دیوار که از آجرهای گلی سرخ رنگ ساخته شده به دوره ساسانی باز می‌گردد. یک تیم باستان‌شناسی مرکب از محققان ایرانی و بریتانیایی موفق شده‌اند تاریخ احداث آن‌ را سده ۵ و یا ۶ میلادی تعیین کنند. پادشاهان ساسانی که با امپراتوری روم شرقی جنگ‌های مداومی داشتند از سوی شمال نیز با تهدید قوم هون (Hun) و دیگر اقوام شمالی روبه‌رو بودند. بنابراین احداث این دیوار می‌توانست محل رخنه این اقوام را به داخل ایران در فواصل کوهستان‌های قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران ببندد .این دیوار از دیوار هادریان که توسط امپراتور هادریان در مرز انگلستان و اسکاتلند احداث شد، طولانی‌تر و از بسیاری از بخش‌های دیوار چین، بیش از هزار سال کهن‌تر است. تصور می‌شود که این دیوار سومین دیوار بزرگ تاریخی (بعد از دیوار چین و دیوار سمیز آلمان) جهان و بزرگترین دیوار آجری دنیا باشد. این دیوار همچنین طولانی‌ترین اثر تاریخی ایران است که طی ۹۰ سال ساخته شده‌ است. در این دیوار دفاعی اشیایی هم یافت شده که تخمین تاریخ ساخت را با چالش‌هایی مواجه می‌کند. سفال خاکستری و قرمز دوره اشکانی و سفال قرمز دوره ساسانی به همراه شیشه و فلز از جمله‌ این آثار هستند. شواهدی در یکی از سربازخانه‌ها و دژها، نشان از حضور سربازان و فعال بودن ویژگی دفاعی آن تا حداقل یک قرن پس از ساخت دارد اما پس از این مدت به دلیل نیاز به حضور سربازان بیشتر در نبرد با امپراطوری روم یا مقاومت در برابر دیگر حملات، به طور تدریجی دیوار متروک شد.

جالب است بدانید برای نخستین بار یک عکاس خلبان آمریکایی عکس این دیوار را ثبت کرد. آقای اشمیت خبرنگار آمریکایی که با هواپیمای خود در سال ۱۳۱۶ از نقاط باستانی ایران عکاسی می‌کرد، در منطقه گرگان دیوار قرمز رنگی را دید که از سمت دریای خزر به طرف کوه‌های گلیداغ امتداد دارد. او از این دیوار عکس گرفت و این عکس‌ها سندی برای تحقیقات باستان‌شناسان ایرانی و خارجی بر این دیوار شد.

قلعه‌های پشت دیوار

گویا حفاظت از مرزها صرفا اب ساخت این دیوار کامل نشده چراکه در پشت دیوار دفاعی گرگان حدود ۳۶ قلعه با مساحت‌های ۵ تا ۲۰ هکتار کشف شده‌اند که برای دفاع از این منطقه ساخته شده بودند و دلیل آن هم ویژگی‌های دفاعی بوده که این قلعه‌ها در معماری خودشان داشته‌اند. اما در نواحی شرقی که تپه ماهور و کوهستان بیشتری به‌ چشم می‌خورد، قلعه‌ها متراکم‌تر و فاصله‌های کمتری از یکدیگر دارند. این قلعه‌ها به غیر از ارگ، حصار و بارو دارای خندق‌هایی با هدف آجرپزی هم بوده و بزرگترین خندقی که در این منطقه کشف شده حدود ۳۳۰ هکتار وسعت داشته است. برج‌های نگهبانی دایره شکل متصل به دیوارهای قلعه نیز در فواصل منظم و در چهار گوشه آن قرار دارند و دارای جلوآمدگی به سمت بیرون قلعه هستند.

کوره‌های آجرپزی

باستان‌شناسان آثار وجود حدود ۱۵۰ کوره آجرپزی اطراف دیوار را شناسایی کرده‌اند که نشان از کارگاه صنعتی بزرگی برای احداث این دیوار دارد. همچنین برای گرم کردن کوره‌ها با توجه به دوری یا نزدیکی آن به جنگل از چوب‌های جنگلی یا خاک و خاشاک و نی استفاده می‌کردند. یعنی در نواحی شرقی دیوار از خاشاک و نی و در نواحی غربی آن از چوب‌های جنگل استفاده می‌شد. در ضلع جنوبی دیوار دفاعی گرگان، خندق هایی برای پذیرایی از کوره‌های آجرپزی با عمق ۲ متر در زمین‌های این منطقه ساخته شده است. در این خندق‌ها سکوهایی برای نگهداری خشت‌های تولید در ۱۱ ردیف با فاصله تقریبی ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر از یکدیگر ساخته شده‌اند تا عبور جریان هوا و گرما و حرارت حاصل از مواد سوختی داخل کوره را ممکن سازند که در نتیجه آن آجرهایی که چیده شده روی هم در داخل چاله بهتر پخته ‌شوند.

بهترین زمان سفر

با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه، بهترین زمان سفر به اینجا اصولا اوایل بهار یا اوایل پاییز است. اما اگر خواستید در تابستان و زمستان هم می‌توانید به این منطقه بروید، ولی باید با شرایط سرما و گرمای خطه شمالی این منطقه کنار بیایید. بازدید از دیوار دفاعی گرگان چند ساعتی طول می‌کشد، به همین دلیل لازم است مقداری خوراکی و آب آشامیدنی به همراه داشته باشید. برای اقامت هم باید روی خانه‌های محلی حساب کنید.

در این زمینه بخوانید

تجربه تماشای همزمان تاریخ و طبیعت در سفر به «کویر مرنجاب»

ناهارخوران؛ سفری جذاب به مقصد پاییز

مسیر دسترسی

با تمام این اوصاف اگر مشتاق شدید این دیوار را از نزدیک ببینید اگر بخواهید با خودرو شخصیتان به این منطقه بروید، ابتدا حدود ۵۳۵ کیلومتر رانندگی از سمت تهران به سمت شهرهای فیروزکوه، ساری، گرگان، آزادشهر و مینودشت و سرانجام به کلاله را در پیش دارید. اما اگر با وسایل نقلیه عمومی می‌خواهید به سمت این منطقه بروید، هر روز و به ‌صورت مرتب اتوبوس‌هایی از پایانه‌های تهران به سمت کلاله، گنبدکاووس، آزادشهر و گرگان حرکت می‌کنند. همچنین شما می‌توانید با قطار یا هواپیما تا گرگان بروید و از آنجا به راحتی با ماشین‌های متعددی که در دسترس هستند، خودتان را به کلاله برسانید. نشانی هم این است: کلاله، منطقه‌ پیشکمر یا روستای تمرقره‌قوزی.